Μέσα στην εξωτερικά δημοκρατική ατμόσφαιρα των πολιτικών μας πραγμάτων, ο αυταρχισμός ζει και βασιλεύει. Ακούγεται στον λόγο, κατοικεί στην εικόνα, παρελαύνει στις οθόνες.
Αν η Δημοκρατία είναι μια διαλογική κατάσταση, μια συνθήκη σχετικής ισοτιμίας και αμοιβαιότητας, ο αυταρχισμός είναι η πλήρης αναίρεσή της. Κάθε αυταρχική στάση, ως αυθαίρετη συμπεριφορά, είναι επιδίωξη κυριαρχίας, πρόθεση επιβολής, μια «διαγραφή» του άλλου, της γνώμης και της υπόστασής του. Ο αυταρχικός θα ήθελε να είναι ένας μονάρχης. Αποτελεί ομοίωμά του.
Ο αυταρχισμός, ως πρακτική εξουσίας, έχει στη χώρα βαθιές ρίζες. Πρόσωπα τον υπηρέτησαν, κόμματα τον αποδέχθηκαν, κρατικοί λειτουργοί υιοθέτησαν το πνεύμα του. Δεν γνωρίζει ιδεολογικό τόπο, δεν κάνει παραταξιακές διακρίσεις, δεν έχει ιδιαίτερη προτίμηση ισχύος. Τον βρίσκεις και στους δυνατούς και στους λιγότερο ισχυρούς.
Ασύμβατος ο αυταρχισμός με το δημοκρατικό πνεύμα, οι φορείς και εκφραστές του προσπαθούν να κρύψουν το αυταρχικό πρόσωπό τους. Συνήθως μάταια. Το συναντάς στον λόγο τους. Είναι λόγος αυτάρκης, πλήρης, χωρίς αμφιβολίες. Επιτακτικός, πιεστικός, επιθετικός. Διακρίνεται για τη μεγαλοστομία και την αμετροέπεια του ύφους. Εκφωνείται με υπεροψία. Διεκδικεί την αλήθεια μιας δεσποτικής βεβαιότητας. Ο αυταρχικός λόγος κρύβει μέσα του βία που δύσκολα μεταμφιέζει τον εαυτό της.
Τον συναντάς στην εικόνα τους. Επιμελημένη και διακριτή. Επιτηδευμένα διακριτή και σκηνοθετημένα άλλη. Αυτάρεσκο το πρόσωπο του αυταρχισμού, προσφεύγει και υιοθετεί όλες τις διαθέσιμες τεχνικές της εποχής για την πειστικότερη δημόσια παρουσία του. Από πρωτοβουλίες φιλανθρωπίας μέχρι ριζοσπαστικές φιλολαϊκές προτάσεις, από κινήσεις ευκαιριακού εντυπωσιασμού μέχρι συναισθηματικές επιλογές στιγμιαίας δημοσιότητας. Η κυριαρχική εικόνα είναι ο στόχος, αδιάφορα περιεχομένου και ουσίας.
Αν ζητούσε κανείς ένα ιδεολογικό υπόβαθρο για τις αυταρχικές συμπεριφορές, δύσκολα θα κατέληγε με ασφάλεια κάπου. Από τα δεξιά ως τα αριστερά βλέπουμε να ευδοκιμούν. Ανεξαρτήτως βαθμού και ρόλου στην πολιτική ιεραρχία, θα βρει κανείς πολλούς εκφραστές να ταυτίζονται στη δημόσια αντιπαράθεση και να συναγωνίζονται σε αυταρχικές στάσεις και αντίστοιχους τρόπους. Καμιά φορά η ιδεολογική υπεροψία που συνοδεύει ορισμένους αντιπροσώπους της Αριστεράς, τους καθιστά επιρρεπείς σε αυταρχισμό και διάθεση επιβολής.
Οσο και αν περίτεχνα ο αυταρχισμός κρύβει τα πρόσωπά του, τον προδίδουν οι πράξεις του. Μέσα στα κόμματα θα έβρισκε κανείς πολλές τέτοιες πράξεις κυριαρχίας του ενός, μοναρχικής φύσης. Συμβιβασμένοι με αυτή την καθυστέρηση, παραβλέπουμε τα αποτελέσματα της πολιτικής ακινησίας και αδράνειας που γεννά και αποδεχόμαστε αδιαμαρτύρητα ως δημοκρατική κανονικότητα τον διάσπαρτο αυταρχισμό και τις συνέπειές του. Πολλαπλασιάζοντας τη φθορά της εποχής.
Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.
