Εξελισσόμενες οι πρώτες μέρες της διακυβέρνησης του νεοεκλεγέντος Ντόναλντ Τραμπ είναι γεμάτες εκπλήξεις που ωστόσο μόνο χάος μεταφέρουν εντός και εκτός Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Ολες οι κινήσεις, οι ανακοινώσεις, οι αποφάσεις, τα διατάγματα και οι επίσημες δηλώσεις βεβαίως φαντάζουν εντυπωσιακές, αλλά όπως παρατηρούν οι ίδιοι οι Αμερικανοί, είναι, αν μη τι άλλο, αμφιλεγόμενες και επί του παρόντος μόνο ανασφάλειες και αβεβαιότητες γεννούν παρά αποτελέσματα.
«Κάθε μέρα σκάει και κάτι καινούργιο που αφορά είτε την εσωτερική είτε τη διεθνή πολιτική, που αναστατώνει και προκαλεί αντιδράσεις και επισφάλειες» αναφέρουν διπλωμάτες. Διακρίνονται μάλιστα άπασες από επικοινωνιακή σπουδή, με μόνο ευκρινή στόχο τόσο την επιβεβαίωση του προεδρικού ηγετικού προφίλ, όσο και τη δημιουργία εντυπώσεων μεγάλης αλλαγής σε όλα τα γεωστρατηγικά, διεθνο-οικονομικά και εσωτερικά οικονομικά και κοινωνικά πεδία.
Η πρώτη απόφαση
Οι περισσότεροι των αναλυτών εκτιμούν ότι οι μέχρι τώρα επιλογές της διακυβέρνησης Τραμπ δεν είναι επαρκώς μελετημένες, ούτε τεχνοκρατικά υποστηριζόμενες και τα αποτελέσματά τους επίσης είναι δυσανάλογα μικρά σε σχέση με τα όπλα και τις απειλές που χρησιμοποιεί για να τα εξασφαλίσει.
Χαρακτηριστική είναι η πρώτη απόφαση για επιβολή δασμών 25% σε προϊόντα προερχόμενα από το Μεξικό και τον Καναδά, η οποία αναγγέλθηκε με επιθετικό τρόπο, προκαλώντας παγκόσμια αναστάτωση, αλλά η εφαρμογή της ανεστάλη δυο μέρες αργότερα, για έναν μήνα, όταν οι επικεφαλής των δυο χωρών δεσμεύτηκαν να αναπτύξουν στρατεύματα 10.000 και 15.000 αντίστοιχα στα σύνορά τους με τις ΗΠΑ προκειμένου να εμποδίσουν τόσο τα μεταναστευτικά κύματα όσο και να ελέγξουν την παράνομη διακίνηση φαιντανύλης, της πρώτης ύλης για την παραγωγή οπιοειδών ναρκωτικών, η χρήση των οποίων, κατά τον Τραμπ, κόστισε τη ζωή σε 200.000 Αμερικανούς το 2024.
Πολλοί ήταν εκείνοι στις ΗΠΑ που σημείωσαν ότι η απόφαση αναστολής των δασμών συνδέεται περισσότερο με τις πιθανές συνέπειες αυτών στην αμερικανική οικονομία και ζωή παρά με τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν η κυρία Κλαούντια Σεϊνμπάουμ και ο Τζάστιν Τριντό.
Και αυτό γιατί απλούστατα το Μεξικό καλύπτει το 70% των καθημερινών αμερικανικών αναγκών σε νωπά φρούτα και λαχανικά και ο Καναδάς προμηθεύει με βασικά υλικά σε μεγάλα ποσοστά κατασκευαστικές εταιρείες. Πιστεύουν δηλαδή ότι κατανοήθηκε από το απαράσκευο επιτελείο του νέου αμερικανού προέδρου ότι η επερχόμενη σημαντική αύξηση των δασμών θα εκτίνασσε απότομα στα ύψη το κόστος ζωής των Αμερικανών, όπως και τις τιμές των ακινήτων.
Κινεζικές ταρίφες
Για την ώρα μόνο η επιβολή πρόσθετων δασμών μεταξύ 10% και 15% στα κινεζικά προϊόντα δείχνει να προωθείται, αν και το Πεκίνο έσπευσε να απαντήσει στοχευμένα προτάσσοντας ταρίφες στο αμερικανικό πετρέλαιο, στο υγροποιημένο αέριο, σε αγροτικά μηχανήματα, καθώς και σε πλήθος κρίσιμων για την ψηφιακή τεχνολογία σπάνιων γαιών.
Και μαζί προανήγγειλε έρευνες κατά της Google και της Apple για παραβίαση της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας και καταχρηστικές τιμολογήσεις. Πράγμα που σημαίνει ότι τίποτε δεν θα μείνει αναπάντητο.
Επιπλέον αμφισβητείται η εκτίμηση του κ. Τραμπ ότι οι δασμοί θα αυξήσουν τα έσοδα του αμερικανικού Δημοσίου και έτσι θα χρηματοδοτηθεί η υπεσχημένη μείωση των φόρων. Τίποτε όμως δεν εγγυάται ότι η επιβολή υψηλών δασμών θα διατηρήσει ακέραιη την κατανάλωση των κατά πολύ ακριβότερων εισαγόμενων προϊόντων ώστε να αυξηθούν τα αμερικανικά φορολογικά έσοδα. Οπως και τίποτε δεν εγγυάται ότι ο προστατευτισμός και οι αντιμεταναστευτικές πολιτικές θα ευνοήσουν την αμερικανική παραγωγή.
Περιττό να σημειώσουμε ότι οι αμερικανοί εργαζόμενοι έχουν αποσυρθεί εδώ και δεκαετίες από πλήθος παραγωγικών δραστηριοτήτων, ιδιαιτέρως του πρωτογενούς και κατασκευαστικού τομέα, όπως βεβαίως και από την παροχή βασικών υπηρεσιών, της εστίασης συμπεριλαμβανομένης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εστιάτορες της Νέας Υόρκης έσπευσαν να δηλώσουν ότι αν απελαθούν οι χωρίς χαρτιά χιλιάδες εργαζόμενοι στις κουζίνες της αμερικανικής μητρόπολης τα περισσότερα εστιατόρια θα βάλουν λουκέτο.
Η εκπαίδευση
Αλλά δεν είναι μόνο η επιβολή δασμών που προκαλεί και διχάζει. Η επερχόμενη, για παράδειγμα, κατάργηση του ομοσπονδιακού υπουργείου Παιδείας και η μετάθεση της ευθύνης για την εκπαίδευση στις Πολιτείες θεωρείται προβληματική και χαοτική. Πολύ περισσότερο αν ανακύψουν θέματα υποχρηματοδότησης και υποβάθμισης σε καιρούς κατά τους οποίους επέρχονται μεγάλες αλλαγές διεθνώς και η εκπαιδευτική διαδικασία γίνεται πιο σύνθετη και πιο απαιτητική, υπό το βάρος και της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών.
Το κινεζικό θαύμα στηρίζεται ακριβώς σε νέες τεχνικές εκπαίδευσης στην ψηφιακή εποχή και στις απαιτήσεις κατάκτησης περισσότερων γνωστικών αντικειμένων προκειμένου να διευκολυνθούν η έρευνα και η καινοτομία. Οι κινέζοι μηχανικοί της DeepSeek δεν ήταν απλώς αυστηρά ειδικευμένοι προγραμματιστές και κάτοχοι των αλγορίθμων, παρά διέθεταν ευρύτητα γνώσης και κατανόησης για να ξεπεράσουν με ελάχιστους πόρους τους πανίσχυρους ανταγωνιστές τους στη Σίλικον Βάλεϊ.
Μαζικές απολύσεις
Επίσης η πολιτική μείωσης κατά 10% του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων επισημαίνεται πως δεν είναι γενική, παρά έχει ιδεολογικό χρώμα. Οι προγραμματιζόμενες μαζικές απολύσεις αφορούν συγκεκριμένους οργανισμούς που προάγουν τα δικαιώματα και υποστηρίζουν τις μέχρι τώρα πολιτικές της μετανάστευσης. Ακόμη και πράκτορες της CIA που υποτίθεται αντιστρατεύονται τις ιδέες Τραμπ βρίσκονται στο στόχαστρο και απειλούνται με διώξεις. Η απαγόρευση των ανεμογεννητριών επίσης και γενικώς η άρνηση της πράσινης μετάβασης, σε αντιδιαστολή με την προαγωγή των ορυκτών καυσίμων, θα προκαλέσει αντιδράσεις.
Και μάλιστα σε χρόνο κατά τον οποίο η Κίνα επιχειρεί τεχνικά και τεχνολογικά άλματα και σε αυτόν τον τομέα. Ολα τα παραπάνω μόνο αδιάφορα δεν είναι. Θα προκαλέσουν εντάσεις και αναστατώσεις στο εσωτερικό της χώρας, με απροσδιόριστες ακόμη κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Το χειρότερο ωστόσο που διαπιστώνουν αναλυτές και οικονομολόγοι είναι η ευκολία και η άνεση με την οποία η νέα αμερικανική ηγεσία απεμπόλησε μια αποδεδειγμένα αποδοτική επί τρείς δεκαετίες ηγεμονική γεωστρατηγική οικονομική πολιτική ανοιχτών και ελεύθερων αγορών, που κατέστησε το δολάριο κυρίαρχο και χρηματοδότησε ευχερώς τα αμερικανικά ελλείμματα και χρέη.
Το προηγούμενο ηγεμονικό ιδεολόγημα της τριπλής ελευθερίας της κίνησης κεφαλαίων, προσώπων και εμπορευμάτων εγκαταλείπεται εν ριπή οφθαλμού από μια ηγεσία που νομίζει ότι θα επιβληθεί στην παγκόσμια κοινότητα απειλώντας και εκβιάζοντας τους πάντες, ιδιαιτέρως τους πιστότερους των συμμάχων με τους οποίους οι ΗΠΑ πορεύτηκαν μαζί στα πολλά μεταπολεμικά χρόνια.
Η διεκδίκηση της Γροιλανδίας, για παράδειγμα, από τη Δανία είναι αλήθεια πως είχε ξεκινήσει από το 2020 επί υπουργίας Πομπέο στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Αλλά τώρα εξελίσσεται με τη μορφή απειλών και εκβιασμών, που φέρνει αντιμέτωπες τις ΗΠΑ με τη σύμμαχη Ευρώπη.
Αλλά και η στάση απέναντι στην Ουκρανία είναι προβληματική, όπου έναντι της αμυντικής βοήθειας ζητείται η παραχώρηση των σπάνιων γαιών που κρύβονται στο υπέδαφός της. Και όλα αυτά όταν πριν από λίγους μήνες ο Τραμπ υποσχόταν ειρήνευση σε μια μέρα.
Η τελευταία δε ιδέα της βίαιης απομάκρυνσης των Παλαιστινίων από τη Γάζα και μετατροπής σε διεθνές τουριστικό θέρετρο, όπου οι διωγμένοι θα μπορούν να επιστρέφουν ως εργαζόμενοι, πέραν του ότι φαντάζει υπερφίαλη, προκαλεί έντονες αντιδράσεις γιατί απλούστατα όλοι αντιλαμβάνονται πως μόνο την ειρήνευση δεν θα φέρει στη Μέση Ανατολή.
Αλλά και τα σχέδια για πυρηνική συμφωνία με το Ιράν φανερώνουν αν μη τι άλλο ελαφρότητα. Και όλα μαζί ενισχύουν την εκτίμηση ότι ο νέος αμερικανός πρόεδρος μόνο το χάος μπορεί να εγγυηθεί.
Εκπτωση και παρακμή
Δεν είναι λίγοι εκείνοι, στις ΗΠΑ και αλλού, που πιστεύουν ότι βλέπουμε σε ζωντανή μετάδοση την παρακμή μιας αυτοκρατορίας. Και πως η διοίκηση Τραμπ παραπέμπει στους ατυχείς διαδόχους του Μάρκου Αυρήλιου στην αρχαία Ρώμη.
Το σίγουρο είναι ότι ο Ντόναλντ Τραμπ επιχειρεί με παλαιά εργαλεία και προβληματικές πολιτικές να απαντήσει στις σύγχρονες και μοντέρνες δυνατότητες της Κίνας και στα άλματα προόδου που συνοδεύουν τη ζώνη της Ασίας και του παγκόσμιου Νότου. Κάτι που αποτελεί από μόνο του σημάδι έκπτωσης και παρακμής…
