#MeToo, το κίνημα που έσπασε το φράγμα της σιωπής και της ανοχής

Ηταν 5 Οκτωβρίου του 2017 όταν το αποκαλυπτικό άρθρο των Τζόντι Κάντορ και Μέγκαν Τουόχι στους «New York Times» έφερνε στο φως μαρτυρίες γυναικών που υπέστησαν σεξουαλική παρενόχληση από τον κινηματογραφικό παραγωγό του Χόλιγουντ Χάρβεϊ Γουάινστιν σε μια χρονική περίοδο που εκτεινόταν σε βάθος τριών δεκαετιών. Η εφημερίδα αποκάλυπτε επίσης ότι ο παραγωγός συστηματικά υπέγραφε συμφωνίες με πολλές γυναίκες που είχε παρενοχλήσει ή κακοποιήσει και στις οποίες είχε δώσει χρηματική αποζημίωση με αντάλλαγμα τη σιωπή τους.

Τις επόμενες ημέρες ακολούθησε ένα τσουνάμι αποκαλύψεων. Δεκάδες γυναίκες, η μία μετά την άλλη, βγήκαν μπροστά για να καταγγείλουν αυτό που ήταν κοινό μυστικό στον χώρο της σόουμπιζ. Οτι ο Γουάινστιν ήταν ένας θηρευτής του σεξ που συστηματικά παρενοχλούσε σεξουαλικά και ενίοτε βίαζε νεαρές κατ’ εξοχήν ηθοποιούς, τρομοκρατώντας και απειλώντας τες πως αν δεν ανταποκριθούν θα τις φάει το μαύρο σκοτάδι.

Μέχρι τότε ο κραταιός άνδρας ήταν καλά προστατευμένος από ένα δίχτυ ανοχής και συνενοχής. Μια σιωπηρή συνθήκη η οποία έλεγε ότι σε πολλές περιπτώσεις ισχυροί άνδρες μπορούν να θέσουν τους δικούς τους κανόνες, να καταχρώνται την εξουσία τους, να διαμορφώνουν τις επαγγελματικές σχέσεις. Καθώς όμως οι αποκαλύψεις για τον παραγωγό δεν είχαν τελειωμό, σύντομα ήρθε η ανατροπή και η δικαίωση για τα θύματά του. Η πτώση του ήταν ηχηρή. Η Ακαδημία των Τεχνών και του Κινηματογράφου τον αποκαθήλωσε, οι Αρχές ξεκίνησαν έρευνα και η υπόθεσή του πήρε τον δρόμο της Δικαιοσύνης. Ηταν και παραμένει το μεγαλύτερο σκάνδαλο του Χόλιγουντ.

Η κατακραυγή γιγαντώθηκε και έκτοτε εκατομμύρια γυναίκες έσπασαν τη σιωπή τους λανσάροντας μια νέα καμπάνια, το λεγόμενο #MeToo (Και Εγώ Επίσης) κίνημα, για να διεκδικήσουν σεβασμό στον χώρο εργασίας, να αξιώσουν αλλαγή στη συμπεριφορά των ανδρών, να ασκήσουν πίεση για νομοθετικές πρωτοβουλίες που θα τιμωρούν όσες εταιρείες ανέχονται την παρενόχληση, για να βάλουν τέλος στις εξωδικαστικές συμφωνίες που κλείνουν στόματα.

«Πρόκειται για την ταχύτερα εξελισσόμενη κοινωνική αλλαγή εδώ και δεκαετίες» είχε δηλώσει ο διευθυντής του περιοδικού «Τime» Εντουαρτ Φέλσεναλ όταν ακόμη το κίνημα ήταν στα σπάργανα. Σήμερα, η εποχή που καταγγελίες μεμονομένων περιστατικών και δη μη προνομιούχων γυναικών έπεφταν στο κενό και πολύ συχνά τα θύματα κατέληγαν να βρίσκονται κατηγορούμενες, ή να βλέπουν την καριέρα τους να καταστρέφεται, αποτελεί πλέον παρελθόν. Το κίνημα εξακολουθεί να έχει τεράστια επίδραση και η συγκυρία δεν ήταν τυχαία.

Η έξαρση των καταγγελιών που ξεπήδησαν από τον «καναπέ» του κάστινγκ του Γουάινστιν και οι οποίες «απέκτησαν φωνή» σε αναρίθμητα επαγγελματικά περιβάλλοντα αποδόθηκε εν μέρει στην παρουσία του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, ο οποίος, σύμφωνα με μαρτυρίες γυναικών αλλά και ντοκουμέντα (σε βίντεο του 2005 που είχε βγει πρόσφατα στο φως καυχιόταν ότι μπορούσε να φιλά και να χουφτώνει γυναίκες χωρίς τη θέλησή τους εξαιτίας του ότι ήταν διάσημος), όχι μόνο ανέχτηκε αλλά και ανέδειξε την κουλτούρα που αντιμετωπίζει τη γυναίκα ως υποχείριο.

Εναν χρόνο μετά το hashtag #MeToo έχει αναπαραχθεί πάνω από 15 εκατομμύρια φορές στο Διαδίκτυο. Παγκόσμιοι κολοσσοί αλλά και μικρότερες εταιρείες προχώρησαν σε ενδοεταιρικές ρυθμίσεις και αλλαγή κανόνων συμπεριφοράς και σε πολλές χώρες υπήρξαν θεσμικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του φαινομένου, πολύ περισσότερο στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου το κίνημα γεννήθηκε, γιγαντώθηκε και εξαπλώθηκε.

Ο αντίκτυπος υπήρξε παγκόσμιος με αντίστοιχα κινήματα να αναπτύσσονται σε άλλες χώρες, όπως το #MoiAussi (Εγώ Επίσης) στον Καναδά ή το #BalanceTonPorc (Κατάδωσε Το Γουρούνι Σου) στη Γαλλία, η οποία διχάστηκε για το ζήτημα. Την ώρα που η γαλλική κυβέρνηση ψήφιζε ανανεωμένο πλαίσιο νόμου ποινικοποίησης της σεξουαλικής παρενόχλησης, μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης έκανε λόγο για «κυνήγι μαγισσών», για «αλυσόδεμα» των γυναικών στο καθεστώς των «αιώνιων θυμάτων», για μια καμπάνια που δεν τις βοηθάει να αυτονομηθούν, αντίθετα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εχθρών της ελευθερίας.

Στους επικριτές του κινήματος ήταν μια ομάδα 100 γυναικών, μεταξύ αυτών η Κατρίν Ντενέβ, που υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Le Monde», εφιστώντας την προσοχή στην υπερβολή και κάνοντας λόγο για έναν νέο τύπο πουριτανισμού και περιχαράκωσης της ελεύθερης σκέψης. Το νόημα της επιστολής παρερμηνεύτηκε και δυσφημήστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με την ντίβα του γαλλικού κινηματογράφου να κατηγορείται πως συνηγορεί υπέρ των βιαστών και να αναγκάζεται να δίνει διευκρινίσεις, ενώ – όπως είπε εκ των υστέρων – ήθελε να αποδαιμονοποιήσει τη θεμιτή ερωτική πολιορκία και όχι να υπερασπιστεί τους βιαστές ή τα «τέρατα» σαν τον Γουάινστιν.

Στην πρώτη επέτειο από τη γέννηση του κινήματος #MeToo, ένας άλλος ισχυρός άνδρας, ο υποψήφιος για την κάλυψη της χηρεύουσας θέσης στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας Μπρετ Κάβανο και προσωπική επιλογή του Ντόναλντ Τραμπ, που κατηγορείται πως τη δεκαετία του ‘80 επιχείρησε να βιάσει την Κριστίν Μπλέιζι Φορντ, τότε συμφοιτήτριά του και σήμερα καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Πάλο Αλτο της Καλιφόρνιας, δείχνει τη στροφή που έχει συντελεστεί. Οι αποκαλύψεις της πανεπιστημιακού έχουν καθηλώσει την αμερικανική κοινή γνώμη και παίρνουν τεράστια πολιτική διάσταση εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών του Νοεμβρίου για το Κογκρέσο, οδηγώντας, όπως είναι φυσικό, στην κλιμάκωση της πολιτικής αντιπαράθεσης των δύο κομμάτων.

Στο στόχαστρο των Δημοκρατικών μπήκε η συμπληρωματική έρευνα της ομοσπονδιακής αστυνομίας που αναγκάστηκε να διατάξει ο Τραμπ μετά τις καταγγελίες της Φορντ, τόσο για τον περιστασιακό της χαρακτήρα όσο και για την ευστάθεια του πορίσματος, ενώ για άλλη μια φορά το ρεπουμπλικανικό στρατόπεδο διχάστηκε αναφορικά με τις πολιτικές επιλογές του αμερικανού προέδρου. Οπως σχολίαζε προ ημερών το Politico, ο διορισμός του Κάβανο στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την προεκλογική προσπάθεια των Ρεπουμπλικανών να διατηρήσουν τον κοινοβουλευτικό έλεγχο τόσο στη Βουλή των Αντιπροσώπων όσο και στη Γερουσία. Οι ίδιοι επιθυμούν πάση θυσία το όλο θέμα να κλείσει το ταχύτερο δυνατό, καθώς όσο παρατείνεται η αβεβαιότητα, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να εκτεθούν σε πολιτικούς κινδύνους.

Σε κάθε περίπτωση ο διορισμός του 53χρονου υπερσυντηρητικού δικαστή – είτε ψηφιστεί είτε όχι – θα στρέψει το ενδιαφέρον του κόσμου στην πολιτική και δη στις ενδιάμεσες εκλογές: «Ο κόσμος μιλάει για αυτό σήμερα, θα μιλάει και αύριο, το θέμα θα βρίσκεται ψηλά σε κάθε πολιτική συζήτηση. Είναι η συζήτηση των ημερών» αναφέρει ο Τιμ Μάλοϊ, διευθυντής δημοσκοπήσεων στο Πανεπιστήμιο Quinnipiac, ενώ πρόσφατα γκάλοπ δείχνουν ότι ο θόρυβος γύρω από το θέμα θα κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους για την κάλπη της 6ης Νοεμβρίου. Εχοντας τα μάτια ολόκληρου του πλανήτη στραμμένα επάνω της, καθώς υπήρχε ζωντανή μετάδοση της κατάθεσής της στη συνεδρίαση της Επιτροπής Δικαστικών Υποθέσεων της Γερουσίας, η πανεπιστημιακός περιέγραψε με λεπτομέρειες την απόπειρα βιασμού της από τον Κάβανο και έναν φίλο του ονόματι Μαρκ Τζαζ:

«Αφού με κλείδωσαν σε ένα δωμάτιο του δεύτερου ορόφου σε ένα σπίτι σε προάστιο του Μέριλαντ, ο Κάβανο πήδηξε επάνω μου και άρχισε τις θωπείες. Προσπάθησε να με γδύσει και μου έκλεισε το στόμα με το χέρι του όταν επιχείρησα να φωνάξω βοήθεια. Φοβήθηκα για τη ζωή μου. Το πιο οδυνηρό πράγμα για εμένα ήταν το τρανταχτό τους γέλιο καθώς έσπαγαν πλάκα σε βάρος μου» είπε η 51 ετών Φορντ, που έδειξε πρόθυμη να απαντήσει σε κάθε ερώτηση, σε αντίθεση με τον Κάβανο που εμφανίστηκε οργισμένος, φώναζε και αναλώθηκε σε αδέξιες υπεκφυγές και κατηγορίες κατά των Δημοκρατικών της Γερουσίας.

παραγωγός ταινιών
Καταγγελία: 5 Οκτωβρίου 2017

Κατηγορήθηκε από δεκάδες γυναίκες για σεξουαλική παρενόχληση και σεξουαλική επίθεση. Τα δημοσιεύματα των «New York Times» και του «The New Yorker» ακολούθως αποτέλεσαν καταλύτη ώστε δεκάδες γυναίκες-θύματά του να βγουν μπροστά. Τον Μάιο του 2018 κατηγορήθηκε για δύο από τις υποθέσεις και απελευθερώθηκε με εγγύηση, όμως απολύθηκε από την εταιρεία που ο ίδιος είχε ιδρύσει.

Ρόι Πράις
στέλεχος στην Amazon Studios
Καταγγελία: 12 Οκτωβρίου 2017

Ο Price κατηγορήθηκε από την παραγωγό ταινιών της Amazon Studios Ιζα Ντικ Χάκετ για μια σειρά περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης. Αρχικά ετέθη επ’ αόριστον σε διαθεσιμότητα από την Amazon και αργότερα παραιτήθηκε από την εταιρεία.

Τζέιμς Τόμπακ
σκηνοθέτης
Καταγγελία: 22 Οκτωβρίου 2017

Κατηγορήθηκε αρχικά από 38 γυναίκες για σεξουαλική παρενόχληση και σεξουαλική κακοποίηση. Ο δημοσιογράφος των «Los Angeles Τάιμς» Τζεν Γουίπ αποκάλυψε αργότερα ότι μετά τη δημοσίευση των πρώτων κατηγοριών περίπου 400 γυναίκες είχαν έρθει σε επαφή με την εφημερίδα όπου κατηγορούσαν τον Τόμπακ για σεξουαλική παρενόχληση ή σεξουαλική κακοποίηση. Σύμφωνα με τα θύματα, χρησιμοποιούσε τις οντισιόν ως δικαιολογία για να προσελκύει γυναίκες στα δωμάτια ξενοδοχείων. Μεταξύ των ηθοποιών που τον κατήγγειλαν είναι οι Τζουλιάν Μουρ, Ρέιτσελ Μακ Ανταμς, Σέλμα Μπλερ.

Κέβιν Σπέισι
ηθοποιός
Καταγγελία: 29 Οκτωβρίου 2017

Αρχικά κατηγορήθηκε από τον ηθοποιό Αντονι Ραπ όταν ο δεύτερος ήταν ανήλικος. Η ομολογία ακολούθησε την παραδοχή του Σπέισι ότι είναι ομοφυλόφιλος. Μετά την καταγγελία του Ραπ 15 άλλοι άνδρες προχώρησαν σε ανάλογες εξομολογήσεις, συμπεριλαμβανομένου του συζύγου της πριγκίπισσας της Νορβηγίας Μάρθα Λουίζα. Ο Σπέισι απολύθηκε, έχασε τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στο «House of Cards» και είδε την καριέρα του να καταρρέει μέσα σε λίγα 24ωρα.

Μάικλ Φάλον
πρ. υπουργός Αμυνας της Βρετανίας

Κατηγορήθηκε αρχικά ότι θώπευε ανάρμοστα και επανειλημμένα δημοσιογράφο σε δείπνο το 2002. Αργότερα κατηγορήθηκε για χυδαία υπονοούμενα σε γυναίκα βουλευτή ενώ έκανε ερωτήσεις σεξουαλικής φύσης στη διάρκεια των συνεδριάσεων των επιτροπών. Υπό το βάρος των επικρίσεων παραιτήθηκε.

Τσάρλι Ρόουζ
παρουσιαστής
Καταγγελία: 20 Νοεμβρίου 2017

Κατηγορήθηκε από οκτώ γυναίκες για ανάρμοστη συμπεριφορά και παρενόχληση. Μέχρι τον Μάιο του 2018 ο συνολικός αριθμός των γυναικών που κατηγόρησαν τον Ρόουζ για σεξουαλική παρενόχληση αυξήθηκε στις 35. Τα συμβόλαιά του με τα κανάλια CBS, PBS και Bloomberg διακόπηκαν.

Ματ Λάουερ
παρουσιαστής του Today Show
Καταγγελία: 29 Νοεμβρίου 2017

Κατηγορήθηκε από μια συνάδελφό του για σεξουαλική παρενόχληση η οποία ξεκίνησε στη διάρκεια των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2014 στο Σότσι της Ρωσίας και συνεχίστηκε στο γραφείο παραγωγής της Νέας Υόρκης. Ακολούθησαν τουλάχιστον άλλες 13 κατηγορίες. Ο Λάουερ είπε: «Μερικά από αυτά που λέγονται για μένα είναι αναληθή ή λανθασμένα, αλλά υπάρχει αρκετή αλήθεια σε αυτές τις ιστορίες που με κάνουν να αισθάνομαι ντροπή». Απολύθηκε από το NBC.

Εζια Αρτζέντο
ηθοποιός-παρουσιάστρια
Καταγγελία: 19 Αυγούστου 2018

Οι «New York Times» δημοσίευσαν τους ισχυρισμούς του νεαρού ηθοποιού Jimmy Bennett ότι η Αρτζέντο του επιτέθηκε σεξουαλικά σε δωμάτιο ξενοδοχείου το 2013, όταν αυτός ήταν 17 (η ηλικία συναίνεσης είναι τα 18 χρόνια στην Καλιφόρνια όπου συνέβη το περιστατικό) και εκείνη 37. Η Αρτζέντο αρνήθηκε τους ισχυρισμούς αλλά παραδέχθηκε ότι του είχε καταβάλει 380.000 δολάρια ως διακανονισμό. Καθαιρέθηκε από τη θέση του κριτή στο X-Factor της Ιταλίας. Ειρωνεία; Η ηθοποιός ήταν εκ των προσώπων που ξεκίνησαν το κίνημα #MeToo αφού κατηγόρησε τον παραγωγό του Χόλιγουντ Χάρβεϊ Γουάινστιν για βιασμό.