«Αλλαγή» ήταν το σύνθημα-σημαία του σερ Κιρ Στάρμερ κατά την προεκλογική εκστρατεία στις αρχές του μήνα στη Μεγάλη Βρετανία. Και μπορεί να επρόκειτο για μια ασαφή έννοια από έναν πολιτικό που ο Τύπος έχει χαρακτηρίσει «αινιγματικό», όμως από ό,τι φάνηκε στις κάλπες της 4ης Ιουλίου, έπεισε τους Βρετανούς. Πλέον, ο Στάρμερ ως πρωθυπουργός καλείται να περάσει στην επόμενη πίστα: να φέρει πράγματι την αλλαγή μέσα από τη διακυβέρνησή του.

Λίγες εβδομάδες μετά τις εκλογές, για έναν μετριοπαθή πολιτικό που συνήθιζε να αποφεύγει την έντονη ρητορική, ο Κιρ Στάρμερ ακούγεται ξαφνικά εξαιρετικά φιλόδοξος. Καθώς απευθυνόταν στη Βουλή των Κοινοτήτων μετά την ομιλία του βασιλιά την περασμένη εβδομάδα, είπε ότι ο στόχος της κυβέρνησής του δεν είναι «τίποτα λιγότερο από την ανανέωση της χώρας».

Και παρόλο που εξακολουθεί να μπερδεύει κάπως τους ανθρώπους δηλώνοντας ότι ηγείται «μιας κυβέρνησης χωρίς δόγματα», καθώς περνάει ο καιρός αρχίζει να ξεκαθαρίζει το τοπίο ως προς τις πολιτικές που σκοπεύει να εφαρμόσει αλλά και το τι πρεσβεύει ο επονομαζόμενος «σταρμερισμός»: κρατικοποιήσεις, εργασιακά, στέγαση, μείωση τιμών στην ενέργεια, δημοσιονομική αυστηρότητα είναι μόνο λίγοι άξονες από τα δεκάδες νέα νομοσχέδια που θα κατατεθούν στη Βουλή.

Κρατικός παρεμβατισμός

Αρχικά, η κυβέρνηση του Κιρ Στάρμερ φαίνεται ότι θα είναι η πιο παρεμβατική που έχει υπάρξει στη Μεγάλη Βρετανία από τη δεκαετία του 1970, με πολλούς αναλυτές να υποστηρίζουν πως επιδιώκει να διορθώσει την αποτυχία της αγοράς με παρεμβάσεις σε τομείς όπου τα καπιταλιστικά μοντέλα δεν λειτούργησαν.

Ο βρετανικός «Observer» γράφει σχετικά πως «πρόκειται για τον καπιταλισμό που αποδέχεται την ελεύθερη αγορά αλλά όχι την ελεύθερη για όλους εκδοχή της».

Μεταρρύθμιση του πολεοδομικού σχεδιασμού για την παραχώρηση μεγαλύτερης εξουσίας στην κυβέρνηση έναντι των ιδιοκτητών γης με σκοπό την ανάπτυξη νέων υποδομών και κοινωνικών κατοικιών. Εργασιακές μεταρρυθμίσεις για τη διασφάλιση δικαιότερων μισθών, περισσότερων δικαιωμάτων για τους εργαζομένους και προσλήψεις εκπαιδευτικών.

Κρατικοποίηση των σιδηροδρόμων και δημιουργία νέων δημόσιων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων ενός βιομηχανικού συμβουλίου, μιας εταιρείας ενέργειας για να επιταχύνει τις επενδύσεις σε νέες πράσινες τεχνολογίες και να μειώσει τους λογαριασμούς ρεύματος και φυσικού αερίου και μιας ρυθμιστικής αρχής για το ποδόσφαιρο.

Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους 40 ριζοσπαστικούς νόμους που περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα της κυβέρνησης και τους οποίους διάβασε ο βασιλιάς Κάρολος στον θρόνο της Βουλής των Λόρδων. Μάλιστα, ο αριθμός των προγραμματισμένων νέων νόμων που παρουσιάστηκαν στην ομιλία του βασιλιά είναι από τους μεγαλύτερους που έχουν σημειωθεί ποτέ.

Οπως εξηγεί το βρετανικό δίκτυο Sky News, αυτό οφείλεται στο ότι ο Κιρ Στάρμερ θέλει να δώσει την εντύπωση ότι το κόμμα εργαζόταν σκληρά στην αντιπολίτευση και πως είναι έτοιμο να κυβερνήσει – και ένα κυβερνητικό πρόγραμμα με 40 νέους νόμους καθιστά προφανές ότι δεν έχουν συνταχθεί το τελευταίο δεκαπενθήμερο.

Παράλληλα, ο Στάρμερ ήθελε να κάνει ξεκάθαρη από το πρώτο λεπτό την επιθυμία του να διατηρήσει τη σταθερότητα και τη δημοσιονομική αυστηρότητα που έλειπε από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, ιδιαίτερα αυτή της Λιζ Τρας.

Ήταν σαφές στην πρώτη κιόλας παράγραφο που εκφώνησε ο βασιλιάς: «Κάθε απόφαση θα είναι συνεπής με τους φορολογικούς κανονισμούς. Θα νομοθετήσουμε για να διασφαλίσουμε ότι κάθε αλλαγή σε φόρους ή δαπάνες υπόκειται σε ανεξάρτητη αξιολόγηση από το Γραφείο Υπευθυνότητας Προϋπολογισμού» (ο ανεξάρτητος ελεγκτικός μηχανισμός στον οποίο αναμένεται να ανατεθούν νέες εξουσίες).

Οι επιφυλάξεις

Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπόψη πως τα κυβερνητικά σχέδια και τα κυβερνητικά επιτεύγματα δεν είναι το ίδιο πράγμα. Πάντοτε οι νόμοι προς ψήφιση μπορεί να βαλτώσουν, να παρεκκλίνουν, να τροποποιηθούν ή η εκάστοτε κυβέρνηση μπορεί να ξεμείνει από χρόνο ή και τη βούληση για να τους προχωρήσει. Βέβαια, στην προκειμένη περίπτωση η κυβέρνηση διαθέτει μια άνετη πλειοψηφία, οπότε η όποια «εξέγερση» εντός του κόμματος θα πρέπει να είναι πολύ δυναμική για να προκαλέσει πραγματικά προβλήματα στον Στάρμερ, κάτι που του δίνει την ευκαιρία να εφαρμόσει το πρόγραμμά του με μεγαλύτερη ελευθερία.

Για την ώρα, οι Εργατικοί θέλουν να αξιοποιήσουν στο έπακρο την «περίοδο χάριτος» που απολαμβάνει κάθε κυβέρνηση τον πρώτο καιρό που βρίσκεται στην εξουσία – και η οποία πιθανότατα για την κυβέρνηση Στάρμερ θα είναι βραχύβια, σύμφωνα με τον «Guardian», σε μια χώρα όπου οι δημόσιες υπηρεσίες έχουν διαλυθεί λόγω της λιτότητας που ακολούθησε μετά την οικονομική κρίση του 2008 και όπου οι ανισότητες και η παιδική φτώχεια κατέχουν τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη, με τους πολίτες να αναμένουν αποτελέσματα το συντομότερο.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η βρετανική εφημερίδα εξηγεί πως ο Στάρμερ προσπαθεί να δείξει πως πραγματοποιεί τις προεκλογικές του υποσχέσεις, ή τουλάχιστον πως ξεκινά τη διαδικασία για να το κάνει. Ωστόσο, δήλωσε πως θα αποφύγει τον «πειρασμό της εύκολης λύσης», προειδοποιώντας ότι οι σοβαρές μεταρρυθμίσεις χρειάζονται υπομονή και χρόνο, στον οποίο θα χρειαστεί να πείσει ένα εν πολλοίς δύσπιστο εκλογικό σώμα για την ικανότητα της κυβέρνησης, αλλά και να κρατήσει το κόμμα του ενωμένο – η χώρα είναι εξοργισμένη από τις εσωκομματικές διαμάχες, όπως φάνηκε από τα χαμηλά ποσοστά των Συντηρητικών στις εκλογές.

Πάντως, τα κρίσιμα στοιχεία των προθέσεων της κυβέρνησης, ειδικά το πώς σκοπεύει να προσεγγίσει τη μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα, παραμένουν θολά, ενώ οι «Financial Times» σημειώνουν πως ο Στάρμερ και το κόμμα του προβλέπεται να ζυμωθούν μέσα από γεγονότα που είναι ακόμη απρόβλεπτα και συγκρούσεις που δεν έχουν ακόμη διεξαχθεί, καθώς αυτές είναι μόνο οι πρώτες εβδομάδες που βρίσκονται στην εξουσία. Ακόμα κι έτσι, ο «σταρμερισμός» έχει αρχίσει σιγά-σιγά να παίρνει μορφή.

«Να χτίσουμε μια καλύτερη, διαφορετική Βρετανία»

Τον Ιούνιο του 2023, έναν χρόνο πριν τις εκλογές, ο Στάρμερ έδωσε μια συνέντευξη στο «Time» όπου του ζητήθηκε να ορίσει τον «σταρμερισμό»: «Να αναγνωρίζει κανείς ότι η οικονομία μας πρέπει να διορθωθεί. Οτι η επίλυση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι απλώς μια υποχρέωση, είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία που έχουμε για τη χώρα μας στο μέλλον. Να αντιλαμβάνεται ότι οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να μεταρρυθμιστούν, ότι κάθε παιδί αλλά και κάθε τόπος πρέπει να έχει τις καλύτερες ευκαιρίες και ότι χρειαζόμαστε ένα ασφαλές περιβάλλον, ασφαλείς δρόμους, μείωση της εγκληματικότητας».

Την ίδια χρονιά, ερωτηθείς για το ίδιο θέμα απάντησε στον «Economist»: «Να χτίσουμε μια καλύτερη, διαφορετική Βρετανία. Ο “σταρμερισμός” αφορά τόσο το “πώς” όσο και το ‘τι’. Έχουμε ένα αναποτελεσματικό, υπερβολικά συγκεντρωτικό κράτος και πέντε ‘αποστολές’: την ανάπτυξη, το Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS), τη μείωση των ρύπων άνθρακα, το έγκλημα και την εκπαίδευση. Θα φέρουμε εις πέρας τις “αποστολές” με μεμονωμένους, τολμηρούς στόχους. Η οικονομική ανάπτυξη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για όλα. Πάνω απ’ όλα, αυτό σημαίνει να προσφέρουμε ένα σταθερό περιβάλλον μετά από μια δεκαετία πολιτικών αναταραχών – που εμπνέουν εξαιρετικά πολιτικά καλαμπούρια, αλλά για την οικονομία και τις επενδύσεις είναι μια καταστροφή».