Ορισμένοι τη χαρακτήρισαν τολμηρή, άλλοι τη θεώρησαν δώρο στην Ακροδεξιά. Η πρωτοβουλία του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες βουλευτικές εκλογές στις 30 Ιουνίου και 7 Ιουλίου, μετά τον θρίαμβο της Ακροδεξιάς στις ευρωεκλογές, κατέπληξε τη Γαλλία και την Ευρώπη. Ουδείς γνωρίζει τι ακριβώς είχε στο μυαλό του ο γάλλος πρόεδρος.
Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι μέσα σε ελάχιστες μέρες το πολιτικό σκηνικό στη Γαλλία άλλαξε, η χώρα εισήλθε σε σύντομη προεκλογική εκστρατεία, της οποίας η κορύφωση και τα τελικά εκλογικά αποτελέσματα, μετά τον δεύτερο γύρο, θα έχουν σοβαρό αντίκτυπο πολύ πέραν της Γαλλίας και για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Γιατί η Γαλλία βρίσκεται στον πυρήνα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Και σε συνδυασμό με την άνοδο των ακροδεξιών και των λαϊκιστικών κομμάτων στις ευρωεκλογές και την ασταθή διεθνή συγκυρία – τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή και τις αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου με ενδεχόμενη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ – το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δεν διανύει την καλύτερη περίοδό του.
Οι δημοσκοπήσεις
Οι άμεσες συνέπειες της πρωτοβουλίας του Μακρόν ήταν η διάλυση της γαλλικής Δεξιάς και η σύμπηξη ενός Νέου Λαϊκού Μετώπου των αριστερών κομμάτων – με τη συμμετοχή της ακροαριστερής Ανυπότακτης Γαλλίας, του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, των Οικολόγων και του Σοσιαλιστικού Κόμματος – με στόχο να ανακόψουν την πορεία της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν και του κόμματός της, του Εθνικού Συναγερμού (RN), προς την εξουσία. Οι δημοσκοπήσεις φέρουν το RN πρώτο, με ποσοστό 31%-35% των ψήφων και 220-270 έδρες, κοντά στην απόλυτη πλειοψηφία για την οποία απαιτούνται 289, επί συνόλου 577, στην Εθνοσυνέλευση.
Ο Μακρόν έχει εξελιχθεί σε βαρίδι για το κόμμα του σε τέτοιον βαθμό ώστε οι επικεφαλής της προεκλογικής του εκστρατείας προτείνουν, σύμφωνα με το «Politico», να μην υπάρχουν φωτογραφίες του
Η παραδοσιακή γαλλική Δεξιά, το κόμμα των Ρεπουμπλικανών, βρίσκεται σε περιδίνηση μετά το 7,3% των ευρωεκλογών και την εκδίωξη του προέδρου του, Ερίκ Σιοτί, την περασμένη Τρίτη, όταν ανακοίνωσε ότι προχωρεί σε εκλογική συνεργασία με τον ακροδεξιό RN. Ο Σιοτί εξεδιώχθη ως «προδότης» – η γαλλική γκωλική Δεξιά δεν έχει συμπράξει ποτέ με την Ακροδεξιά, τόνιζαν οι βαρόνοι του κόμματος –, όμως δεν είναι σαφές πόσους ψηφοφόρους των Ρεπουμπλικανών θα πείσει να τον ακολουθήσουν.
Και αυτό διότι, όπως θύμισε ο «Monde», o Σιοτί έχει τη στήριξη του Βενσάν Μπολορέ, πανίσχυρου δισεκατομμυριούχου επιχειρηματία ο οποίος ελέγχει σημαντικά μέσα ενημέρωσης όπως το ραδιοφωνικό δίκτυο Europe 1 (με ακροαματικότητα 2,4 εκατ. ανθρώπων), το τηλεοπτικό δίκτυο CΝews, το περιοδικό «Paris Match» και την εφημερίδα «Journal du Dimanche». Ο Μπολορέ οραματίζεται μια «μεγάλη ένωση όλης της γαλλικής Δεξιάς» με σκοπό τη διατήρηση «της ταυτότητας της Γαλλίας» – όραμα που μοιράζεται ο πολύ δεξιός Σιοτί. Το 2022 ο Μπολορέ, θεοσεβούμενος καθολικός, είχε προσεγγίσει τον ακροδεξιό Ερίκ Ζεμούρ διότι θεωρούσε «αριστερή» τη Λεπέν. Μετά την αποτυχία του Ζεμούρ στις βουλευτικές εκλογές του 2022, ο Μπολορέ ποντάρει πλέον στη Λεπέν και στον νέο ηγέτη του κόμματός της, τον Ζορντάν Μπαρντελά.
Το νέο άστρο της γαλλικής Ακροδεξιάς, ο Μπαρντελά, έχει ρεύμα. Καθώς, επί της ηγεσίας του, το RN κατέκτησε στις ευρωεκλογές το υψηλότερο ποσοστό που έλαβε ποτέ (31,4%), ο Μπαρντελά διαθέτει ελευθερία κινήσεων να αναιρεί κατά το δοκούν πολιτικές θέσεις με τις οποίες εξελέγη. Την Τρίτη δήλωσε ότι αν κερδίσει τις εκλογές, δεν θα ακυρώσει, όπως είχε δεσμευθεί, την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης των εργαζομένων στα 64 έτη, μια μεταρρύθμιση του Μακρόν η οποία του κόστισε πολύ.
Σε περίπτωση επικράτησης της Ακροδεξιάς, ο γάλλος πρόεδρος θα υποχρεωθεί σε «συγκατοίκηση». Σε αυτή την περίπτωση, η άσκηση της εξουσίας αφορά τον (ακροδεξιό) πρωθυπουργό και την Εθνοσυνέλευση
Με σκοπό να φράξουν τον δρόμο στην Ακροδεξιά, τα αριστερά κόμματα του Νέου Λαϊκού Μετώπου (η ονομασία, διόλου τυχαία, επελέγη διότι παραπέμπει στο ιστορικό αριστερό Λαϊκό Μέτωπο, τον συνασπισμό των αριστερών κομμάτων υπό τον Λεόν Μπλουμ που κυβέρνησε τη Γαλλία από το 1936 ως το 1938) προχώρησαν σε προγραμματική συμφωνία την οποία ανακοίνωσαν την Παρασκευή. Οι βασικές της θέσεις είναι η κατάργηση της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης, το πλαφόν στις τιμές των βασικών αγαθών, η αύξηση του κατώτατου μισθού από 1.398 στα 1.600 ευρώ καθαρά, η συνέχιση της στήριξης της Γαλλίας στην Ουκρανία, η καταδίκη της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ και η επίλυση του Μεσανατολικού με άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, η επιτάχυνση της διαδικασίας μετάβασης στην πράσινη ενέργεια.
«Βέτο» στον Μελανσόν
Είναι εντυπωσιακό ότι το Νέο Λαϊκό Μέτωπο συγκροτήθηκε σε χρόνο-ρεκόρ και ότι έγινε αποδεκτός ο όρος που έθεσε ο ευρωβουλευτής Ραφαέλ Γκλικσμάν, του οποίου το κίνημα Δημόσια Πλατεία σε συνεργασία με το Σοσιαλιστικό Κόμμα έλαβε το εντυπωσιακό 13,8% και ήρθε τρίτο στις ευρωεκλογές: να μην είναι υποψήφιος πρωθυπουργός ο ακροαριστερός Ζαν-Λικ Μελανσόν, της Ανυπότακτης Γαλλίας, που είναι το μεγαλύτερο αριστερό κόμμα στην απερχόμενη Εθνοσυνέλευση. Ο Γκλικσμάν πρότεινε τον Λοράν Μπερζέ, πρώην επικεφαλής του μεγάλου συνδικάτου CFDT, για το αξίωμα του πρωθυπουργού. Οι δημοσκοπήσεις φέρουν δεύτερο το Νέο Λαϊκό Μέτωπο με ποσοστό έως 25% και 150-190 έδρες.
Με αυτά τα δεδομένα το κόμμα του Μακρόν, που ήλθε δεύτερο στις ευρωεκλογές με διαφορά 15 μονάδων από την Ακροδεξιά, δεν έχει περιθώριο ελιγμών. Ο Μακρόν καταγγέλλει τόσο την Ακροδεξιά όσο και την Ακροαριστερά, την οποία κατηγορεί για αντισημιτισμό και κοινοτισμό και ως αντίθετη στον κοινοβουλευτισμό. Ο Μακρόν πάντως έχει εξελιχθεί σε βαρίδι για το κόμμα του, σε τέτοιον βαθμό ώστε οι επικεφαλής της προεκλογικής του εκστρατείας προτείνουν, σύμφωνα με το «Politico», να μην υπάρχουν φωτογραφίες του προέδρου στις συγκεντρώσεις ούτε στο προεκλογικό υλικό. Στις δημοσκοπήσεις το κόμμα του έρχεται τρίτο με 18% (90-130 έδρες).
To παράδειγμα 1997-2002
Σε περίπτωση επικράτησης της Ακροδεξιάς, ο γάλλος πρόεδρος θα υποχρεωθεί σε «συγκατοίκηση», γεγονός που προβλέπεται από το γαλλικό Σύνταγμα. Η πιο πρόσφατη «συγκατοίκηση» ήταν κατά το διάστημα 1997-2002, με πρόεδρο τον δεξιό Ζακ Σιράκ και πρωθυπουργό τον σοσιαλιστή Λιονέλ Ζοσπέν. Στο ερώτημα αν η Γαλλία κινδυνεύει με πολιτική παράλυση σε περίπτωση συγκατοίκησης, ειδικοί όπως ο Ντομινίκ Ρουσό, ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στη Σορβόννη, διευκρινίζουν στον «Monde» ότι το γαλλικό Σύνταγμα προβλέπει ότι σε αυτή την περίπτωση, η άσκηση της εξουσίας αφορά τον πρωθυπουργό και την Εθνοσυνέλευση.
Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας ασκεί δευτερεύοντα ρόλο, με βαρύνουσα ωστόσο γνώμη στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική άμυνας της Γαλλίας. Επίσης o πρόεδρος διατηρεί το δικαίωμα να διορίζει τον πρωθυπουργό (ο οποίος όμως πρέπει να έχει λάβει την έγκριση της Εθνοσυνέλευσης), να προεδρεύει του υπουργικού συμβουλίου (χάνοντας ωστόσο την επιρροή του στους υπουργούς), να υπογράφει προεδρικά διατάγματα, να μπορεί να ζητήσει τη διάλυση της Βουλής (άπαξ ετησίως) και να μπορεί να ασκήσει έκτακτες εξουσίες σε περίπτωση «σοβαρής και άμεσης απειλής απέναντι στους θεσμούς, την ανεξαρτησία της Γαλλίας και τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας».
Ως προς αυτές τις δεσμεύσεις, η αρθρογράφος του «Monde» Σοφί Κοφμάν προειδοποιεί ότι σε περίπτωση που το κόμμα της Λεπέν συγκροτήσει κυβέρνηση στη Γαλλία, κανένας δεν πρέπει να τρέφει αυταπάτες: θα στραφεί ξανά προς τα στοιχεία που συγκροτούν το DNA του, τον εθνικισμό, την ανοχή προς τα αυταρχικά καθεστώτα και τον θαυμασμό προς τη μεγάλη και ισχυρή Ρωσία. Το να περιμένουμε να αλλάξει πορεία η Λεπέν όταν βρεθεί στην εξουσία, όπως έπραξε η ιταλίδα ακροδεξιά Τζόρτζια Μελόνι που συντάχθηκε με την ΕΕ όταν εξελέγη πρωθυπουργός, είναι σφάλμα, προσθέτει η Κοφμάν. Το αντίθετο είναι πιο πιθανόν να συμβεί: η Μελόνι ενθαρρυμένη από την επικράτηση της Λεπέν, μπορεί να αρχίσει να παίρνει αποστάσεις από την ΕΕ.
Το ζήτημα δεν είναι αν θα αντέξει ο Σολτς αλλά πόσο
Οι αναταράξεις που προκάλεσαν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών δεν είναι εμφανείς μόνον στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Γαλλίας. Το έτερο σκέλος του γαλλο-γερμανικού άξονα, της καρδιάς της ΕΕ, η γερμανική κυβέρνηση συνασπισμού υπό τον σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο Ολαφ Σολτς, δέχεται ισχυρές πιέσεις να παραιτηθεί προκειμένου να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές, καθώς το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) είναι ο μεγάλος χαμένος των ευρωεκλογών – σημείωσε το χειρότερο εκλογικό ποσοστό εδώ και έναν αιώνα. Παρά ταύτα, ο Σολτς απέκλεισε το ενδεχόμενο να παραιτηθεί και να προκηρύξει εκλογές.
Ωστόσο οι πιέσεις εναντίον του εντείνονται τόσο από τους Χριστιανοκοινωνιστές της Βαυαρίας όσο και από μέσα ενημέρωσης, όπως η κεντροαριστερής απόχρωσης εφημερίδα «Die Zeit» η οποία ανέφερε ότι όπως και στη Γαλλία, η ψήφος των ευρωεκλογών στη Γερμανία είναι ψήφος αποδοκιμασίας προς την κυβέρνηση. Το ζήτημα δεν είναι αν θα αντέξει η κυβέρνηση Σολτς αλλά για πόσο διάστημα ακόμη θα αντέξει, επισημαίνουν πολιτικοί αναλυτές. Οι πιέσεις προς τον καγκελάριο αναμένεται να ενταθούν το φθινόπωρο καθώς θα διεξαχθούν εκλογές σε τρία κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, στις οποίες η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) φέρεται ότι θα επικρατήσει. Αν το σενάριο επαληθευτεί, θα είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι μέρες του καγκελαρίου Σολτς στην ηγεσία της Γερμανίας θα θεωρούνται μετρημένες.
Στο Βέλγιο
Τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών διαμορφώνουν νέο πολιτικό τοπίο και στο Βέλγιο, όπου ο πρωθυπουργός Αλεξάντερ ντε Κρόο παραιτήθηκε μετά την ήττα του κόμματός του, των Φλαμανδών Φιλελευθέρων και Δημοκρατών (Open VLD), τόσο στις ευρωεκλογές όσο και στις εκλογές για ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Λόγω αυτής της εξέλιξης, στο Βέλγιο θα αρχίσουν περίπλοκες διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης, στις οποίες την πρωτοβουλία θα έχει το δεξιό εθνικιστικό κόμμα Nέα Συμμαχία για τη Φλάνδρα (N-VA), το οποίο διατήρησε την πρώτη θέση με το 22% των ψήφων, παρά τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων που έδιναν νικητή το ξενοφοβικό ακροδεξιό κόμμα Vlams Belang, το οποίο ήλθε δεύτερο με 17,5%.
Οι εκλογές σε αριθμούς
- 577 έδρες έχει η γαλλική Εθνοσυνέλευση,
- 289 απαιτούνται για πλειοψηφία,
- 251 έδρες είχαν τα κόμματα που στήριζαν την απερχόμενη κυβέρνηση,
- 321 έδρες είχαν συνολικά τα κόμματα της αντιπολίτευσης,
- 88 από τις έδρες της αντιπολίτευσης κατείχε ο Εθνικός Συναγερμός της Λεπέν στην απερχόμενη Εθνοσυνέλευση,
- 220-270 έδρες αναμένεται να λάβει ο Εθνικός Συναγερμός στη νέα Εθνοσυνέλευση,
- 150-190 έδρες δίνουν οι δημοσκοπήσεις στο αριστερό Νέο Λαϊκό Μέτωπο,
- 90-130 έδρες αναμένεται να λάβει η κεντρώα συμμαχία του Μακρόν
