Οι μαραθώνιες διαπραγματεύσεις στη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα είχαν όλα τα χαρακτηριστικά ενός ανατολίτικου παζαριού. Ενέπνεε άλλωστε και το περιβάλλον στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων: υπερβολές και υποχωρήσεις, παραινέσεις και καβγάδες, κινήσεις εντυπωσιασμού και απειλές, ένα παιχνίδι με τις λέξεις και τα νοήματα, μέχρι να επέλθει ο συμβιβασμός και η συμφωνία που επιτεύχθηκε κάνοντας «καπνό» τα μόνιμα μέτρα για το κλίμα.
«Καταλήξαμε σε ένα ενισχυμένο σχέδιο δράσης, σε ένα ιστορικό πακέτο για να επιταχύνουμε τη δράση για το κλίμα, που περιλαμβάνει για πρώτη φορά στα χρονικά αναφορές στα ορυκτά καύσιμα» ανακοίνωσε περιχαρής ο πρόεδρος της διάσκεψης των 190 χωρών, ο Σουλτάν Αχμέντ αλ Τζαμπέρ, υπουργός Βιομηχανίας και Τεχνολογίας των ΗΑΕ, καθώς και διευθύνων σύμβουλος της εθνικής εταιρείας πετρελαίου του Αμπου Ντάμπι. Με τις παράλληλες κυβερνητικές και επιχειρηματικές ιδιότητες, για τις οποίες είχε βρεθεί στο στόχαστρο οικολογικών οργανώσεων αλλά και κυβερνήσεων, ο Αλ Τζαμπέρ ως «άνθρωπος της αγοράς» συνέβαλε στο να βρεθούν συμβιβαστικές λύσεις στην COP28 και να μην επαναληφθούν τα ναυάγια (και τα δάκρυα) που σημάδεψαν προηγούμενες συνόδους.
Ομόφωνη συμφωνία παρά τις διαφωνίες
«Είναι η αρχή μιας νέας εποχής, της εποχής μετά τα ορυκτά καύσιμα, και η Ευρωπαϊκή Ενωση πρωτοστατεί σε αυτή» διακήρυξε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Αν και δεν γύρισε εντελώς η σελίδα, πρόκειται για την αρχή του τέλους των ορυκτών καυσίμων, είπε ο εκτελεστικός γραμματέας του ΟΗΕ για το κλίμα Σάιμον Στιλ. Δεν έλειψαν πάντως εντάσεις της τελευταίας στιγμής, καθώς η ομάδα των 39 Μικρών Νησιωτικών Χωρών διαμαρτυρήθηκε πως οι εκπρόσωποί της δεν βρίσκονταν καν μέσα στο δωμάτιο όπου εγκρίθηκε το τελικό κείμενο. Ομως οι χώρες αυτές δεν πρόβαλαν τελικά βέτο, οπότε η συμφωνία – παρά τις επιμέρους διαφωνίες – είναι ομόφωνη.
Η συμβιβαστική συμφωνία καλεί τις χώρες να συμβάλουν στην παγκόσμια προσπάθεια για «τη μεταβατική απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα, με έναν δίκαιο, εύρυθμο και ισότιμο τρόπο, την επιτάχυνση της διαδικασίας σε αυτή την κρίσιμη δεκαετία, ώστε να επιτευχθούν καθαρά μηδενικές (εκπομπές) μέχρι το 2050 σε συμφωνία με την επιστήμη». Ζητεί επίσης τον τριπλασιασμό της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε παγκόσμιο επίπεδο έως το 2030, την επιτάχυνση των προσπαθειών για τη μείωση της χρήσης άνθρακα και την ταχύτερη ανάπτυξη συναφών τεχνολογιών για τη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα από τις βιομηχανίες. Οι χώρες που υπέγραψαν τη συμφωνία θα πρέπει να την υλοποιήσουν μέσω εθνικών πολιτικών και επενδυτικών προγραμμάτων.
Το deal για δέσμευση και αποθήκευση του άνθρακα
Το κείμενο κάνει λόγο για «μεταβατική απομάκρυνση» και όχι για «σταδιακή κατάργηση» των ορυκτών καυσίμων όπως επιθυμούσαν περισσότερες από 120 χώρες και πολλές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, που βρέθηκαν όμως αντιμέτωπες με το βέτο από τον Οργανισμό Πετρελαιοπαραγωγών και Εξαγωγικών Χωρών (OPEC). Παράλληλα, χώρες των οποίων η οικονομία εξαρτάται άμεσα από τα ορυκτά καύσιμα, όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑE, καθώς και δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και η Ινδία, είχαν πολλούς λόγους για να στηρίξουν την αναφορά στη δέσμευση και αποθήκευση του άνθρακα.
Μαζί με αυτές τις χώρες, βιομηχανικοί κολοσσοί που εξακολουθούν να λειτουργούν με ορυκτά καύσιμα υποστηρίζουν εδώ και χρόνια την ιδέα της δέσμευσης και συγκέντρωσης του άνθρακα (π.χ. σε υπόγειες αποθήκες), ένα σχέδιο που δημιουργεί και νέες επενδυτικές ευκαιρίες. Πρόκειται για τεχνολογίες που προς το παρόν εφαρμόζονται σε μικρή κλίμακα, είναι ακριβές και δεν συλλαμβάνουν όλες τις εκπομπές άνθρακα, όπως επισημαίνουν επιστημονικές έρευνες.
Η συμφωνία της COP28 αναγνωρίζει τον ρόλο των «μεταβατικών καυσίμων» στη διαδικασία της ενεργειακής μετάβασης καθώς και τη σημασία τους για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια. Σημειώνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδιάζουν περαιτέρω επέκταση στον τομέα του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), υπό το φως του πολέμου στην Ουκρανία και της ενεργειακής απεξάρτησης των ευρωπαίων συμμάχων τους από τη Ρωσία, ενώ δηλώνουν αποφασισμένες να ηγηθούν των ερευνών για την πυρηνική σύντηξη που θα μπορούσε να φέρει κοσμογονικές αλλαγές στην παραγωγή ενέργειας.
Δημιουργία ταμείου εισφορών για τις ζημιές
Η Σύνοδος ενέκρινε τη δημιουργία ενός νέου ταμείου εθελοντικών εισφορών που θα στηρίξει τις φτωχές χώρες για να αντιμετωπίσουν τις ζημιές που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Στο Ταμείο αυτό συγκεντρώθηκαν ήδη εισφορές που ξεπερνούν τα 700 εκατ. δολάρια. Τη μεγαλύτερη δέσμευση ανέλαβε η ΕΕ (244 εκατ.), ενώ ακολουθούν τα ΗΑΕ με 100 εκατ. Οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν μόλις 17,5 εκατ. και η Ιαπωνία 10 εκατ. δολάρια. Ομως απουσιάζει οποιαδήποτε συγκεκριμένη επιπλέον χρηματοδότηση προς τις αναπτυσσόμενες χώρες ώστε να απομακρυνθούν από τα ορυκτά καύσιμα, καθώς παραμένει άλυτη η εξίσωση ποιοι και πόσα θα πρέπει να πληρώσουν σε ποιους και με ποιες προϋποθέσεις.
Τι προέκυψε τελικά από τη Σύνοδο στο Ντουμπάι, που έγινε τη θερμότερη χρονιά στα παγκόσμια χρονικά; Ενα ποτήρι μισογεμάτο υποσχέσεις ή ένα μισοάδειο ποτήρι με ορυκτά καύσιμα; Την απάντηση θα τη βρούμε στον αέρα που θα αναπνέουμε, στα τρόφιμα στο τραπέζι μας καθώς και στο ύψος που θα σκάει το κύμα στις ακτές μας τις επόμενες δεκαετίες. Οσο για το κοντινό μέλλον, η επόμενη Σύνοδος του ΟΗΕ για το Κλίμα που θα διεξαχθεί τον προσεχή Νοέμβριο στο Αζερμπαϊτζάν, μια χώρα με πλούσιους ενεργειακούς πόρους, στο ενεργειακό και οικονομικό σταυροδρόμι του Καυκάσου, καλείται να κάνει ακόμα πιο μεγάλα και συγκεκριμένα βήματα καθώς το ρολόι μετρά αντίστροφα για όλους.
