Η επάνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο αποτελεί καλό μήνυμα για το Ισραήλ και κακό για τον άξονα του Ιράν, επισημαίνει στο «Βήμα» ο Εϊτάν Σαμίρ, διευθυντής του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Μπέγκιν-Σαντάτ και πρώην επικεφαλής στο τμήμα διαμόρφωσης του στρατηγικού δόγματος στο γραφείο του πρωθυπουργού του Ισραήλ.
Ο καθηγητής Σαμίρ εκτιμά ότι πολλά θα εξαρτηθούν από την ελευθερία κινήσεων που θα δώσει ο Τραμπ στο Ισραήλ έναντι του Ιράν.
Τι σημαίνει η δεύτερη θητεία Τραμπ για το Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή;
«Αφενός, ο Τραμπ δεσμεύτηκε προεκλογικά ότι δεν θα αρχίσει πολέμους οπουδήποτε στον κόσμο και ότι στη Μέση Ανατολή θα τελειώσει πολέμους. Είδαμε ότι στην πρώτη θητεία του υποστήριξε τη διπλωματία στη Μέση Ανατολή, θέλει να τον θυμούνται ως δημιουργό συμφωνιών, και νομίζω ότι αυτή θα είναι η προσέγγισή του. Αφετέρου, ο Τραμπ δεν πιστεύει καθόλου τους Ιρανούς, είναι σταθερά απέναντι σε κάθε μορφή ριζοσπαστικής ισλαμικής επιθετικότητας και πιστεύω ότι θα στηρίξει σθεναρά το Ισραήλ.
Το ερώτημα είναι πόση ελευθερία κινήσεων θα δώσει στο Ισραήλ εναντίον του Ιράν. Βλέπουμε κλιμάκωση και το ερώτημα είναι αν θα επιτρέψει στο Ισραήλ να το πάει ως το τέλος και ενδεχομένως να επιτεθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις, όπως είναι σήμερα η δυναμική, ή αν θα επιχειρήσει να συγκρατήσει το Ισραήλ και να πετύχει κάποιου είδους διακανονισμό.
Θυμόσαστε όμως ότι εκείνος ανέτρεψε τη συμφωνία για τα πυρηνικά, οπότε δεν επιδιώκει κάποια διπλωματική λύση με το Ιράν. Από την άλλη, ο Τραμπ αντιλαμβάνεται ότι κλιμάκωση σημαίνει ενδεχόμενη επίθεση του Ιράν κατά της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων. Ανησυχούν και εκείνοι και ασκούν πίεση.
Είναι μια πολύ προβληματική κατάσταση για εκείνον, σε σχέση με αυτό που επιθυμεί και την πραγματικότητα. Εχει δεσμευτεί πως θα στηρίξει το Ισραήλ και θα του προσφέρει την υποστήριξη που χρειάζεται.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν στήριζε την αμυντική δυνατότητα του Ισραήλ, αλλά ο Τραμπ θα μπορούσε να στηρίξει και την επιθετική στάση, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την αποτρεπτική ισχύ.
Ορισμένοι από τους εχθρούς του Ισραήλ, όπως το Ιράν και η Χεζμπολάχ, ίσως σταματούσαν το πυρ και στρέφονταν σε κάποιον διακανονισμό τον οποίο σήμερα απορρίπτουν. Νομίζω πως η παρουσία του Τραμπ αποτελεί ένα καλό μήνυμα για το Ισραήλ και ένα κακό μήνυμα για τον άξονα του Ιράν».
Ποιες θα είναι οι άμεσες επιπτώσεις;
«Ο Τραμπ θα χρειαστεί λίγο καιρό για να δει τι γίνεται, για τους επόμενους δύο μήνες θα κυβερνά ο Μπάιντεν. Το ζήτημα είναι τι θα κάνουν εν τω μεταξύ οι άλλες πλευρές. Το Ισραήλ θα συνεχίσει τις επιχειρήσεις στη Γάζα και στον Λίβανο, όπως έχουν σχεδιαστεί. Με το Ιράν όλα είναι ανοιχτά, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ιρανική απάντηση (στον ισραηλινό βομβαρδισμό της 26ης Οκτωβρίου) και το αποτέλεσμά της. Εάν το αποτέλεσμα είναι βαρύ, ίσως αποτελέσει «λευκή επιταγή» για το Ισραήλ ώστε να επιτεθεί στις οικονομικές υποδομές και στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν».
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, ποιο είναι το μέλλον των διμερών σχέσεων Ισραήλ – Ελλάδας και ποιες οι επιπτώσεις στις σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία;
«Δεν νομίζω ότι οι κυβερνήσεις επηρεάζουν άμεσα τις σχέσεις, οι οποίες καθορίζονται από κοινές αξίες και κοινά συμφέροντα. Η Τουρκία θα συνεχίσει υπό τον Ερντογάν – πιθανώς με εξίσου εξτρεμιστικές ή λιγότερο ακραίες εκδοχές του – να δείχνει έχθρα απέναντι στο Ισραήλ, οπωσδήποτε όσο συνεχίζεται η σύγκρουση με τους Παλαιστινίους στη Γάζα. Με την Ελλάδα θα διατηρηθούν οι σχέσεις αμοιβαίου στρατηγικού ενδιαφέροντος, η ανάπτυξη των ανταλλαγών τεχνογνωσίας και η συνεργασία στον στρατιωτικό, στον ενεργειακό και σε άλλους τομείς και βέβαια στον τουρισμό, ιδιαίτερα από το Ισραήλ προς την Ελλάδα, που ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ των δύο λαών».
Το βράδυ των αμερικανικών εκλογών ο Νετανιάχου απομάκρυνε τον Γιόαβ Γκάλαντ από υπουργό Αμυνας. Ηταν μια προμελετημένη κίνηση; Υποδηλώνει αλλαγή στρατηγικής εν μέσω του πολυμέτωπου πολέμου;
«Ο Νετανιάχου ήθελε να απολύσει τον Γκάλαντ εδώ και πολύ καιρό. Η επιστολή ήταν γραμμένη στον υπολογιστή επί σχεδόν έναν χρόνο. Ηθελε και άλλες φορές να το κάνει, αλλά δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή. Ο Γκάλαντ αμφισβητούσε τον Νετανιάχου, είχε τη δύναμη και τη δημοτικότητα στο υπουργείο Αμυνας για να το κάνει.
Ο Νετανιάχου ήθελε να τον απομακρύνει για να αποκτήσει μεγαλύτερο έλεγχο σε όλα, ειδικά τώρα που ο κυβερνητικός συνασπισμός πρέπει να υπερψηφίσει ορισμένες εξαιρέσεις (από τη στρατιωτική θητεία) για τους υπερορθόδοξους Εβραίους, οι οποίοι απειλούν ότι σε αντίθετη περίπτωση θα ρίξουν την κυβέρνηση.
Ο Νετανιάχου θέλει να διασφαλίσει την κυβέρνησή του για τα επόμενα δύο χρόνια μέχρι τις εκλογές. Ο Γκάλαντ του στεκόταν εμπόδιο γιατί δήλωσε πως δεν θα το στηρίξει, ενώ και ορισμένοι βουλευτές είπαν πως θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του, οπότε ο Νετανιάχου αποφάσισε να τον απολύσει. Δεν υπάρχει καμία αλλαγή στρατηγικής.
Ο Νετανιάχου θα συνεχίσει τη στρατηγική του. Ο Γκάλαντ κάθε τόσο πίεζε τον Νετανιάχου για διαφορετικές κινήσεις, ίσως για περισσότερες παραχωρήσεις για την απελευθέρωση των ομήρων ή για το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος. Ο Νετανιάχου θα συνεχίσει να εφαρμόζει τις ιδέες και τα σχέδιά του για τον πόλεμο όπως έκανε μέχρι σήμερα».
Πόσο κοντά είναι μια προσάρτηση της Δυτικής Οχθης από το Ισραήλ; Αποτελεί η απαγόρευση της UNRWA (της Υπηρεσίας Αρωγής και Εργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες) ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση;
«Δεν βλέπω ότι το Ισραήλ θα προχωρήσει σε προσάρτηση της Δυτικής Οχθης. Θα ήταν ένα πολύ δραματικό βήμα. Δεν νομίζω ότι ο Νετανιάχου, που είναι πραγματιστής, θα το κάνει.
Είναι κάτι που δεν θα υποστήριζαν οι ΗΠΑ ούτε επί προεδρίας Τραμπ, τουλάχιστον υπό τις παρούσες συνθήκες. Δεν νομίζω πως θα συμβεί κάτι τέτοιο, όμως δεν συνδέεται με τη UNRWA που είναι ένας προβληματικός οργανισμός.
H UNRWA διαιωνίζει τον μύθο του πρόσφυγα τρίτης, τέταρτης γενιάς, ενώ στο πεδίο της εκπαίδευσης συντηρεί την έχθρα προς όλους τους Ισραηλινούς. Υπάλληλοί της είχαν εμπλοκή στη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου. Το Ισραήλ είπε «αρκετά ως εδώ», αποφάσισε να την απαγορεύσει και να μη συνεργάζεται μαζί της. Το ερώτημα είναι τι θα την αντικαταστήσει, όμως υπάρχει οργανισμός του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες όλου του κόσμου ή μπορεί να δημιουργηθεί ένας καινούργιος οργανισμός.
Πάντως το θέμα δεν συνδέεται καθόλου με ιδέες για προσάρτηση της Δυτικής Οχθης. Οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι στη Δυτική Οχθη δεν είναι πρόσφυγες, το 80% από αυτούς είναι υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής, δεν ορίζεται η καθημερινότητά τους από τη UNRWA.
Θα έλεγα ότι έχουν αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης σε σχέση με άλλα μέρη του κόσμου. Στη Γάζα ο ρόλος της UNRWA ήταν διαφορετικός, πιο ουσιαστικός, αλλά όχι θετικός για την επίλυση της σύγκρουσης, το αντίθετο».
