Ισραήλ – Ιράν: Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος χτυπήματος

Ισχυρή αλλά περιορισμένη σε εύρος και με καθυστέρηση ενός μηνός ήταν η ισραηλινή επίθεση εναντίον του Ιράν που εκδηλώθηκε τα ξημερώματα του Σαββάτου σε αντίποινα για την ιρανική πυραυλική επίθεση της 1ης Οκτωβρίου. Το πρώτο κύμα των ισραηλινών «πληγμάτων ακριβείας» είχε ως στόχους περίπου 20 στρατιωτικές βάσεις και εργοστάσια καθώς το Τελ Αβίβ φαίνεται ότι ακολούθησε τη «συμβουλή» της Ουάσιγκτον να αποφύγει, τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο, τον βομβαρδισμό πετρελαϊκών εγκαταστάσεων και υποδομών του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης.

Πολλά θα εξαρτηθούν από την επόμενη κίνηση του Ιράν, το οποίο προειδοποίησε για «αναλογική απάντηση» ενώ υποστήριξε ότι οι βομβαρδισμοί στην ευρύτερη περιοχή της Τεχεράνης και σε άλλες περιοχές της χώρας είχαν περιορισμένο αντίκτυπο. Ισραηλινές πηγές ανέφεραν ότι θα υπάρξει συνέχεια εφόσον το Ιράν επιμείνει στην απευθείας σύγκρουση. «Εάν το καθεστώς του Ιράν κάνει το λάθος να αρχίσει ένα νέο γύρο κλιμάκωσης, θα είμαστε υποχρεωμένοι να απαντήσουμε» δήλωσε ο εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού.

Εναν χρόνο μετά την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ και την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, οι πύραυλοι πετούν από άκρη σε άκρη στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής. Ολόκληρη η περιοχή έχει μετατραπεί σε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, από το Ισραήλ και τον Λίβανο μέχρι το Ιράν, και από την Υεμένη στον Νότο μέχρι τη Συρία στον Βορρά, ενώ σε συναγερμό βρίσκονται δεκάδες αμερικανικές βάσεις που θα μπορούσαν να μπουν στο στόχαστρο των ιρανικών πυραύλων εφόσον γενικευθεί η σύγκρουση.

Το νέο σκηνικό στη Μέση Ανατολή μπορεί να σκιαγραφηθεί σε 6 ερωταπαντήσεις:

Ποιοι ήταν οι στόχοι της ισραηλινής επίθεσης και ποιο το αποτέλεσμα των βομβαρδισμών;  

Η αεροπορική επίθεση του Ισραήλ έγινε με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς που εκτοξεύθηκαν από αεροσκάφη και εκδηλώθηκε σε τρία στάδια. Πρώτα εξουδετερώθηκαν ραντάρ στη Συρία και στο Ιράκ και μονάδες της ιρανικής αεράμυνας στο δυτικό Ιράν, ακολούθησαν πλήγματα σε βάσεις εκτόξευσης πυραύλων και drones, κατόπιν μπήκαν στο στόχαστρο στρατιωτικά εργοστάσια.

Το Ιράν ανέφερε ότι οι στόχοι ήταν στρατιωτικές υποδομές στις επαρχίες της Τεχεράνης, του Κουζεστάν και του Ιλάμ, υποβάθμισε το αποτέλεσμα και υποστήριξε ότι η αεράμυνά του απέκρουσε τις επιθέσεις ενώ έκλεισε προσωρινά τον εναέριο χώρο του. Καμία έκρηξη ή πυρκαγιά δεν αναφέρθηκε στο κεντρικό διυλιστήριο της Τεχεράνης, όπως μετέδωσε το ιρανικό πρακτορείο Τasnim. Μέσα σε καθεστώς λογοκρισίας είναι δύσκολο να διασταυρωθούν πληροφορίες για τις απώλειες και την κατάσταση μέσα στο Ιράν.

Υπέκυψε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου στις πιέσεις της Ουάσιγκτον να περιορίσει το εύρος των αντιποίνων κατά του Ιράν;

Με το περιορισμένης έκτασης πλήγμα στο Ιράν ο Νετανιάχου εξυπηρετεί πρώτα από όλα τη στρατηγική του Ισραήλ που εμφανίζεται να μην επιθυμεί έναν γενικευμένο πόλεμο αλλά να απαντά «λελογισμένα» απέναντι στις δύο μαζικές επιθέσεις του ισλαμικού καθεστώτος.

Παράλληλα η κυβέρνηση Νετανιάχου δείχνει ότι λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις «φιλικές παραινέσεις» του αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν να μην πλήξει τώρα τις πετρελαϊκές και πυρηνικές υποδομές του Ιράν, χωρίς να αποκλείει όμως την ανάληψη περαιτέρω δράσης. Με αυτόν τον τρόπο ικανοποιεί και ένα σημαντικό μέρος της ισραηλινής κοινής γνώμης επιδεικνύοντας ταυτόχρονα πυγμή απέναντι στη Χαμάς στη Γάζα και στη Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Τι σημαίνει ότι το μπαλάκι βρίσκεται στην Τεχεράνη, ποια θα είναι η απάντηση του Ιράν;

Για το καθεστώς του Ιράν, που διαθέτει το μεγαλύτερο πυραυλικό οπλοστάσιο στην περιοχή, τίθεται υπαρξιακό ζήτημα. Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας «Ουάσιγκτον Ποστ» το Ισραήλ σχεδίασε την επίθεση κατά τρόπο που να μην προκαλέσει μεγάλες ανθρώπινες απώλειες και να επιτρέψει στο Ιράν να αρνηθεί ότι υπέστη σοβαρές ζημιές στις στρατιωτικές υποδομές του. Κατά συνέπεια, εκτιμούν αμερικανοί αξιωματούχοι, το καθεστώς της Τεχεράνης θα μπορούσε να μιλήσει για «ισοπαλία».

Από την άλλη πλευρά το καθεστώς θα πρέπει να δείξει ότι παραμένει ισχυρό και πως εξακολουθεί να στηρίζει τους πληρεξουσίους του στην ευρύτερη περιοχή, δεδομένου ότι συνεχίζονται οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί στον Λίβανο και στη Γάζα. Ο πειρασμός για μια νέα πυραυλική επίθεση κατά του Ισραήλ είναι μεγάλος και ο 85χρονος αγιατολάχ Χαμενεΐ θα έχει τον τελευταίο λόγο.

Ποιες ήταν οι αντιδράσεις στην περιοχή;

«Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας καταδικάζει» τα ισραηλινά πλήγματα στο Ιράν και επαναλαμβάνει ότι «απορρίπτει πλήρως την κλιμάκωση της σύγκρουσης στην περιοχή» που «απειλεί την ασφάλεια και τη σταθερότητα των χωρών και των λαών» της Μέσης Ανατολής, δήλωσε το υπουργείο Εξωτερικών στο Ριάντ το Σάββατο το πρωί. Στη Συρία, το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων ανέφερε ότι το Ισραήλ πραγματοποίησε επίθεση από το κατεχόμενο Γκολάν και μέσω του εναέριου χώρου του Λιβάνου κατά στρατιωτικών στόχων σε συριακό έδαφος. Κυβερνητική πηγή δήλωσε ότι «η συριακή αεράμυνα αντιμετώπισε τους εχθρικούς πυραύλους και κατέρριψε μερικούς από αυτούς».

Στο Ιράκ, πολιτοφυλακές προσκείμενες στην Τεχεράνη ανέλαβαν την ευθύνη για την επίθεση με drone κατά «στρατιωτικού στόχου» στο βόρειο Ισραήλ. Drones εκτοξεύτηκαν και από τον Λίβανο κατά του Ισραήλ το πρωί του Σαββάτου αλλά αναχαιτίστηκαν από την ισραηλινή αεράμυνα. Γενικά, οι κυβερνήσεις των κρατών του Περσικού Κόλπου αντιμετωπίζουν με μεγάλη ανησυχία την κλιμάκωση της σύγκρουσης και είχαν διαβεβαιώσει την Τεχεράνη ότι δεν θα επέτρεπαν στο Ισραήλ να χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο τους για να επιτεθεί στο Ιράν, όπως και έκαναν.

Πώς αντέδρασε η διεθνής κοινότητα;

Ο Λευκός Οίκος χαρακτήρισε την επίθεση «αυτοάμυνα» του Ισραήλ και προέτρεψε την Τεχεράνη να μην απαντήσει. «Αυτό πρέπει να είναι το τέλος της άμεσης ανταλλαγής πυρών ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν» δήλωσε αμερικανός αξιωματούχος. Οι ΗΠΑ διεμήνυσαν προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν είχαν καμία ανάμειξη στη χθεσινή ισραηλινή επίθεση και ότι απλώς ενημερώθηκαν λίγο πριν πραγματοποιηθεί.

Πολλοί αναλυτές όμως παρατηρούν ότι αφού οι Αμερικανοί έστειλαν 100 στρατιωτικούς για να χειριστούν το αντιαεροπορικό σύστημα THAAD που ανέπτυξαν στο Ισραήλ, οι ΗΠΑ μπορεί να βρεθούν αναμεμειγμένες στη σύγκρουση αν ανταπαντήσει η Τεχεράνη στη χθεσινή επίθεση. Ο βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ προέτρεψε το Ιράν να μην απαντήσει στην ισραηλινή επίθεση. «Το Ισραήλ έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του κατά της ιρανικής επιθετικότητας. Το Ιράν δεν πρέπει να απαντήσει» είπε.

Τι έκανε το Ιράν την 1η Οκτωβρίου και τι προηγήθηκε;

Την 1η Οκτωβρίου, το Ιράν έστειλε σχεδόν 200 βαλλιστικούς πυραύλους εναντίον του Ισραήλ, από τους οποίους σχεδόν όλοι αναχαιτίστηκαν από την ισραηλινή αεράμυνα. Η επίθεση αυτή ήταν η απάντηση του Ιράν στη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια ενώ ήταν φιλοξενούμενος του ιρανικού καθεστώτος στην Τεχεράνη τον Ιούλιο καθώς και στη δολοφονία του ηγέτη της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα, ο οποίος ήταν ο στενότερος σύμμαχος του Ιράν στο εξωτερικό και δολοφονήθηκε τον Σεπτέμβριο στη Βηρυτό μαζί με τον διοικητή της επίλεκτης ιρανικής Δύναμης Κουντς, ταξίαρχο Αμπάς Νιλφορουσάν.

Τον Απρίλιο, το Ιράν είχε εκτοξεύσει  μπαράζ πυραύλων και drones στην πρώτη απευθείας επίθεση κατά του Ισραήλ ως απάντηση στην ισραηλινή επίθεση κατά κτιρίου της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό, στην οποία σκοτώθηκαν τρεις υψηλόβαθμοι ιρανοί στρατιωτικοί.