Λίγες ημέρες πριν από τις συγκρούσεις στην Τρίπολη κυκλοφόρησε μια φήμη σύμφωνα με την οποία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τηλεφώνησε στον πρωθυπουργό της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, Αμπντουλχαμίτ Ντμπεϊμπά, και του ζήτησε να παραιτηθεί υπέρ του Φατχί Μπασάγκα, πρωθυπουργού της Κυβέρνησης Εθνικής Σταθερότητας. Το κατά πόσον αυτό είναι ακριβές είναι δύσκολο να επιβεβαιωθεί. Τα στοιχεία, όμως, που δεν χωρούν αμφιβολία είναι δύο.
Οι διαβουλεύσεις και ο ρόλος της Αγκυρας
Αφενός ότι η πλευρά Μπασάγκα απέτυχε για τρίτη φορά (μετά τους Μάιο και Ιούλιο) να καταλάβει μέσω των πολιτοφυλακών της την εξουσία στη λιβυκή πρωτεύουσα. Και αφετέρου ο ρόλος της Αγκυρας. Την περασμένη Πέμπτη 1η Σεπτεμβρίου – ημέρα που αρκετοί γιόρτασαν την 53η επέτειο από το πραξικόπημα του Μουαμάρ Καντάφι – οι δύο λίβυοι πρωθυπουργοί βρέθηκαν στην Τουρκία για (ξεχωριστές) διαβουλεύσεις με υψηλόβαθμους αξιωματούχους.
Εντεκάμισι έτη μετά την ανατροπή του συνταγματάρχη Καντάφι, η βορειοαφρικανική χώρα συνεχίζει να βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο συγκρούσεων και αστάθειας, δίχως να είναι ορατή η προοπτική διεξόδου: δηλαδή η διενέργεια εκλογών και η ανάδειξη μιας νόμιμης κυβερνητικής αρχής που θα επιχειρήσει να κάνει τη Λιβύη ένα «κανονικό κράτος».
ο επικεφαλής της προσωρινής κυβέρνησης «ενότητας» της Λιβύης, Αμπντούλ Χαμίντ αλ Ντμπεϊμπά, κατά τη συνάντηση που είχε με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αγκυρα
Οι συγκρούσεις και η επίρριψη ευθυνών
Οσον αφορά την έναρξη των συγκρούσεων, αποτέλεσμα των οποίων ήταν 32 νεκροί και 159 τραυματίες, η κάθε πλευρά επιρρίπτει ευθύνες στην άλλη. Κάποιοι αναλυτές, μάλιστα, καταλόγισαν ευθύνες στον Ντμπεϊμπά, υποστηρίζοντας ότι επεδίωκε ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» στην περιοχή του.
Επί του πεδίου, οι φιλικές προς τον Μπασάγκα πολιτοφυλακές (που έδρευαν στην Τρίπολη) υπέστησαν κατά κράτος ήττα από αυτές που υποστηρίζουν τον Ντμπεϊμπά. Καθοριστικό ρόλο στην επικράτηση των δεύτερων έπαιξε η «Ράντα». Η συγκεκριμένη πολιτοφυλακή (ελέγχει το αεροδρόμιο της Τρίπολης και μετά τη νικηφόρα σύγκρουση θα θέσει υπό την εποπτεία της και τον λιμένα) τηρούσε «ίσες αποστάσεις» μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Με την παρέμβασή της, πέραν του ότι φαίνεται πως διάλεξε πλευρά, ενίσχυσε πολιτικά τον Ντμπεϊμπά.
Πάντως, το ζήτημα των πολιτοφυλακών είναι κρίσιμος συντελεστής στη λιβυκή εξίσωση. Οι πολιτοφυλακές ελέγχουν σημαντικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία και (υπο)δομές και πωλούν πολιτική και στρατιωτική στήριξη στους εμπλεκομένους. Η «προσφορά υπηρεσιών» διαρκώς μεταβάλλεται και ως εκ τούτου προκύπτουν συνεχώς νέοι συσχετισμοί ισχύος.
Ερωτήματα και σενάρια για τις εξελίξεις
Το «ερώτημα του ενός εκατομμυρίου» αφορά την πορεία του λιβυκού. Θα συνεχίσει ο λαός να ζει μεταξύ σποραδικών συγκρούσεων ή, ακόμα χειρότερα, θα διολισθήσει η χώρα σε έναν μόνιμο εμφύλιο;
Η αποτυχία των εμπλεκόμενων μερών να βρουν μια συνταγματική βάση προκειμένου να διενεργηθούν εκλογές φαίνεται ότι απομακρύνει για τα καλά το ενδεχόμενων να στηθούν κάλπες, ιδιαίτερα μετά τις συγκρούσεις.
Σύμφωνα με τους γνωρίζοντες υπάρχουν μερικά σενάρια στο τραπέζι. Ενα εξ αυτών κάνει λόγο για ενοποίηση των δύο παράλληλων κυβερνήσεων. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει την παραίτηση της μιας κυβέρνησης υπέρ της άλλης. Στο πλαίσιο αυτό, σημειώνεται, ότι μετά τη νέα ήττα του, πολλοί θεωρούν τον Μπασάγκα «πολιτικά τελειωμένο».
Ενα άλλο σενάριο λέγει ότι θα παραιτηθούν και οι δύο κυβερνήσεις υπέρ μιας τρίτης μεταβατικής, η οποία θα οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές. Πέραν των αδυναμιών της βασικής ιδέας του σεναρίου, υπάρχει ένα άλλο μείζον ερώτημα. Ποια πρόσωπα, κοινής αποδοχής, θα μπορούσαν να στελεχώσουν αυτή την κυβέρνηση;
*Φωτογραφικό ντοκουμέντο που εξασφάλισε «Το Βήμα» από τις πρόσφατες μάχες στην Τρίπολη
Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος και Τουρκία
Εμπειροι παρατηρητές των εσωτερικών διεργασιών στη βορειοαφρικανική χώρα υπογράμμιζαν ότι μετά την έκρηξη του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, τόσο οι πρωτοβουλίες όσο και το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας στο λιβυκό απομειώθηκαν σημαντικά.
Οι όποιες δράσεις, πλέον, γίνονται σε επίπεδο πρέσβεων.
Στο πεδίο αυτό καταγράφεται μια κινητικότητα, όπως αυτή του αμερικανού πρέσβη στη Λιβύη, Ρίτσαρντ Νόρλαντ, δίχως να είναι βέβαιο ότι μπορεί να έχει καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις.
Στο πλαίσιο αυτό, η Αγκυρα αξιοποιεί προς ίδιον όφελος την κατάσταση επιδιώκοντας να επεκτείνει έτι περεταίρω την επιρροή της.
Μόνο ως τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι οι δύο λίβυοι πρωθυπουργοί, μερικά 24ωρα μετά τις συγκρούσεις, επισκέφθηκαν την Τουρκία. Αμφότεροι επρόκειτο να συναντήσουν τον Ερντογάν, ενώ ο Ντμπεϊμπά συναντήθηκε με τους υπουργούς Εξωτερικών, Αμυνας και τον αρχηγό των Μυστικών Υπηρεσιών, Μεβλούτ Τσαβούσοβλου, Χουλουσί Ακάρ και Χακάν Φιντάν αντίστοιχα.
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις «γέφυρες» μεταξύ Αγκυρας και του προέδρου της λιβυκής Βουλής, Αγκίλα Σάλεχ (που επισκέφθηκε την Τουρκία τον περασμένο Ιούλιο), αλλά και των φερόμενων επαφών της με την πλευρά του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ δημιουργούν ανησυχία για πιθανή μεγέθυνση του τουρκικού ρόλου και λόγου στη λιβυκή εξίσωση.
Ελληνικά συμφέροντα
Οπως είναι λογικό, η Αθήνα παρακολουθεί στενά και με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στο λιβυκό. Αλλωστε, για την ίδια, διακυβεύονται μείζονα συμφέροντα ασφαλείας αλλά και οικονομικά, ενώ δεν πρέπει να λησμονείται η ύπαρξη ελληνικής ομογένειας σε Τρίπολη και Βεγγάζη.Δεδομένου του αυξημένου ενδιαφέροντός της για το λιβυκό, η Αθήνα ενισχύει τις διπλωματικές της αρχές. Επικεφαλής του ελληνικού Γενικού Προξενείου στη Βεγγάζη ορίστηκε ο Σταύρος Βενιζέλος, ο οποίος διαθέτει βαθμό πρεσβευτή και διατέλεσε «νούμερο 2» στην ελληνική πρεσβεία στη Μόσχα. Το προσεχές διάστημα, τόσο ο κ. Βενιζέλος όσο και ο νέος έλληνας πρέσβης στην Τρίπολη, Νίκος Κοτροκόης, αναμένεται να αναλάβουν τα καθήκοντά τους.
Ελλείψεις αγαθών και προβλήματα για τους πολίτες
Πέραν των συγκρούσεων και του φόβου που αυτές προκαλούν, η λιβυκή καθημερινότητα είναι δύσκολη. Οι πολίτες αντιμετωπίζουν μια σειρά προβλημάτων όπως οι διακοπές ρεύματος (ακόμα και τρεις φορές ημερησίως) ενώ υπάρχει και έλλειψη ορισμένων αγαθών. «Εμείς ξέρουμε τι περάσαμε και τι περνάμε στη Λιβύη» δήλωσε στο «Βήμα» ο Δημήτρης Αναστασίου, πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας Τρίπολης.
