«Από το καλοκαίρι του 2022 στη Γαλλία θα θυμόμαστε ίσως ότι ήταν εκείνο που αρχίσαμε να κλέβουμε νερό» έγραψε ο «Monde» αναφερόμενος σε ένα περιστατικό που συνέβη στις 16 Ιουλίου στην πόλη Λαβιλντιέ της Νοτιοανατολικής Γαλλίας: 400 κυβικά μέτρα νερού εκλάπησαν από μια δεξαμενή για την κατάσβεση πυρκαγιών. Δράστες ήταν οι υπεύθυνοι γειτονικού συλλόγου μότο κρος, οι οποίοι παραδόθηκαν στις Αρχές στις 6 Αυγούστου, είπαν ότι έπρεπε να βρέξουν τις πίστες, ζήτησαν συγγνώμη και επέστρεψαν το νερό.

Η κλοπή του νερού στη Γαλλία προφανώς δεν είναι αυτό για το οποίο θα θυμόμαστε το εφετινό καλοκαίρι, αλλά είναι αποτέλεσμα αυτού που το χαρακτηρίζει: της πρωτοφανούς ξηρασίας που πλήττει την Ευρώπη. Το πάντα πράσινο γκαζόν στο Χάιντ Παρκ, στο κέντρο του Λονδίνου, είναι εφέτος κίτρινο και ξερό, τα μεγαλύτερα ποταμόπλοια στον Ρήνο πλέουν με το 30%-40% του συνολικού φορτίου τους για να μην προσαράξουν στον βυθό…

Απαγορεύσεις στην Ολλανδία

Η κυβέρνηση της Ολλανδίας ανακήρυξε επισήμως στις 2 Αυγούστου «έλλειψη νερού» στη χώρα και απαγόρευσε στους αγρότες της Νότιας Ολλανδίας να χρησιμοποιούν νερό από τα κανάλια για πότισμα. Μέχρι πρότινος η χώρα βασιζόταν στις τακτικές βροχοπτώσεις για να καλύπτει τις ανάγκες της και δεν χρειαζόταν αποθέματα νερού. Αυτό πρέπει σύντομα να αλλάξει.

Η ξηρασία, που συνεχίζεται από την αρχή του χρόνου, αποτελεί τόσο αιτία όσο και αποτέλεσμα του εξαιρετικά θερμού καλοκαιριού που βιώνει η Βορειοδυτική Ευρώπη – ο εφετινός Ιούλιος ήταν ο έκτος θερμότερος και ο Ιούνιος ο δεύτερος θερμότερος αφότου τηρούνται αρχεία. Είναι ένας φαύλος κύκλος: ο θερμός καιρός ξηραίνει το τοπίο, το οποίο ξηραίνει την ατμόσφαιρα, που με τη σειρά του κάνει τον αέρα να θερμαίνεται ευκολότερα σχηματίζοντας έναν «θόλο θερμότητας», ένα είδος καπακιού που εμποδίζει τη διαφυγή ζεστού αέρα και εκτρέπει σύννεφα, βροχή και καταιγίδες – όσο πιο υψηλές οι θερμοκρασίες τόσο ισχυρότερος ο θόλος, που δημιουργεί έναν κύκλο ανατροφοδότησης. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί στο μέλλον.

Η ξηρασία φέρνει καύσωνα και φωτιές

Η ξηρασία-ρεκόρ προκαλεί και πυρκαγιές-ρεκόρ. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφόρησης για τις Δασικές Πυρκαγιές, περίπου 6,4 εκατ. στρέμματα γης έχουν καεί μέχρι στιγμής το εφετινό καλοκαίρι στην ΕΕ (διπλά από τον ετήσιο μέσο όρο της τελευταίας 15ετίας και ήδη 56% περισσότερα από το προηγούμενο ρεκόρ του 2017). Ανάμεσα στις χώρες που επλήγησαν περισσότερο από πυρκαγιές είναι η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία και η Γαλλία.

Περισσότερο από τους καύσωνες και τις πυρκαγιές, όμως, οι ειδικοί ανησυχούν για την ξηρασία που προκλήθηκε ύστερα από μήνες λιγότερων του συνηθισμένου βροχοπτώσεων και υψηλότερων του κανονικού θερμοκρασιών. Η ίδια κατάσταση αναμένεται να συνεχιστεί και τους επόμενους μήνες. Η ξηρασία ενισχύει τους καύσωνες, εντείνει τον κίνδυνο πυρκαγιών, καταστρέφει τις σοδειές και διαταράσσει την οικονομία και την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.

Δυσοίωνες προβλέψεις από επιστήμονες

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας, το 47% της Ευρώπης βρίσκεται σε «προειδοποιητικό σημείο», το οποίο σημαίνει σοβαρή ξηρασία και μεγάλο έλλειμμα υγρασίας του εδάφους, ενώ ένα επιπλέον 17% βρίσκεται σε «σημείο συναγερμού», δηλαδή έχει φτάσει στο στάδιο όπου η βλάστηση υποφέρει, πεθαίνει ή αραιώνει. Οι επιστήμονες του Παρατηρητηρίου προβλέπουν ότι η εφετινή ξηρασία θα αποδειχθεί η χειρότερη των τελευταίων 500 ετών. Τον Ιούλιο, οι νότιες περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου δέχτηκαν μόνο το 10%-20% της μέσης βροχόπτωσης ή και λιγότερο. Στο Λονδίνο έπεσε μόλις ένα χιλιοστό βροχής αντί του μέσου όρου των 45 χιλιοστών. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Γαλλίας ανακοίνωσε ότι ο εφετινός Ιούλιος ήταν ο ξηρότερος από τότε που τηρούνται αρχεία και οι βροχοπτώσεις 85% κάτω από τον μέσο όρο.

Το περασμένο Σαββατοκύριακο σχεδόν ολόκληρη η Γαλλία βρισκόταν υπό κάποιου είδους περιορισμό στην κατανάλωση νερού. Σε περίπου 100 κοινότητες η βρύση είχε σταματήσει να τρέχει και η τροφοδοσία γινόταν με εμφιαλωμένα μπουκάλια.  Στα τέλη Ιουλίου, άγνωστοι προκάλεσαν ζημιές σε αρκετά τζακούζι στα Βόσγια Ορη, στη Βορειοανατολική Γαλλία, αφήνοντας στους ιδιοκτήτες τους ένα σημείωμα που έγραφε: «Το νερό είναι για να το πίνουμε». Στην Τουλούζη, η οργάνωση Extinction Rebellion έφραξε με τσιμέντο τις τρύπες σ’ ένα γήπεδο γκολφ για τον ίδιο λόγο.

Προβλήματα στις μεταφορές

Στη Γερμανία, η χαμηλή στάθμη των νερών του Ρήνου έχει διαταράξει τις μεταφορές – το ποτάμι αποτελεί κύρια μεταφορική αρτηρία της χώρας – και έχει τετραπλασιάσει το κόστος τους. Στην Ιταλία, ο Πάδος αντιμετωπίζει τη χειρότερη κρίση των τελευταίων 70 ετών και μαζί του υποφέρει η ευρύτερη περιοχή: περίπου το 41% των νερών του χρησιμοποιείται στη γεωργία (της οποίας οι σοδειές είναι μειωμένες κατά 30% ενώ η ρυζοκαλλιέργεια έχει σταματήσει εδώ και περισσότερους από δύο μήνες) καθώς και για την εκτροφή 3,1 εκατ. βοοειδών (τα μισά της χώρας) και 6 εκατ. χοίρων (σχεδόν τα δύο τρίτα της χώρας). Η Βόρεια Ιταλία πέρασε έναν χειμώνα με ελάχιστες βροχές και χιόνια. Σήμερα η στάθμη της λίμνης Γκάρντα, της μεγαλύτερης στη χώρα, μειώνεται ως και κατά δύο εκατοστά ημερησίως, ενώ η θερμοκρασία του νερού πλησιάζει τη μέση θερμοκρασία του νερού στην Καραϊβική: 26 βαθμούς Κελσίου.

Από τις σοβαρότερες συνέπειες της ξηρασίας στην Ευρώπη έχει υποστεί η παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος μέσω υδροηλεκτρικών σταθμών και μάλιστα εν μέσω ενεργειακής κρίσης. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από την υδροηλεκτρική ενέργεια έχει μειωθεί κατά 20% κατά μέσο όρο, αλλά στην Ιταλία για παράδειγμα η μείωση φτάνει το 40%.

Κίνδυνος για πλημμύρες από τα πρωτοβρόχια

Την περασμένη Τρίτη εκδόθηκε στην Αγγλία και στην Ουαλία ειδικό δελτίο προειδοποίησης για πλημμύρες. Η βροχή που έπεσε, αν και στα συνηθισμένα πλαίσια για Αύγουστο, δεν ήταν καλοδεχούμενη ύστερα από τόση ξηρασία, η οποία, σε συνδυασμό με δύο καύσωνες, έχει «ψήσει» το έδαφος, αφήνοντάς το ξηρό και σκληρό, με πολύ χαμηλά επίπεδα υγρασίας. Οταν πέσει πολύ νερό με μεγάλη ταχύτητα, όπως συνέβη με τις καταιγίδες αυτής της εβδομάδας στην Αγγλία και στην Ουαλία, το έδαφος δεν μπορεί να το απορροφήσει και, αν είναι επικλινές, προκαλούνται πλημμύρες. Βρετανοί επιστήμονες θεωρούν ότι η «υδροφοβία» είναι η κυριότερη επίπτωση που έχει η ξηρασία στο έδαφος, κάνοντάς το να συμπεριφέρεται σαν αδιάβροχο ύφασμα που απωθεί τις σταγόνες του νερού αντί να τις ρουφάει.
Επίσης, στις 16 Αυγούστου η βρετανική Περιβαλλοντική Υπηρεσία ανακήρυξε ζώνη ξηρασίας το Γιόρκσιρ ύστερα από πέντε συνεχόμενους μήνες χαμηλών βροχοπτώσεων.
Παράλληλα, οι Αρχές ανακοίνωσαν ότι παραμένει η απαγόρευση χρήσης λάστιχου στο Κεντ και στο Σάσεξ, ενώ συστήνουν στους Βρετανούς να εξοικονομούν νερό κάνοντας, για παράδειγμα, ντους συντομότερης διάρκειας. Οι αγρότες διαμαρτύρονται για τις μειωμένες σοδειές και προβλέπουν ότι θα συνεχιστούν και την επόμενη χρονιά γιατί θα καθυστερήσει η σπορά λόγω ξηρασίας.
Στην Ολλανδία, που βρίσκεται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας, τα φράγματα επηρεάζονται από την ξηρασία και υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πλημμύρας. Το φράγμα που έσπασε το 2003 στο Βίλνις, πλημμυρίζοντας μια ολόκληρη κατοικημένη περιοχή, δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιας σφοδρής καταιγίδας, αλλά του κύματος καύσωνα που ξήρανε τόσο πολύ την τύρφη, από την οποία ήταν κατασκευασμένο, που αυτή συρρικνώθηκε και απέκτησε ρωγμές. Ενας άλλος κίνδυνος από την παρατεταμένη ξηρασία στην Ολλανδία είναι η αλάτωση του γλυκού νερού (επειδή το θαλασσινό εισβάλλει στα κανάλια).