Δεν είναι μόνο ο πόλεμος που μαίνεται στην Ουκρανία και η κρίση που κλιμακώνεται στη Μέση Ανατολή οι απειλές που αντιμετωπίζει η Ευρώπη, δηλώνει στη συνέντευξή του στο «Βήμα» ο έγκριτος βρετανός ιστορικός Νιλ Φέργκιουσον, ο οποίος είχε προβλέψει την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ο συγγραφέας ενός μεγάλου φάσματος ιστορικών βιβλίων και Milbank Family Senior Fellow σήμερα στο ινστιτούτο Hoover του Πανεπιστημίου Στάνφορντ απαριθμεί άλλες πέντε απειλές με τις οποίες είναι αντιμέτωπη η ΕΕ: η υστέρησή της σε ορισμένους οικονομικούς τομείς, η αδυναμία εξεύρεσης καλής λύσης για το Μεταναστευτικό, μια επιδείνωση στις σχέσεις ΗΠΑ – Κίνα, η άνοδος των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων με τα οποία οι κεντρώοι πολιτικοί αρνούνται να σχηματίσουν συνασπισμούς, αλλά και το ότι η «Δύση» θα παύσει να είναι ένας ουσιαστικός όρος εάν οι ΗΠΑ μειώσουν τη δέσμευσή τους στο ΝΑΤΟ.
Στο πλαίσιο αυτό ο Φέργκιουσον, ο οποίος θα συμμετάσχει στο 9o Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (10-13 Απριλίου), εκτιμά ότι οι Ευρωπαίοι συνήθως μεγαλοποιούν την απειλή που αποτελεί ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Ομως, θεωρεί ότι όλα τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες και τις επενδύσεις στην αμυντική τεχνολογία πολύ πάνω από το 2% του ΑΕΠ τους, ενώ εκτιμά ότι η απροθυμία να το κάνουν είναι το πραγματικό εμπόδιο στην παροχή βοήθειας στην Ουκρανία και όχι ο ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν. Προειδοποιεί, μάλιστα, ότι εάν η Δύση δεν αυξήσει γρήγορα την παράδοση όπλων και πυρομαχικών στην Ουκρανία, οι Ρώσοι θα αρχίσουν να κερδίζουν έδαφος και να προκαλούν ακόμη περισσότερα θύματα. «Μέχρι τώρα η Δύση έχει δώσει αρκετή υποστήριξη στην Ουκρανία για να μη χάσει τον πόλεμο, αλλά όχι αρκετή για να τον κερδίσει» δηλώνει χαρακτηριστικά.
Υπάρχουν δύο πόλεμοι που μαίνονται στη γειτονιά της Ευρώπης. Ο ένας στην Ουκρανία και ο άλλος στη Μέση Ανατολή. Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός ότι στην Ουκρανία μπορεί να έχουμε έναν παρατεταμένο πόλεμο, ενώ στη Μέση Ανατολή μια περιφερειακή κλιμάκωση. Πόσο τρομακτικές θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες για την Ευρώπη και την παγκόσμια τάξη γενικότερα;
«Η Ευρώπη χάνει τα περισσότερα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες περιφέρειες από αυτά τα σενάρια. Η παράταση του πολέμου και ο κίνδυνος της ήττας της Ουκρανίας αυξάνουν την πίεση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να δαπανήσουν περισσότερα για την άμυνα. Μια ευρύτερη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή θα ασκήσει νέα πίεση στις ευρωπαϊκές οικονομίες καθώς πιθανότατα μπορεί να αυξηθεί το κόστος της ενέργειας. Για τον κόσμο ως σύνολο, η συνέχιση και η επιδείνωση αυτών των δύο συγκρούσεων είναι επίσης άσχημα νέα. Αλλά το κόστος για τις ΗΠΑ δεν είναι τόσο σοβαρό».
Είναι όμως αυτοί οι δύο πόλεμοι οι μόνες απειλές που αντιμετωπίζουν η Ευρώπη και η Δύση; Ποιες άλλες απειλές βλέπετε;
«Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις ακόμη απειλές, που μπορώ να σκεφτώ και που αφορούν την Ευρώπη. Πρώτον, η οικονομία της Ευρώπης υστερεί σε ορισμένους σημαντικούς τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική και η «πράσινη» τεχνολογία. Δεύτερον, η Ευρώπη δεν έχει μια καλή λύση στο πρόβλημα της μαζικής μετανάστευσης από την Αφρική και από άλλες περιοχές, η οποία απειλεί να βαλτώσει τα υπάρχοντα συστήματα ασύλου και ελέγχου των συνόρων. Τρίτον, μια επιδείνωση της σχέσης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας θα είχε δυσμενείς συνέπειες για την Ευρώπη, η οποία δεν μπορεί πραγματικά να αναμένει ότι θα παραμείνει αδέσμευτη σε μια τέτοια σύγκρουση, δεδομένης της εξάρτησής της από τις ΗΠΑ για τη δική της ασφάλεια. Τέλος, η ευρωπαϊκή πολιτική σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο κινδυνεύει να φτάσει σε αδιέξοδο από την άνοδο των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων με τα οποία οι κεντρώοι πολιτικοί αρνούνται να σχηματίσουν συνασπισμούς. Ολες αυτές οι απειλές έχουν να κάνουν με την Ευρώπη. Μια πέμπτη απειλή είναι ότι η «Δύση» απλώς θα παύσει να είναι ένας ουσιαστικός όρος εάν οι ΗΠΑ μειώσουν τη δέσμευσή τους στο ΝΑΤΟ».
Συζητείται ευρέως ότι μια δεύτερη θητεία Τραμπ αποτελεί απειλή για τις ΗΠΑ, για την Ευρώπη, και όχι μόνο. Πόσο καταστροφική μπορεί να είναι μια επιστροφή του Τραμπ στην εξουσία;
«Η βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ουκρανία διακόπηκε και πιθανώς να σταματήσει χωρίς να έχει εισέλθει ξανά ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο, επομένως ενδέχεται να υπάρχουν δομικές αδυναμίες στις διατλαντικές σχέσεις που δεν χρειάζονται την επανεκλογή του. Οι Ευρωπαίοι συνήθως μεγαλοποιούν την απειλή που θέτει ο Τραμπ επειδή υποτιμούν τους περιορισμούς στην αμερικανική προεδρική εξουσία, ιδίως τα συνταγματικά όρια. Ηταν η κυβέρνηση Μπάιντεν καλύτερη για την Ευρώπη από τον Τραμπ; Δεν νομίζω. Η πραγματική πηγή απόγνωσης είναι η έλλειψη στρατιωτικής ικανότητας της Ευρώπης, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να βασίζεται στις ΗΠΑ για να αποτρέψει τυχόν επιτιθέμενους. Δυστυχώς, ο Μπάιντεν ήταν πολύ χειρότερος στην αποτροπή από τον Τραμπ».
Η Ευρώπη κατάφερε να συμφωνήσει για την παροχή νέας οικονομικής βοήθειας προς το Κίεβο. Ομως, από την πλευρά της στρατιωτικής βοήθειας, η Ευρώπη αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να παραδώσει τον εξοπλισμό που χρειάζεται η Ουκρανία και τον οποίο τής τον έχει υποσχεθεί. Θα αντέξει η Ουκρανία τον πόλεμο και θα μπορούσε η Ευρώπη να αντέξει το πρόβλημα Ορμπαν σε σχέση με το ζήτημα αυτό;
«Μέχρι τώρα, η Δύση έχει δώσει αρκετή υποστήριξη στην Ουκρανία για να μη χάσει τον πόλεμο, αλλά όχι αρκετή για να τον κερδίσει. Τώρα όμως πλησιάζουμε σε οριακό σημείο. Εάν η Δύση δεν αυξήσει γρήγορα την προμήθεια όπλων και πυρομαχικών στην Ουκρανία, οι Ρώσοι θα αρχίσουν να κερδίζουν έδαφος και να προκαλούν ακόμη περισσότερα θύματα στον ουκρανικό στρατό και τον άμαχο πληθυσμό. Αυτό πρέπει να τονιστεί. Οσο για τον ούγγρο πρωθυπουργό, δεν νομίζω ότι είναι το πραγματικό εμπόδιο στην αυξημένη υποστήριξη προς την Ουκρανία. Μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η αμφιθυμία ή ο διχασμός της γερμανικής κυβέρνησης και η γενική απροθυμία των Ευρωπαίων να ξοδέψουν ακόμη και το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα, που αποτελεί ιστορικά ένα πολύ χαμηλό ποσοστό. Στην πραγματικότητα, όλα τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες και τις επενδύσεις στην αμυντική τεχνολογία πολύ πάνω από το επίπεδο αυτό. Τα κόστη που θα προέκυπταν εάν η Ρωσία νικήσει την Ουκρανία θα είναι πολύ υψηλότερα».
