Με τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ τελειώνει μια εποχή για τη βρετανική μοναρχία: η Ελισάβετ, που πέθανε την περασμένη Πέμπτη στη Σκωτία σε ηλικία 96 ετών, υπήρξε ένας βράχος σταθερότητας στα 70 χρόνια της βασιλείας της ενώ η χώρα και ο κόσμος γύρω της άλλαζαν. Το μεγαλύτερο επίτευγμά της ήταν ότι διατήρησε τη δημοφιλία της βασιλικής οικογένειας, η οποία, με την άνοδο στον θρόνο του πρωτότοκου γιου της, Καρόλου Γ’, δεν είναι δεδομένη.
Μια από τις πιο εντυπωσιακές πλευρές στη βασιλεία της Ελισάβετ Β’ είναι η μακροβιότητά της: στα 70 χρόνια και σχεδόν επτά μήνες που παρέμεινε στον θρόνο είδε να περνούν 15 βρετανοί πρωθυπουργοί – από τον Γουίνστον Τσόρτσιλ ως τη Λιζ Τρας, την οποία όρκισε μία ημέρα προτού πεθάνει -, 14 αμερικανοί πρόεδροι (με όλους συναντήθηκε εκτός από τον Λίντον Τζόνσον, άγνωστο γιατί) και επτά ποντίφικες. Επισκέφθηκε τουλάχιστον 115 χώρες και ταξίδεψε περισσότερα από 1,5 εκατ. χιλιόμετρα. Το 2015 έσπασε το ρεκόρ της μακροβιότερης βασίλισσας που κατείχε η προ-προγιαγιά της Βικτωρία (η οποία κυβέρνησε 63 χρόνια). Σύμφωνα με υπολογισμούς ειδικών, μέχρι την περασμένη Πέμπτη περισσότεροι από τους 9 στους 10 κατοίκους της Γης δεν είχαν γνωρίσει άλλον μονάρχη του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ελισάβετ.
Η βασίλισσα Ελισάβετ και μέλη της βασιλικής οικογένειας παρακολουθούν την παρέλαση για τα 92α γενέθλια της βασίλισσας έξω από τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ στο Λονδίνο στις 9 Ιουνίου 2018
Πάντα γαλήνια και απόμακρη
Αλλη εντυπωσιακή πλευρά της βασιλείας της Ελισάβετ είναι ότι παρά τις πολιτικές αναταραχές και τα οικογενειακά δράματα η ίδια παρέμενε πάντα γαλήνια και απόμακρη, δεν έδειχνε ποτέ συναισθήματα (με εξαίρεση την απόσυρση του βασιλικού γιοτ «Μπριτάνια» το 1997, όταν φάνηκε να σκουπίζει ένα δάκρυ) και δεν εξέφραζε δημοσίως απόψεις. Φερόταν δηλαδή όπως θα ανέμενε κάποιος από μια βασίλισσα: είχε πολύ έντονο το αίσθημα του καθήκοντος, χαμογελούσε στωικά φέρνοντας ακούραστα εις πέρας τις πολλές επίσημες υποχρεώσεις της και προσπαθούσε να δείχνει ότι συναντάει και νοιάζεται για τον λαό της – αν και φορούσε πάντα ρούχα και καπέλα σε έντονα χρώματα για να ξεχωρίζει, όπως λέγεται, από τους πληβείους.
Κρατώντας στην αγκαλιά της τον πρίγκιπα Κάρολο, μετά την τελετή της βάπτισής του στο Παλάτι του Μπάκιγχαμ, στις 15 Δεκεμβρίου 1948.
Οι επικριτές της τονίζουν πως όταν η Ελισάβετ ανέβηκε στον θρόνο, η Βρετανία ήταν ακόμη μια παγκόσμια αυτοκρατορία (αν και η αρχή του τέλους είχε μπει σε κίνηση) ενώ στο τέρμα της βασιλείας της η μεγαλύτερη σε έκταση «αποικία» που απομένει στη χώρα είναι τα νησιά Φόκλαντ με ούτε 3.000 κατοίκους. Τον Φεβρουάριο του 1952, όταν η Ελισάβετ Β’ ανέβηκε στον θρόνο σε ηλικία 25 ετών, η Βρετανία είχε περισσότερες από 70 υπερπόντιες κτήσεις. Σήμερα έχει μόλις 14, όλα μικρά νησάκια, ενώ και το ίδιο το Ηνωμένο Βασίλειο είναι λιγότερο ενωμένο από ποτέ. Αναπόφευκτα γίνονται συγκρίσεις με τις άλλες δύο σημαντικές βασίλισσες, την Ελισάβετ Α’ και τη Βικτωρία, των οποίων η βασιλεία συνέπεσε με τη διεύρυνση της Βρετανίας.
Το αντιαποικιοκρατικό κίνημα
«Η Ελισάβετ ίσως δεν γνώριζε τις φριχτές λεπτομέρειες των επιχειρήσεων που πραγματοποιήθηκαν για να διατηρηθεί η αυτοκρατορία της μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως και τη δεκαετία του ’60. Σε αυτές συγκαταλέγονται οι βάναυσες αντεξεγέρσεις στη Μαλαισία, στην Υεμένη, στην Κύπρο και στην Κένυα – όπου δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι συνελήφθησαν και βασανίστηκαν από τις αποικιοκρατικές αρχές που προσπαθούσαν να πατάξουν το αντιαποικιοκρατικό κίνημα Μάου Μάου», έγραψε ο (ινδικής καταγωγής) αρθρογράφος της «Washington Post» Ισάαν Ταρούρ.
«Η Ελισάβετ παρουσιαζόταν σαν τον χαρούμενο διαχειριστή της Κοινοπολιτείας, που περιλαμβάνει σήμερα 56 χώρες οι οποίες, κάποια στιγμή, διοικούνταν από το βρετανικό στέμμα» συνεχίζει ο Ταρούρ. «Παρά την παγκόσμια διάσταση που έδινε στη βασίλισσα και στους διαδόχους της, η Κοινοπολιτεία έχει περιορισμένο κύρος και επιρροή. Η μεγάλη πλειονότητα των μελών της δεν κοιτάζει προς τη Βρετανία για καθοδήγηση ή ηγεσία».
. Ο πρίγκιπας Φίλιππος και η βασίλισσα Ελισάβετ έχουν στην αγκαλιά τους τα παιδιά τους Κάρολο και Αννα, το 1951, στο Λονδίνο.
Πρώτη στη σειρά της διαδοχής
Η Ελισάβετ Αλεξάνδρα Μέρι γεννήθηκε στις 21 Απριλίου 1926 στο Λονδίνο, τρίτη στη σειρά της διαδοχής του βρετανικού θρόνου. Λογικά δεν επρόκειτο να στεφθεί βασίλισσα, αλλά να απομακρυνθεί περισσότερο από τη διαδοχή αν ο θείος της, και πρώτος στη σειρά για τον θρόνο, αποκτούσε παιδιά. Ωστόσο όταν πέθανε ο παππούς της, ο βασιλιάς Γεώργιος Ε’, ο πρωτότοκος γιος του, Εδουάρδος, παραιτήθηκε από τον θρόνο για να παντρευτεί τη δις διαζευγμένη Αμερικανίδα Γουόλις Σίμπσον, και έτσι ο μικρότερος αδελφός του, ο πατέρας της Ελισάβετ, ανέβηκε στον θρόνο και η Ελισάβετ αναδείχθηκε σε πρώτη στη σειρά της διαδοχής σε ηλικία 10 ετών.
Στα 21α γενέθλιά της, στη διάρκεια περιοδείας με τους γονείς της στη Νότια Αφρική, εκφώνησε την πρώτη «επίσημη» ομιλία της: «Δηλώνω ενώπιόν σας ότι όλη μου τη ζωή, είτε είναι μικρή είτε μεγάλη, θα παραμείνω αφιερωμένη στην υπηρεσία σας και στην υπηρεσία της μεγάλης αυτοκρατορικής οικογένειας στην οποία ανήκουμε όλοι μας».
H Ελισάβετ με τον υιό της και πλέον νέο βασιλιά της Μεγάλης Βρετανίας Κάρολο Γ΄
Ο θάνατος της Νταϊάνα
Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε τον κατά πέντε χρόνια μεγαλύτερό της Φίλιππο Μαουντμπάτεν πιστεύοντας ότι ο θρόνος ήταν κάτι μακρινό στη ζωή της. Αλλά τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1952, ο πατέρας της Γεώργιος Στ’ πέθανε αιφνιδίως από καρκίνο σε ηλικία 56 ετών και η Ελισάβετ τον διαδέχθηκε σε ηλικία 25 ετών, έχοντας ήδη δύο παιδιά και ενώ ταξίδευε στην Κένυα.
Η χειρότερη περίοδος, και πιο επικίνδυνη για το μέλλον της βρετανικής μοναρχίας, ήταν το 1997, μετά τον θάνατο της Νταϊάνα, της «πριγκίπισσας του λαού», όταν θεωρήθηκε ότι η Ελισάβετ Β’ αντιμετώπισε την απώλεια της πρώην νύφης της με ψυχρότητα ενώ όλο το έθνος πενθούσε. Η βασίλισσα κατάφερε να ξεπεράσει αυτόν τον σκόπελο και να ανακτήσει τη δημοφιλία της.
Με την πριγκίπισσα Νταϊάνα το 1982.6. Με τη Μέγκαν Μαρκλ, σύζυγο του πρίγκιπα Χάρι
Ο θεσμός που ενσάρκωνε
«Είτε σας άρεσε είτε όχι, ήταν πάντα εκεί. Ο θάνατος, οι φόροι και η βασίλισσα Ελισάβετ Β’ υπήρξαν οι μόνες βεβαιότητες της ζωής τα 70 τελευταία χρόνια» έγραψε η Μόνικα Χες στην «Washington Post». «Το πιθανότερο είναι ότι αυτό που αγαπήσατε ή μισήσατε δεν ήταν η ίδια η γυναίκα αλλά ο θεσμός που ενσάρκωνε, μια εταιρεία 28 δισ. δολαρίων από κληρονομημένους τίτλους και περιουσία. Η ίδια η Ελισάβετ; Ηταν ένα κρυπτογράφημα».
Η Ελισάβετ Β’ δεν έδειχνε τον πραγματικό της εαυτό. Η μοναδική φορά που άφησε να εννοηθεί ένα συναίσθημα είναι όταν σε μια ομιλία της το 1992 χαρακτήρισε το έτος «annus horribilis» επειδή τρία από τα παιδιά της χώρισαν και το Κάστρο του Γουίνδσορ έπιασε φωτιά.
Τα χόμπι και οι συνήθειες
Γνωρίζουμε ότι της άρεσαν η φύση, τα άλογα, τα σκυλιά κόργκι και το κυνήγι. Την έχουμε δει σε φωτογραφίες να φοράει χακί γαλότσες και μαντίλι στο κεφάλι για να βγει στη βροχερή αγγλική ύπαιθρο. Αλλά το ποια ήταν πραγματικά το γνωρίζουν ελάχιστοι. Ενας από αυτούς ήταν αναμφίβολα ο πρίγκιπας Φίλιππος με τον οποίο παρέμεινε παντρεμένη επί 73 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του πέρυσι. Υπήρχε επίσης η αγαπημένη της εξαδέλφη και φίλη Μάργκαρετ Ρόουντς, την οποία επισκεπτόταν κάθε Κυριακή, μετά τη λειτουργία που παρακολουθούσε ανελλιπώς στην εκκλησία. Τα Σαββατοκύριακα η Ελισάβετ έμενε στο Γουίνδσορ και μετά τη λειτουργία στο βασιλικό παρεκκλήσι πήγαινε απευθείας στο εξοχικό σπίτι που είχε παραχωρήσει στην εξαδέλφη της, εντός των εκτάσεων του κάστρου, έπιναν μαζί ένα τζιν με Dubonnet και συζητούσαν.
Με τη Μέγκαν Μαρκλ, σύζυγο του πρίγκιπα Χάρι.
Η διαδοχή του θρόνου
Σαν κάθε καλή βασίλισσα, η Ελισάβετ εξασφάλισε τη διαδοχή του θρόνου. Απέκτησε τέσσερα παιδιά: τον Κάρολο το 1948, την Αννα το 1950, τον Αντριου το 1960 και τον Εντουαρντ το 1964. Λέγεται ότι την ώρα που γεννιόταν ο Κάρολος ο Φίλιππος έλειπε γιατί έπαιζε σκουός, αλλά στη γέννηση του τέταρτου παιδιού τους η βασίλισσα απαίτησε ο Φίλιππος να είναι παρών στο δωμάτιο.
«Δεν είχε ιδιαίτερη ευφυΐα ούτε ομορφιά ή χάρη. Η εμφάνισή της ήταν υγιής αλλά όχι σέξι ούτε λαμπερή. Δεν έμοιαζε να χειρίζεται καλά τον λόγο. Τα τσιτάτα της και οι δημόσιες ομιλίες της δεν είχαν ιδιαίτερο βάθος. Δεν έδωσε ενδοσκοπικές συνεντεύξεις. Δεν έχτισε τη φίρμα της με τον τρόπο που αναμένουμε από τις διάσημες, ισχυρές γυναίκες. Αντίθετα, προσπάθησε να διατηρήσει μια αντίκα» πρόσθεσε η Χες.
Κατά γενική ομολογία τη διατήρησε καλά. Στην απήχησή της συνέβαλαν η μεγαλοπρέπεια και η τελετουργία που συνόδευαν κάθε της εμφάνιση. Αντίθετα προς άλλους μονάρχες στην Ευρώπη, όπως στη Σκανδιναβία, που έχουν απλοποιήσει τα πράγματα και οι βασιλείς μόλις που ξεχωρίζουν από τους απλούς θνητούς, η Ελισάβετ τηρούσε τη μεσαιωνική παράδοση των επιχρυσωμένων αμαξών και των ακολούθων με λιβρέες.
Στην κηδεία του συζύγου της, πρίγκιπα Φιλίππου της Βρετανίας, στις 17 Απριλίου 2021.
Ο Κάρολος και η Καμίλα
Αγνωστο αν θα συνεχίσει την ίδια παράδοση ο Κάρολος, ο οποίος παρέμεινε επί 73 χρόνια διάδοχος και ανέλαβε τη δουλειά για την οποία προετοιμαζόταν μια ζωή σε ηλικία που οι περισσότεροι έχουν ήδη συνταξιοδοτηθεί. Ο Κάρολος δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής, ούτε η Καμίλα, η οποία δεν θα πάρει τον τίτλο της «βασίλισσας» αλλά της «βασιλικής συζύγου» – όπως είχε απαιτήσει η Ελισάβετ αλλά ο Κάρολος, όντας πλέον βασιλιάς, μπορεί να το αλλάξει.
Πολλοί ανέμεναν ότι ο θρόνος θα πήγαινε κατευθείαν στον 40χρονο Γουίλιαμ, πρωτότοκο γιο του Καρόλου και της Νταϊάνα, και στη σύζυγό του Κέιτ, οι οποίοι είναι πιο δημοφιλείς. Ενδεχομένως να εγερθούν ζητήματα όπως το κόστος της βασιλικής οικογένειας για τους φορολογουμένους ή η αξία τού να έχει μια χώρα τον Κάρολο ή τον Γουίλιαμ ως αρχηγό του κράτους και να ακολουθήσουν και άλλοι τα βήματα του Μπαρμπάντος, το οποίο έγινε δημοκρατία πέρυσι, «για να αφήσει το αποικιοκρατικό παρελθόν οριστικά πίσω». Ωστόσο κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι τα τελευταία 70 χρόνια η βασίλισσα Ελισάβετ κυβερνούσε με σιδερένια πυγμή την «Εταιρεία» και τη βασιλική οικογένεια.
