Μόλις τρεις ώρες στη Λαμπεντούζα ήταν αρκετές ώστε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να δει με τα μάτια της το μέγεθος της νέας ανθρωπιστικής κρίσης στο νησί και κυρίως να αντιληφθεί ότι η Ευρώπη για άλλη μια φορά έχει αποτύχει παταγωδώς στη διαχείριση ενός προβλήματος που διαπραγματεύεται εδώ και πολλά χρόνια, χωρίς να έχει κατορθώσει να καταλήξει σε μια αναθεωρημένη ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση και το άσυλο. Συνοδευόμενη από την ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, η πρόεδρος της Κομισιόν έφτασε στο hotspot το οποίο μπορεί να φιλοξενήσει μόλις 400 άτομα, σε μια τοποθεσία κοντά στο λιμάνι, όπου σκόρπια σάπια αλιευτικά και «υπολείμματα» βαρκών είχαν γεμίσει ασφυκτικά τον κολπίσκο-σημείο άφιξης των απελπισμένων ανθρώπων.
Αφίξεις-ρεκόρ στις ιταλικές ακτές
Οι εικόνες δεν είναι πρωτόγνωρες. Το νησί της Λαμπεντούζας βουλιάζει και πάλι από νέο κύμα χιλιάδων ανθρώπων που προσπαθούν με κάθε μέσο να διαφύγουν από την εμπόλεμη ζώνη της υποσαχάριας Αφρικής, την καθημαγμένη από την κλιματική καταστροφή και τον εμφύλιο πόλεμο Λιβύη και από άλλες χώρες του Μαγκρέμπ, όπως η Τυνησία, οι οποίες βιώνουν σκληρή φτώχεια. Ομως εφέτος οι αφίξεις κατέρριψαν κάθε ρεκόρ: 128.600 πρόσφυγες και μετανάστες έχουν φτάσει στις ιταλικές ακτές από την αρχή του έτους έως σήμερα, σε αντίθεση με 66.200 την αντίστοιχη περίοδο του 2022. Την περασμένη εβδομάδα, σε τρεις μόλις ημέρες, έφτασαν στη Λαμπεντούζα 8.500 άνθρωποι, αριθμός που υπερέβη κατά πολύ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης του ΟΗΕ, τον πληθυσμό των 6.000 κατοίκων του νησιού.
Το σχέδιο των δέκα σημείων
Σε συνέντευξη Τύπου, η Φον ντερ Λάιεν παρουσίασε ένα σχέδιο δέκα σημείων, υποσχόμενη, μεταξύ άλλων, βελτιωμένη επιτήρηση της Frontex, από θαλάσσης και αέρος, καταστροφή των δουλεμπορικών σκαφών, καταπολέμηση των διακινητών σε στενότερη συνεργασία με την Τυνησία, και επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου. Επιπλέον, ανέφερε ότι θα ζητήσει, σε εθελοντική βάση, βοήθεια από τα κράτη-μέλη σε ό,τι αφορά τις μετεγκαταστάσεις μεταναστών. Ενώ υποσχέθηκε επιτάχυνση στις διαδικασίες για παροχή οικονομικής αρωγής στην Τυνησία, σύμφωνα με το μνημόνιο συνεργασίας που υπεγράφη τον περασμένο Ιούλιο στην Τύνιδα.
«Το ότι η ΕΕ προχωρεί επιτέλους στον δρόμο της αλληλεγγύης στο θέμα της μετανάστευσης θα αποτελούσε ισχυρό μήνυμα πριν από τις ευρωεκλογές του 2024, προς τις πολιτικές δυνάμεις που χαίρονται με την ανικανότητά της, ενώ οι ίδιες υποστηρίζουν μάταιες και απαράδεκτες λύσεις» αναφέρει ο «Monde» σχολιάζοντας τον «δεκάλογο» της Φον ντερ Λάιεν.
Ομως στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες εγείρονται σοβαρά ερωτήματα κατά πόσον οι προτάσεις αυτές (που επί της ουσίας δεν αλλάζουν και πολλά) θα μπορέσουν να επηρεάσουν θετικά την πολιτική διαπραγμάτευση στις Βρυξέλλες. Εδώ και πολλά χρόνια το ζήτημα έχει καθοριστεί από την εσωτερική πολιτική ατζέντα κάθε κράτους-μέλους και είναι αμφίβολο αν τώρα θα υπάρξει βούληση για καταμερισμό της ευθύνης.
Δυσανασχετούν στο Βερολίνο
Στη Γερμανία, το κόμμα των Φιλελευθέρων (FDP), ο ήσσων εταίρος στην κυβέρνηση Σολτς, θέτει προσκόμματα στη μεταναστευτική βοήθεια, ενώ το γερμανικό υπουργείο Εσωτερικών ανακοίνωσε προ ημερών ότι το Βερολίνο δεν σχεδιάζει επί του παρόντος να συνεχίσει την υποδοχή μεταναστών από την Ιταλία. Αν και οι δύο χώρες είχαν συμφωνήσει σε έναν εθελοντικό μηχανισμό αλληλεγγύης, το Βερολίνο οπισθοχωρεί, επικαλούμενο την άρνηση της Ρώμης να πάρει πίσω μετανάστες, με βάση όσα ορίζει ο Κανονισμός του Δουβλίνου.
Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Μακρόν πιστεύει ότι «οι αυστηρά εθνικιστικές προσεγγίσεις έχουν τα όριά τους», κάνοντας έκκληση «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» προς την Ιταλία, όμως η συζήτηση έχει ανάψει για τα καλά στη γαλλική Εθνοσυνέλευση, με τα κόμματα να διαφωνούν ως προς το νέο σχέδιο νόμου για το Μεταναστευτικό και τις νέες αφίξεις.
Την περασμένη Δευτέρα, ο γάλλος υπουργός Εσωτερικών Ζεράλντ Νταρμανέν επισκέφθηκε τη Ρώμη λέγοντας ότι η Γαλλία «θέλει να βοηθήσει την Ιταλία να ασφαλίσει τα σύνορά της». Τόνισε ωστόσο ότι «δεν μπορεί να στέλνουμε μήνυμα στους ανθρώπους που φτάνουν στις (ευρωπαϊκές) ακτές μας ότι θα είναι ευπρόσδεκτοι, οτιδήποτε και αν συμβεί» και πως θα πρέπει να εφαρμοστούν οι ευρωπαϊκοί κανόνες.
Από την άλλη, όπως επισημαίνουν αναλυτές, η Ευρώπη δεν μπορεί να βασίζεται σε σχέδια όπως το σύμφωνο συνεργασίας με την Τυνησία, χρηματοδοτώντας με εκατομμύρια ευρώ αυταρχικά καθεστώτα, με αντάλλαγμα την ανάσχεση της παράνομης διακίνησης.
Ηδη ο αριθμός των μεταναστών που διέρχονται από την Τυνησία στην Ιταλία έχει αυξηθεί πάνω από 60% τους μήνες μετά τη συμφωνία. Τονίζουν δε, ότι δεδομένης της κλιματικής κρίσης, των πλείστων όσων ανοιχτών εμπόλεμων μετώπων και της απόλυτης ανέχειας στην αφρικανική ήπειρο, τα επόμενα χρόνια αναμένονται νέα, πολυπληθέστερα και μαζικότερα κύματα ανθρώπων που θα καταφθάνουν επί ευρωπαϊκού εδάφους προκειμένου να γλιτώσουν από βέβαιο θάνατο.
Λύσεις εύκολες δεν υπάρχουν. Αλλά η Γηραιά Ηπειρος δεν μπορεί να μένει άπραγη μπροστά στο τεράστιο βάρος που έχουν επωμιστεί επί το πλείστον οι χώρες του Νότου, ως πρώτες χώρες υποδοχής. Οπως εύστοχα θέτει το ζήτημα ο «Monde», «η Ευρώπη δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να περιμένει».
