Δύσκολα θα φανταζόταν κανείς ότι κατασκοπευτική τεχνολογία του 18ου αιώνα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί την εποχή των δορυφόρων του 21ου αιώνα. Και όμως συμβαίνει, και η αφορμή για να το πληροφορηθεί η διεθνής κοινότητα ήταν το κινεζικό κατασκοπευτικό μπαλόνι που εντοπίστηκε να πετά πάνω από την αμερικανική Πολιτεία της Μοντάνα και το οποίο έγινε η αφορμή για να ακυρωθεί το ταξίδι του αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν στην Κίνα.
Γιατί ωστόσο μια χώρα, και δη μια υπερδύναμη, να προτιμά να χρησιμοποιήσει ένα κατασκοπευτικό μπαλόνι αντί για δορυφόρο; Μιλώντας στον «Guardian», ο Τζον Μπλάξλαντ, καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, τονίζει ότι τα μπαλόνια δεν είναι αποτελεσματικά για κατασκοπεία όσο οι δορυφόροι, όμως είναι πολύ πιο εύκολο να «κατεβούν» και πολύ λιγότερο δαπανηρό να «ανεβούν». Για να σταλεί ένας δορυφόρος στο Διάστημα απαιτείται μηχανισμός που κοστίζει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Τα μπαλόνια μπορούν επίσης να σκανάρουν μεγαλύτερη επιφάνεια εδάφους από χαμηλότερο ύψος και να παραμείνουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πάνω από μια συγκεκριμένη περιοχή, γιατί κινούνται πολύ πιο αργά σε σχέση με τους δορυφόρους.
Τα κατασκοπευτικά μπαλόνια χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά από τους Γάλλους, το 1794, σε μάχες μετά τη Γαλλική Επανάσταση, όπως η μάχη του Φλερίς, εναντίον των Αυστριακών και των Ολλανδών (τη μάχη κέρδισαν οι Γάλλοι). Χρησιμοποιήθηκαν επίσης και κατά τη διάρκεια του αμερικανικού Εμφυλίου πολέμου, την περίοδο 1860-1864, από τους Βόρειους, οι οποίοι προσπαθούσαν να συλλέξουν στοιχεία για τους Νότιους. Ο Κρεγκ Σίνγκλετον, σινολόγος στο αμερικανικό think tank FDD (Ιδρυμα για την Υπεράσπιση της Δημοκρατίας), τόνισε στο Reuters ότι τα κατασκοπευτικά μπαλόνια χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον τόσο από τους Αμερικανούς όσο και από τους Σοβιετικούς στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, καθώς θεωρούνταν «χαμηλού κόστους» μέσο κατασκοπείας. Το μεγαλύτερο προσόν των κατασκοπευτικών μπαλονιών είναι ότι δεν υπάρχει όριο στο τι είδους εξοπλισμός μπορεί να προσδεθεί στο μπαλόνι, προσθέτει ο Μπλάξλαλντ, και υπό την έννοια αυτή το συγκεκριμένο μέσο, παρότι έρχεται από τόσο παλιά, έχει, όπως φαίνεται, πολύ μέλλον ακόμη.
Πώς λειτουργεί το κατασκοπευτικό μπαλόνι; Ενα κατασκοπευτικό μπαλόνι είναι ένα μπαλόνι με ήλιον που φέρει κατασκοπευτικό εξοπλισμό, όπως μια κάμερα, το οποίο υπερίπταται πάνω από συγκεκριμένη περιοχή αναλόγως με τη φορά των ανέμων. Ο εξοπλισμός που φέρει το μπαλόνι μπορεί να περιλαμβάνει και ραντάρ και να χρησιμοποιεί ηλιακή ενέργεια. Σε τι ύψος πετάει; Τα κατασκοπευτικά μπαλόνια πετούν μεταξύ 24.000 – 37.000 μέτρων, ύψος μεγαλύτερο από το ύψος που πετούν τα μαχητικά αεροσκάφη, που είναι τα 20.000 μέτρα, και τα αεροσκάφη εμπορικών πτήσεων, τα οποία δεν πετούν σε ύψος άνω των 12.000 μέτρων.
