«Η διασφάλιση της αποτυχίας του Πούτιν στην Ουκρανία έχει υπαρξιακό ενδιαφέρον για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ» τονίζει στο «Βήμα» ο Ιβο Ντάαλντερ, διευθύνων σύμβουλος στο Chicago Council on Global Affairs, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ (επί προεδρίας Μπαράκ Ομπάμα), πρώην μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον) και τακτικός αρθρογράφος στο αμερικανικό περιοδικό «Foreign Affairs». Την ερχόμενη εβδομάδα θα βρεθεί στην Ελλάδα για να μετάσχει στο 10ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών (9-12 Απριλίου).
Ποια είναι η πρόβλεψή σας για την Ουκρανία;
«Ο πόλεμος θα συνεχιστεί. Τα θεμελιώδη στοιχεία της σύγκρουσης δεν έχουν αλλάξει, παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ να διαπραγματευτεί το τέλος του πολέμου. Η Ρωσία θέλει την υποταγή της Ουκρανίας και, συγχρόνως, να επανεγκαθιδρύσει, ει δυνατόν, στην Ευρώπη τη μεταψυχροπολεμική τάξη. Η Ουκρανία θέλει να επιβιώσει ως ένα βιώσιμο κράτος και επέλεξε τη μοίρα της, συμπεριλαμβανομένης της ένταξης στη Δύση. Και οι δύο αντιμαχόμενοι έχουν δεσμευτεί να αγωνιστούν για τους στόχους τους. Οσο ισχύει αυτό και όσο καμία πλευρά δεν επιτυγχάνει ξεκάθαρα τους στόχους της, η μάχη θα συνεχίζεται. Αυτή η πραγματικότητα είναι που μέχρι στιγμής έχει αποτρέψει τον τερματισμό των μαχών. Ο Τραμπ δεν μπορεί να αλλάξει αυτή την πραγματικότητα και εκτιμώ ότι ενδέχεται σύντομα να στρέψει την προσοχή του αλλού – όπως έχει κάνει στη Μέση Ανατολή – και να αγνοήσει τη δέσμευσή του να τερματίσει τον πόλεμο σε 24 ώρες».
Μια νίκη του Πούτιν στην Ουκρανία τι αντίκτυπο θα είχε στις γεωπολιτικές ισορροπίες;
«Μια νίκη του Πούτιν θα σήμαινε, κατ’ αρχάς, την υποταγή της Ουκρανίας. Εάν ο Πούτιν τα καταφέρει, η νίκη του θα παγίωνε την άποψη στη Μόσχα ότι η Ρωσία μπορεί να πάρει αυτό που θέλει μέσω της χρήσης βίας. Ως εκ τούτου, η Ρωσία θα συνεχίσει να αποτελεί σημαντική στρατηγική απειλή για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν θα θέλει να επανεξετάσει τη μεταψυχροπολεμική τάξη και να εξασφαλίσει την απομάκρυνση του ΝΑΤΟ και των ξένων στρατευμάτων από την Ανατολική Ευρώπη. Η νίκη του στην Ουκρανία θα σημαίνει ότι μπορεί να ανακατευθύνει τη μαζική στρατιωτική και πολεμική του οικονομία στην επίτευξη αυτού του ευρύτερου γεωστρατηγικού ρόλου».
Υπάρχει ο κίνδυνος ρωσικής επίθεσης σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη;
«Ναι, αν ο Πούτιν καταφέρει να εξασφαλίσει τη νίκη του στην Ουκρανία. Γι’ αυτόν τον λόγο η διασφάλιση της αποτυχίας του Πούτιν στην Ουκρανία έχει υπαρξιακό ενδιαφέρον για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ».
Πίσω από την εξωτερική πολιτική του προέδρου Τραμπ υπάρχει σχέδιο ή δόγμα;
«Δεν υπάρχει ούτε «Δόγμα Τραμπ» ούτε στρατηγική. Ο Τραμπ δεν πιστεύει σε κανόνες ή θεσμούς, παρά μόνο στην εξουσία. Ακολουθεί τον νόμο του ισχυρού, για να ανατρέξω στον Θουκυδίδη. Η Αμερική έχει τη δύναμη να λυγίσει τους (ασθενέστερους) άλλους στη θέλησή της. Ο Τραμπ πιστεύει επίσης ότι οι συμμαχίες ασφαλείας, όπως το ΝΑΤΟ, επιτρέπουν στους συμμάχους να εκμεταλλεύονται την αμερικανική μεγαλοπρέπεια και ότι οι σύμμαχοι έχουν χρησιμοποιήσει την ασφάλεια που παρέχουν οι ΗΠΑ εναντίον των Αμερικανών».
Ο στόχος του Τραμπ σε σχέση με την Ευρώπη ποιος είναι;
«Ο Τραμπ πιστεύει ότι οι σύμμαχοι είναι βάρος, όχι όφελος. Ιδιαιτέρως οι ευρωπαίοι σύμμαχοι θεωρεί πως έχουν για πολύ καιρό εκμεταλλευτεί τις ΗΠΑ και ότι ήρθε η ώρα να ανταποδώσει. Θέλει η Ευρώπη να ανοίξει τις αγορές της στα αμερικανικά προϊόντα, μειώνοντας τις εξαγωγές της στις ΗΠΑ. Θέλει, επίσης, η Ευρώπη να φροντίσει για την άμυνά της. Και θέλει να τερματίσει το ΝΑΤΟ, μια συμμαχία ασφαλείας που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ, με τη μορφή που το ξέραμε».
Ποιες ευθύνες πρέπει να αναλάβουν, επομένως, οι Ευρωπαίοι;
«Η Ευρώπη πρέπει να καταλάβει ότι δεν μπορεί να βασίζεται πλέον στις ΗΠΑ. Μια ήπειρος 600 εκατομμυρίων ανθρώπων, από τις μεγαλύτερες οικονομίες στη Γη, αλλά συγχρόνως σε οικονομική και δημογραφική φθίνουσα και αντιμέτωπη με μια στρατιωτική υπερδύναμη (Ρωσία), μπορεί και πρέπει να φροντίσει τον εαυτό της. Πρέπει να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγικότητα, επενδύοντας στην εγχώρια καινοτομία και παραγωγή. Πρέπει να βοηθήσει την Ουκρανία να αντισταθεί στη Ρωσία. Και, τέλος, πρέπει να δημιουργήσει τη δική της άμυνα και έτσι να μειώσει και, αν χρειαστεί, να εξαλείψει τελικά την εξάρτηση από τις ΗΠΑ».
Θα μετέχει το ΝΑΤΟ στη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική άμυνας;
«Δεν υπάρχει εναλλακτική για την Ευρώπη από το ΝΑΤΟ. Διαθέτει αποκλειστικά εθνικές αμυντικές δυνατότητες που στη συντριπτική πλειονότητά τους έχουν στηθεί, διατηρηθεί, εκπαιδευτεί και εξασκηθεί ως μέρος μιας ολοκληρωμένης δύναμης του ΝΑΤΟ. Για αυτόν τον λόγο η Ευρώπη μελλοντικά πρέπει να χρησιμοποιήσει το ΝΑΤΟ για την άμυνά της. Αυτό που χρειάζεται είναι χρήματα, χρόνος και η συνεργασία των ΗΠΑ. Αυτό που δεν χρειάζεται είναι μια ξεχωριστή αμυντική δομή».
Η Τουρκία πρέπει να αναλάβει ρόλο στην ευρωπαϊκή άμυνα;
«Ναι. Η Τουρκία πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι καθώς το ΝΑΤΟ εξευρωπαΐζεται, θα πρέπει να αυξήσει τη συνεργασία της με την Ευρώπη στον τομέα της άμυνας, προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντά της».
Η Ελλάδα και η Τουρκία ποια θέση έχουν στις νέες γεωπολιτικές αμερικανικές «εξισώσεις»;
«Η Ελλάδα δεν έχει ανεξάρτητο ρόλο στην πολιτική των ΗΠΑ έναντι της Ευρώπης. Η Ουάσιγκτον βλέπει την Ελλάδα όπως τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, ως βάρος, όχι ως όφελος. Η Τουρκία αντιμετωπίζεται πιο θετικά, κυρίως επειδή ο Τραμπ μπορεί να συναλλάσσεται με τον Ερντογάν. Ο ρόλος της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή θεωρείται επίσης ως καθαρό πλεονέκτημα, αν και τι ακριβώς επιδιώκει η Ουάσιγκτον από την Αγκυρα είναι ασαφές. Εχει μάλλον στάση, παρά στρατηγική».
Ποιες είναι οι βλέψεις των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή;
«Ο Τραμπ θέλει μια συμφωνία με το Ιράν και εξομάλυνση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ. Η συμφωνία με το Ιράν θα περιλαμβάνει το τέλος του πυρηνικού προγράμματός του και την υποστήριξη περιφερειακών παραγόντων, με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων. Η συμφωνία Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ θα απαιτούσε τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα, γι’ αυτό και προτείνει να μετακινηθούν οι κάτοικοι της Γάζας σε άλλες χώρες. Είναι πολύ πιο πιθανό να έχει επιτυχία στη διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας με την Τεχεράνη, παρά σε μια συμφωνία που θα εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ Ιερουσαλήμ και Ριάντ».
Ο επιθετικός προστατευτισμός του Τραμπ θα γυρίσει μπούμερανγκ στις ΗΠΑ, εφόσον Ευρώπη και Κίνα σχεδιάζουν δασμολογικά αντίποινα;
«Ναι. Η οικονομία των ΗΠΑ θα υποφέρει και οι τιμές θα αυξηθούν. Θα ξαναδούμε τον στασιμοπληθωρισμό που δεν έχει δει η οικονομία των ΗΠΑ από τη δεκαετία του 1970».
