Ο Αντόνιο Κόστα, σοσιαλιστής πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, θεωρούνταν στην ΕΕ υπόδειγμα πολιτικού και «φάρος» για την ευρωπαϊκή Κεντροαριστερά. Την περασμένη Τρίτη, ωστόσο, παραιτήθηκε ξαφνικά, όταν οι Αρχές ανακοίνωσαν ότι διεξάγουν έρευνα για πιθανή εμπλοκή του σε σκάνδαλο διαφθοράς, το οποίο αφορά συμβάσεις για έργα σχετικά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως τη δημιουργία μονάδας υδρογόνου στην πόλη Σίνες, αλλά και επενδύσεις σε μονάδες εξόρυξης λιθίου. Στο πλαίσιο της έρευνας, η αστυνομία έκανε έφοδο στην κατοικία του Κόστα ενώ συνέλαβε τον προσωπάρχη του, Βίτορ Εσκάρια, και τον επιχειρηματία Ντιόγκο Ματσάντο, επιστήθιο φίλο του πρώην πρωθυπουργού. Οι Αρχές κατονόμασαν ως ύποπτο και τον υπουργό Υποδομών, Ζοάο Γκαλάμπα.
Tην περασμένη Πέμπτη, ο πρόεδρος της Πορτογαλίας, Μαρσέλο Ντε Σόουζα, προκήρυξε τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών στις 10 Μαρτίου 2024 και ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει τη διάλυση της Βουλής μετά τις 29 Νοεμβρίου, ύστερα από τη δεύτερη ψηφοφορία επί του προϋπολογισμού, ο οποίος εγκρίθηκε ήδη κατά την πρώτη ψηφοφορία, στις 31 Οκτωβρίου.
Η λαϊκή δυσαρέσκεια
Από το 2015, όταν ανέλαβε την εξουσία, και σε μία οκταετία, ο Κόστα κατόρθωσε να μετατρέψει την Πορτογαλία από μεγάλο ασθενή της ΕΕ που ασφυκτιούσε υπό τον έλεγχο της Τρόικας (όπως και η Ελλάδα) σε μια χώρα με υγιή δημοσιονομικά. Επίτευγμα ακόμα σπουδαιότερο, δεδομένου ότι ο Κόστα, με εξαίρεση τα δύο τελευταία έτη, άσκησε την εξουσία ως κυβέρνηση μειοψηφίας, με τη στήριξη του πορτογαλικού Κομμουνιστικού Κόμματος και του αριστερού κόμματος Bloco. Το 2019 επανεξελέγη πρωθυπουργός, όμως τον Ιανουάριο του 2022 αναγκάστηκε να προσφύγει σε πρόωρες εκλογές προκειμένου να εγκριθεί ο προϋπολογισμός του. Τότε για πρώτη φορά εξασφάλισε αυτοδυναμία, με ποσοστό 42%.
Αμέσως μετά την εκλογική νίκη του 2022, η κυβέρνηση Κόστα βρέθηκε αντιμέτωπη με τη λαϊκή δυσαρέσκεια. Το 2023 η ένταση στην πορτογαλική κοινωνία αυξήθηκε περισσότερο: οι διαμαρτυρίες στους τομείς της Παιδείας, της Υγείας και της Δικαιοσύνης γίνονταν όλο και πιο συχνές, όπως και οι διαδηλώσεις εξαιτίας της αύξησης του κόστους ζωής και της εκτίναξης των τιμών των ενοικίων. Ο «Monde» θυμίζει ότι τα δραστικά μέτρα της πορτογαλικής κυβέρνησης συνέβαλαν στην εξυγίανση της οικονομίας, στον περιορισμό του χρέους και στη δημιουργία πλεονάσματος, όμως οι μισθοί παρέμειναν στάσιμοι σε χαμηλά επίπεδα, με αποτέλεσμα οι Πορτογάλοι να μην αισθάνονται κοινωνοί του οικονομικού θαύματος της χώρας τους.
Πιο «πράσινη» η Πορτογαλία
Πολλοί λίγοι στην Πορτογαλία πίστευαν ότι ο Κόστα θα ολοκλήρωνε την πρωθυπουργική του θητεία. Οι περισσότεροι θεωρούσαν ότι θα υπέβαλλε την παραίτησή του μετά τις ευρωεκλογές του 2024 προκειμένου να διεκδικήσει ένα αξίωμα στην ΕΕ, όπου έχαιρε μεγάλης εκτίμησης για τους χειρισμούς του σε διεθνή θέματα και στην οικονομία. Ο Κόστα θα είχε ακόμα έναν λόγο να μετοικήσει στις Βρυξέλλες αν τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών στην Πορτογαλία επιβεβαιώσουν την άνοδο της Ακροδεξιάς, την οποία καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις. Η εκτίμηση των Ευρωπαίων, και όχι μόνο των Σοσιαλιστών, προς το πρόσωπό του ήταν τόση ώστε, όπως γράφει η «El Pais», το όνομά του βρισκόταν ψηλά στη λίστα των πολιτικών με πιθανότητες να αναλάβουν την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο Αντόνιο Κόστα «θα αποχωρούσε από την πολιτική σκηνή της χώρας του μόνο από την υψηλή πύλη» (η οποία οδηγεί στην ΕΕ).
Η πολιτική κρίση που προκαλεί η παραίτησή του συμπίπτει με ένα ιστορικό γεγονός: για πρώτη φορά το δημόσιο χρέος της Πορτογαλίας αναμένεται να μειωθεί, στις αρχές του 2024, κάτω από το 100% του ΑΕΠ. Ο Κόστα αποχωρεί από την εξουσία (ανακοίνωσε ήδη ότι δεν θα είναι υποψήφιος στις εκλογές) και παράλληλα με την εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, αφήνει την Πορτογαλία πιο «πράσινη» από όσο την ανέλαβε. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, η Πορτογαλία βρίσκεται στην τέταρτη θέση στις χώρες της ΕΕ με τα μεγαλύτερα ποσοστά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, μετά την Αυστρία, τη Σουηδία και τη Δανία.
