Επειτα από μια εκστρατεία γεμάτη ανατροπές και εκπλήξεις, έφτασε η ώρα για την τελική μονομαχία μεταξύ της Κάμαλα Χάρις και του Ντόναλντ Τραμπ στην αρένα της πολιτικής ζωής των Ηνωμένων Πολιτειών. Μαζί τους κατεβαίνουν στον στίβο οι αντίπαλες στρατιές των αμερικανών ψηφοφόρων για να μετρήσουν τις δυνάμεις τους στην κάλπη, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος περιμένει το αποτέλεσμα με ενδιαφέρον, ακόμα και με αγωνία για το τι θα ξημερώσει στον πλανήτη.
Πόσο έτοιμος είναι ο κόσμος για τον Τραμπ 2.0 εφόσον ο πρώην πρόεδρος επανέλθει για δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο; Για να απαντηθεί το ερώτημα θα πρέπει να εξεταστεί πόσο έχει αλλάξει ο Τραμπ από το 2016, όταν πήρε στα χέρια του το πηδάλιο της Αμερικής, πόσο έχει αλλάξει από τότε η χώρα του και πόσο έχει αλλάξει η κατάσταση στο διεθνές στερέωμα. Ελάχιστοι διαφωνούν ότι όλα τα παραπάνω εξελίχθηκαν προς το χειρότερο τα τελευταία οκτώ χρόνια.
Τραμπική ρητορική σε ασταθές περιβάλλον
Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ και δείχνει ολοένα πιο συχνά τα δόντια της, δύο πόλεμοι εντείνουν την παγκόσμια αστάθεια – ο ένας μαίνεται στην Ουκρανία σχεδόν τρία χρόνια μετά τη ρωσική εισβολή και ο άλλος απειλεί να τυλίξει στις φλόγες ολόκληρη τη Μέση Ανατολή –, η Ακροδεξιά δυναμώνει στην Ευρώπη, η προσφυγική και μεταναστευτική κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχει προηγούμενο, η αντιπαράθεση της Κίνας με τις ΗΠΑ σιγοβράζει. Αν εκλεγεί ο Τραμπ, θα «κληρονομήσει» μια ακόμα πιο διχασμένη Αμερική, έναν κόσμο σε μεγαλύτερη αβεβαιότητα από αυτόν που παρέλαβε και διαμόρφωσε στην πρώτη θητεία του, με ευθύνη βέβαια και της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν για όσα ακολούθησαν.
Θεωρητικά, ουδείς θα πρέπει να αιφνιδιαστεί από τον Τραμπ και τη ρητορική του: επιμένει ότι η κλιματική αλλαγή είναι «απάτη», λέει πως μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία «μέσα σε μία ημέρα» και να αποτρέψει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, καλεί το Ισραήλ να βομβαρδίσει τις πυρηνικές και πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν, υπόσχεται ότι θα «καθαρίσει» την Αμερική από τους εγκληματίες με το μεγαλύτερο κύμα απελάσεων στην Ιστορία και ότι θα βάλει τους Κινέζους στη θέση τους. Εχει δώσει εξάλλου δείγματα γραφής την περίοδο 2016-2020 με τις απειλές προς τους εταίρους του ΝΑΤΟ, την απόσυρση των ΗΠΑ από δύο διεθνείς συμφωνίες (για το κλίμα και για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν) που είχε υπογράψει ο προκάτοχός του, Μπαράκ Ομπάμα, την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ και των κατεχομένων Υψιπέδων του Γκολάν ως τμήμα της ισραηλινής επικράτειας, τους χειρισμούς του στην πανδημία του κορωνοϊού.
Για όλες τις κρίσεις ο Ντόναλντ Τραμπ υπόσχεται λύσεις με «πυγμή» για το καλό της Αμερικής ενώ αρνείται τις κατηγορίες για αυταρχισμό. Παραμένει ένας πολυεκατομμυριούχος επιχειρηματίας ο οποίος αντιμετωπίζει τα παγκόσμια ζητήματα ως μπίζνες με ευκαιρίες, δυσκολίες, πιέσεις και εκβιασμούς, όπου όταν δεν πίπτει λόγος πίπτει ράβδος. Δεν είναι λιγότερο κυνικός από άλλους ηγέτες που επίσης βλέπουν τον πλανήτη σαν ένα τεράστιο κτηματολόγιο με προνομιακά και με λιγότερο καλά οικόπεδα χωρίς να το ομολογούν, λένε οι υποστηρικτές του. Στην πρώτη θητεία του ήταν άπειρος και δεν είχε κατάλληλους συνεργάτες, σήμερα διαθέτει εμπειρία, πρόγραμμα και πολιτικό προσωπικό για να το υλοποιήσει.
Ανησυχία και στην Ευρώπη
Στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες επικρατεί νευρικότητα, όμως δεν αντιμετωπίζουν με τον ίδιο τρόπο το ενδεχόμενο νίκης του Τραμπ όλοι οι Ευρωπαίοι. Για τις φιλελεύθερες δυνάμεις αυτό το σενάριο είναι εφιαλτικό, θα οδηγήσει τις ΗΠΑ σε απομονωτισμό και προστατευτισμό, ενώ θα απαιτηθούν ακροβασίες ώστε να αποφευχθεί μια ανοιχτή αντιπαράθεση. Αντίθετα, η λαϊκιστική Ακροδεξιά, που συμμετέχει ήδη σε αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, προσβλέπει σε μια νίκη του Τραμπ για να ενισχύσει την έφοδό της προς την εξουσία και σε άλλες χώρες (λ.χ. στη Γαλλία). Παράλληλα, οι εξαγγελίες Τραμπ για δραστική μείωση της φορολογίας στην Αμερική, με ταυτόχρονη μεγάλη αύξηση δασμών στα εισαγόμενα προϊόντα, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έναν σκληρό παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο, όπου η Ευρώπη θα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση (πρόσφατο είναι το καμπανάκι του τεχνοκράτη Μάριο Ντράγκι για την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας).
Οσο πλησιάζει η ώρα της αμερικανικής κάλπης τόσο μεγαλώνει η αγωνία στις Βρυξέλλες, έδρα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Ενα χωριστό παζάρι του Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν για την Ουκρανία θα άφηνε εκτεθειμένη την Ευρώπη, πόσω μάλλον αν συνοδευόταν από νέες πιέσεις προς τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, δεδομένου ότι ο Τραμπ φαίνεται να αντιλαμβάνεται τη Βορειοατλαντική Συμμαχία περισσότερο σαν ένα κλαμπ και τα μέλη της ως συνδρομητές παρά σαν έναν οργανισμό που εγγυάται την ασφάλεια όλων. Μια νέα θητεία του Τραμπ ίσως θα έδινε στον πρόεδρο Πούτιν διέξοδο από το σφαγείο της Ουκρανίας. Οσο για τον ΟΗΕ, ο Τραμπ δεν κρύβει ότι τον θεωρεί διεφθαρμένο, ξεπερασμένο και ιδιαίτερα δαπανηρό, οπότε στην έδρα του Οργανισμού θεωρούν πως θα κλιμακωθεί η επιχείρηση απαξίωσής του.
Η δύσκολη σχέση με την Κίνα
Για την Κίνα, που βγαίνει προς το παρόν κερδισμένη από την αναμέτρηση της Ρωσίας με τη Δύση στην Ουκρανία, φαίνεται πως δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αν θα κερδίσει ο Τραμπ ή η Χάρις, καθώς η σχέση με τις ΗΠΑ είναι βαθιά ανταγωνιστική. Ωστόσο ήταν μουσική στα αφτιά του Πεκίνου η κορόνα του Τραμπ ότι «η Ταϊβάν δεν δίνει το παραμικρό» στις ΗΠΑ που λειτουργούν ως «ασφαλιστική εταιρεία». Επιπλέον, ο διχασμός στο εσωτερικό των ΗΠΑ και η διασπορά αμφιβολιών για την ισχύ των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η Ουάσιγκτον έναντι της Ιαπωνίας, της Νότιας Κορέας και των Φιλιππινών, μόνο οφέλη φέρνουν στην Κίνα. Ο Τραμπ απειλεί μεν τους Κινέζους με εμπορικό πόλεμο, όμως μεγαλοεπιχειρηματίες που βρίσκονται στο πλευρό του και έχουν συμφέροντα στην Κίνα, όπως ο Ιλον Μασκ, ίσως τον πείσουν να μην υλοποιήσει άμεσα τη ρητορική του. Για τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, ο ακήρυκτος οικονομικός πόλεμος έχει ήδη μεταφερθεί στην Αφρική.
Ο κόσμος γνωρίζει καλύτερα πλέον τι εστί Τραμπ, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι είναι καλύτερα προετοιμασμένος για να αντιμετωπίσει έναν «απρόβλεπτο» αμερικανό πρόεδρο και τον εκρηκτικό χαρακτήρα του σε μια εποχή των άκρων και της αβεβαιότητας.
