Η Τουρκία «ξύπνησε» την 1η Απριλίου αναπάντεχα – ακόμη και για τους εκλογολόγους της – σε μια εντελώς νέα, πρωτόγνωρη συνθήκη. Οι κάλπες της περασμένης Κυριακής ανέδειξαν το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) – που οι δημοσκοπήσεις εμφάνισαν στις προεδρικές του 2023 ατυχώς νικητή – πρώτο ύστερα από μισό αιώνα με 2,14 μονάδες διαφορά, σε μια ιστορική ήττα για το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) αλλά και τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσωπικά.
Με τη συμμετοχή στο 78%, υποδεέστερη από εκείνη των περυσινών προεδρικών εκλογών, 48 εκατ. από τους 61,5 εκατ. ψηφοφόρους που προσήλθαν στις κάλπες της τουρκικής επικράτειας εξέλεξαν το CHP σε 35 δήμους, μεταξύ των οποίων στην Κωνσταντινούπολη, στην Αγκυρα αλλά και σε παραδοσιακά «προπύργια» του ΑΚΡ, το οποίο έχασε ψήφους σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων από τις επαρχίες που κέρδισε. Συντριπτική ήταν η ήττα του κυβερνώντος κόμματος ειδικά στην Αγκυρα (η διαφορά του Μανσούρ Γιαβάς από τον υποψήφιο του ΑΚΡ ήταν 28,76 μονάδες). Στην Κωνσταντινούπολη η διαφορά του θριαμβευτή Εκρέμ Ιμάμογλου έναντι του Μουράτ Κουρούμ άγγιξε το ένα εκατομμύριο ψήφους.
«Καθαρή αποτυχία»
«Είναι αυτή η αρχή του τέλους του Ερντογάν; Αυτό συνέβη την Κυριακή στην Τουρκία;» διερωτάται ο διεθνής Τύπος βλέποντας ότι ο θρίαμβος του Ιμάμογλου στην Πόλη τον κατέστησε αυτομάτως το πρόσωπο στο οποίο οι τούρκοι ψηφοφόροι διακρίνουν τον πιθανό επόμενο πρόεδρό τους.
«Αν πραγματοποιούνταν σήμερα προεδρικές εκλογές και ο Ερντογάν είχε απέναντί του τον Ιμάμογλου ή τον Γιαβάς, θα τις έχανε» υποστηρίζει, μιλώντας στο «Βήμα», ο τούρκος πανεπιστημιακός Ταντζού Τοσούν, που θεωρεί τα αποτελέσματα της 31ης Μαρτίου «καθαρή αποτυχία» του Ερντογάν. «Ο Ερντογάν είναι συνώνυμο του ΑΚΡ. Αν οι ψηφοφόροι απομακρύνονται από το AKP, αυτό σημαίνει ότι μετακινούνται μακριά και από τον ίδιο. Κατά τη γνώμη μου, αυτή η διαρροή θα συνεχιστεί το επόμενο διάστημα» υπογραμμίζει ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, εκτιμώντας ότι στις προσεχείς προεδρικές εκλογές ο Ιμάμογλου θα είναι ο νικητής, καθότι «συμπεριληπτικός και ενωτικός». Προβλέπει ότι «ως πρόεδρος ο Ιμάμογλου θα τερματίσει την πόλωση, θα γίνουν βήματα προς τον εκδημοκρατισμό της χώρας και θα βελτιωθούν οι σχέσεις της με τη Δύση».
Ο Ερντογάν, υπό το σοκ της ήττας, «πιθανώς να προβεί σε αναθεώρηση του Συντάγματος», αν και «το πρόβλημα της χώρας σήμερα είναι η οικονομική κρίση». Αν πάντως επιλέξει τον δρόμο της συνταγματικής μεταρρύθμισης, «θα υπάρξει μικρή ανταπόκριση από την κοινωνία. Την επόμενη περίοδο αυτό που θα δούμε από τον Ερντογάν είναι πιθανότατα να γίνεται πιο αυταρχικός και να εντείνει την κηδεμονία της κεντρικής εξουσίας σε βάρος των δήμων. Είναι ένας ηγέτης που δεν του αρέσει να χάνει» προσθέτει ο τούρκος καθηγητής.
Αλλαγή κλίματος
«Το πολιτικό κλίμα της χώρας από την 1η Απριλίου έχει αλλάξει άρδην» επιβεβαιώνει στο «Βήμα» ο βετεράνος τούρκος αναλυτής Μουράτ Γετκίν, θεωρώντας ότι οι δημοτικές εκλογές της περασμένης Κυριακής μπορεί να αντικατοπτρίζουν «την αρχή του τέλους» του τούρκου προέδρου. Γιατί ηττήθηκε; «Πρώτα απ’ όλα, οι άνθρωποι είπαν «αρκετά» στις οικονομικές πολιτικές του, στο υψηλό κόστος ζωής, στις χαμηλότατες συντάξεις, στους χαμηλότατους μισθούς. Δεύτερον, στους πολίτες δεν αρέσει η ιδέα του αθέμιτου ανταγωνισμού. Ο Ερντογάν κινητοποίησε όλο το Υπουργικό Συμβούλιο για να νικήσει τον Ιμάμογλου. Και ο κόσμος αντέδρασε».
Στην ήττα του ΑΚΡ συνέβαλε «η απώλεια της ελπίδας από τις εργατικές τάξεις και τους συνταξιούχους, που ισοδυναμούν με το ένα πέμπτο του συνόλου των ψηφοφόρων, στους οποίους ο Ερντογάν δεν έχει πλέον να προσφέρει πολλά» επισημαίνει ο Γετκίν, εκφράζοντας συγχρόνως τη βεβαιότητα ότι το εκλογικό αποτέλεσμα «θα κάνει τη ζωή πιο δύσκολη για τον Ερντογάν», συμπεριλαμβανομένου και του στόχου του να αλλάξει το Σύνταγμα προκειμένου να μπορεί να εκλεγεί για μια ακόμη θητεία στην προεδρία.
Πέρα από την «επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης, η «υποκρισία στο παλαιστινιακό ζήτημα» στοίχισε εκλογικά στο ΑΚΡ και στον τούρκο πρόεδρο, υποστηρίζει ο Μέριτς Σενιούζ, πρώην αρχισυντάκτης στην εφημερίδα «Cumhuriyet» και πλέον στην τουρκική έκδοση της «Independent», καθώς, παρά τη σταθερή φιλοπαλαιστινιακή ρητορική του Ερντογάν, «η Αγκυρα συνέχισε παρασκηνιακά τις εμπορικές συναλλαγές με το Ισραήλ». Αυτό συνέτεινε, προσθέτει, στην «απογείωση» του ισλαμιστικού Νέου Κόμματος Ευημερίας του Φατίχ Ερμπακάν στη θέση του τρίτου κόμματος. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο που αμέσως μετά τις εκλογές το πρώτο δελτίο Τύπου της τουρκικής κυβέρνησης αφορούσε διάψευση του ισχυρισμού ισραηλινών μέσων ότι τούρκοι αξιωματούχοι απέστειλαν μήνυμα ζητώντας να βελτιωθούν οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις.
Ο ρόλος των Κούρδων
Εξίσου κομβικά, σύμφωνα με τον Σενιούζ, αποδείχθηκαν στην εκλογική αναμέτρηση τα καλά δείγματα γραφής που άφησαν οι πετυχημένες δημοτικές αρχές του CHP στην Κωνσταντινούπολη και στην Αγκυρα, διαρρηγνύοντας το «στεγανό» της τουρκικής κοινωνίας ότι «το CHP δεν μπορεί να ασκήσει καλή δημοτική διακυβέρνηση» – είχε έρθει δεύτερο κόμμα στις δημοτικές εκλογές του 1984 και καταποντίστηκε τέσσερα χρόνια αργότερα λόγω των τεράστιων σκανδάλων διαφθοράς σε πολλούς δήμους που ήλεγχε.
Κρίσιμο για τον θρίαμβο του CHP, ειδικά στην Κωνσταντινούπολη, θεωρεί ο τούρκος αναλυτής και το φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας (DEM), που στοχοποιήθηκε μέσω του νικητή υποψηφίου του στο Βαν, προκαλώντας πολιτική και κοινωνική αναταραχή. «Μέσω της εκλογικής συμμαχίας πoυ συνάφθηκε σιωπηρά, στο πλαίσιο μιας αστικής συναίνεσης, το DEM κατάφερε να κατευθύνει σε συντριπτικό βαθμό τους οργανωμένους ψηφοφόρους του προς το CHP και τον Ιμάμογλου».
«Θα εργαστεί σκληρά»
«Ο κατασταλτικός πολιτικός λόγος του ΑΚΡ που συχνά συνοδεύει τα οικονομικά ζητήματα» οδήγησε, μεταξύ άλλων, στην ήττα του με απροσδόκητα μεγάλη διαφορά, επισημαίνει στο «Βήμα» ο καθηγητής Αλίμ Γιλμάζ. Το γεγονός ότι ο Εκρέμ Ιμάμογλου, «ένας παράγων με αυξανόμενη κοινωνική αναγνώριση, αξιολογεί τα οικονομικά ζητήματα με ακρίβεια ήταν επίσης κρίσιμο στοιχείο για να αυξηθεί το ποσοστό των ψήφων του CHP στην Κωνσταντινούπολη αλλά και σε ολόκληρη την Τουρκία».
Παρ’ όλα αυτά, «είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι η άνοδος του CHP θα αντικατοπτρίζεται και στις εθνικές εκλογές που θα διεξαχθούν περίπου σε τέσσερα χρόνια από σήμερα» είναι η εκτίμηση που κάνει ο καθηγητής, προβλέποντας ότι ο Ερντογάν στο εξής «θα εργαστεί σκληρά για να αντιστρέψει τα πρόσφατα αποτελέσματα».
