«Η κυβέρνηση του Βουκουρεστίου δεν έχει καταλάβει ακόμη πλήρως τι σημαίνει να προεδρεύει των χωρών της ΕΕ» δήλωσε ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ με αφορμή την ανάληψη της προεδρίας της ΕΕ από τη Ρουμανία το πρώτο εξάμηνο του 2019, για την οποία υπάρχει κλίμα ανησυχίας στην Ευρώπη. Τις πρωτοφανείς αμφιβολίες για το αν η Ρουμανία θα μπορέσει να ηγηθεί αποτελεσματικά των «27» τις εξέφρασε ο πρόεδρος της Επιτροπής σε συνέντευξή του στην κυριακάτικη γερμανική εφημερίδα «Die Welt», κατηγορώντας ουσιαστικά το Βουκουρέστι ότι βάζει τις δικές του προτεραιότητες πάνω από τις ευρωπαϊκές. Στις Βρυξέλλες εκφράζονται έντονες ανησυχίες ότι η Ρουμανία παίρνει τον εθνολαïκιστικό δρόμο που χάραξαν η Ουγγαρία και η Πολωνία.
Από τεχνική άποψη, η Ρουμανία είναι καλά προετοιμασμένη για να αναλάβει την προεδρία της ΕΕ, αλλά «η συνετή δράση απαιτεί επίσης την προθυμία να ακούει τους άλλους και τη σταθερή βούληση να βάζει τις δικές της ανησυχίες στο τέλος της λίστας. Με αυτά κατά νου, έχω ορισμένες αμφιβολίες» κατέληξε ο Γιούνκερ.
Η πρώτη φορά
Αυτή είναι η πρώτη φορά, από τότε που έγινε μέλος της ΕΕ το 2007, που η Ρουμανία αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία – το οποίο σημαίνει ότι θα προεδρεύει στο ευρωπαϊκό Συμβούλιο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων των «27». Το γεγονός αυτό αναμενόταν πως θα συμβόλιζε την επιτυχημένη ένταξη της χώρας στην ΕΕ, συμβαίνει όμως σε μια συγκυρία αμοιβαίας δυσπιστίας με τις Βρυξέλλες: οι ευρωπαϊκοί θεσμοί κατηγορούν τη Ρουμανία ότι οπισθοχωρεί όσον αφορά το κράτος δικαίου ενώ, αν και παραδοσιακά η ρουμανική κοινή γνώμη ήταν φιλοευρωπαϊκή, τελευταίως εμφανίζει έντονο ευρωσκεπτικισμό που καλλιεργείται από πολιτικούς στο Βουκουρέστι.
Στις Βρυξέλλες υπήρξε η σκέψη ακόμα και να παρακαμφθεί η ρουμανική προεδρία της ΕΕ και να περνούσαμε απευθείας στη φινλανδική, που ακολουθεί το δεύτερο εξάμηνο του 2019, όμως τελικά εγκαταλείφθηκε. Σε αυτό έπαιξαν ρόλο διάφοροι παράγοντες, όπως ο διορισμός τον Νοέμβριο του βετεράνου διπλωμάτη Τζόρτζε Τσιάμπα στη θέση του υπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της ρουμανικής κυβέρνησης, αλλά κυρίως ότι η παρούσα εξάμηνη προεδρία της ΕΕ θα είναι ιδιαιτέρως «βραχυχρόνια» επειδή λόγω των ευρωεκλογών που θα πραγματοποιηθούν στις 23-26 Μαΐου πολλές λειτουργίες της ΕΕ θα παγώσουν μήνες νωρίτερα, όπως συμβαίνει σε όλες τις προεκλογικές περιόδους. Αλλωστε ο κορυφαίο ανοιχτό ζήτημα της ΕΕ, το Brexit, το χειρίζεται η Επιτροπή και όχι το προεδρεύον κράτος-μέλος, το οποίο όμως καθορίζει την ατζέντα των ευρωπαϊκών Συμβουλίων και προσπαθεί να πετύχει συμβιβασμούς ανάμεσα στα κράτη-μέλη.
Κατηγορίες για Ντράγκνεα
Το πρόβλημα στη Ρουμανία πηγάζει κυρίως από την προσπάθεια του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (PSD), που αποτελεί συνέχεια του παλαιού Κομμουνιστικού Κόμματος και βρίσκεται στην εξουσία από τον Ιανουάριο του 2017, να μην φυλακιστεί ο ηγέτης του, Λίβιου Ντράγκνεα – ο οποίος έγινε πρόεδρος της Βουλής επειδή δεν μπορούσε να αναλάβει πρωθυπουργός λόγω μιας καταδίκης για εκλογική νοθεία. Σήμερα αντιμετωπίζει κατηγορίες για διαφθορά, κατάκτηση εξουσίας και ξέπλυμα χρήματος.
Προκειμένου να παραμείνει ο Ντράγκνεα εκτός φυλακής, η κυβέρνηση έχει επιτεθεί στο δικαστικό σύστημα της χώρας για να το αποδυναμώσει, οδηγώντας τη Ρουμανία στον δρόμο που έχουν πάρει ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπαν και το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη στην Πολωνία. Λόγω του ότι κατέχει την προεδρία της ΕΕ, το Βουκουρέστι θα κληθεί να αποφασίσει το επόμενο διάστημα αν θα συμπεριλάβει στην ημερήσια διάταξη του ευρωπαϊκού Συμβουλίου τη διαδικασία για την επιβολή κυρώσεων στην Ουγγαρία και στην Πολωνία επειδή έπληξαν την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης.
Αντίθετα προς την Ουγγαρία και την Πολωνία, «η ρουμανική περίπτωση είναι λιγότερο ζήτημα ιδεολογίας και περισσότερο τακτικής, αλλά οι επιπτώσεις είναι παρόμοιες» έγραψε ο «Monde» σε κύριο άρθρο του. «Σε μια χώρα βαθιά φιλοευρωπαϊκή μέχρι σήμερα, το PSD κατάφερε να ενισχύσει τον ευρωσκεπτικισμό βάζοντας στο στόχαστρο τις Βρυξέλλες. Η ρητορική για την «επιρροή από το εξωτερικό» βρίσκει απήχηση στους πιο φτωχούς και στους αγρότες, ενώ οι πιο αστικές, μεσαίες και εύπορες τάξεις έχουν κουραστεί να κατεβαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν».
Η γαλλική εφημερίδα πρόσθεσε ότι «η ρουμανική περίπτωση αποτελεί το τέλειο σύμβολο των εθνικιστών που πλουτίζουν στην πλάτη της ΕΕ βάζοντάς την παράλληλα στο στόχαστρο. Ο Λίβιου Ντράγκνεα κατηγορείται, μεταξύ άλλων, ότι συμμετείχε στην υπεξαίρεση 21 εκατ. ευρώ από ευρωπαϊκά κεφάλαια». Και κατέληξε: «Η ΕΕ δεν μπορεί βεβαίως να εμποδίσει ένα από τα μέλη της να αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία, δεν είναι ωστόσο αναγκασμένη να δείχνει αφελής απέναντι σε εκείνους που την απειλούν εκ των έσω».
Αμνηστία στη διαφθορά
Η Επιτροπή προειδοποίησε το Βουκουρέστι τον Νοέμβριο ότι οπισθοχωρεί στην πρόοδο που είχε σημειώσει αφότου εντάχθηκε στην ΕΕ, ενώ το Ευρωκοινοβούλιο πέρασε ψήφισμα που διατυπώνει «βαθιές ανησυχίες» για τους νόμους που πλήττουν το κράτος δικαίου στη Ρουμανία.
Πιο αμφιλεγόμενο απ’ όλα τα μέτρα στη Ρουμανία είναι η πρόταση να δοθεί αμνηστία σε πολιτικούς που κατηγορούνται για διαφθορά. Η πρόταση αυτή είναι προφανώς «φωτογραφική» για τον Ντράγκνεα που είναι αναμφίβολα ο ισχυρός άνδρας της ρουμανικής πολιτικής.
Ο Ντράγκνεα χρησιμοποιεί αντιευρωπαϊκή ρητορική
Ο πρόεδρος της χώρας Κλάους Γιοχάνις – που είχε δηλώσει στα τέλη του 2018 ότι η Ρουμανία δεν ήταν έτοιμη να αναλάβει την προεδρία της ΕΕ λόγω αυτών των προβλημάτων – ανήκει στο κεντροδεξιό Φιλελεύθερο Κόμμα και προσπαθεί να σταματήσει όσες αμφιλεγόμενες μεταρρυθμίσεις της Δικαιοσύνης μπορεί. Αλλά ο Ντράγκνεα, που ουσιαστικά ελέγχει την κυβέρνηση και κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο, έχει βαλθεί να γλιτώσει τη φυλακή, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι στην πορεία θα παρασύρει τη Ρουμανία στο χάος: έχει απολύσει την εισαγγελέα κατά της διαφθοράς, έχει μειώσει τις ποινές για διαφθορά και έχει ιδρύσει ένα σώμα ελέγχου των δικαστών υπό τον υπουργό Δικαιοσύνης.
Ο Ντράγκνεα χρησιμοποιεί αντιευρωπαϊκή ρητορική για να απαντήσει στις αντιδράσεις από τις Βρυξέλλες που «συμπεριφέρονται στη Ρουμανία σαν σε χώρα δεύτερης κατηγορίας». Παρά την ευρωσκεπτικιστική (ορισμένοι στη Ρουμανία μιλούν ακόμη και για «ακροδεξιά») στροφή του, το PSD συνεχίζει να ανήκει στην ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο Ευρωκοινοβούλιο (όπως άλλωστε το Φιντέζ του Ορμπαν συνεχίζει να ανήκει στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα).
Αν και η αντιευρωπαϊκή ρητορική του Ντράγκνεα είναι καταφανώς οπορτουνιστική, «πιάνει» στην κοινή γνώμη της Ρουμανίας. Σύμφωνα με το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο στις αρχές Δεκεμβρίου, μόνο το 49% των Ρουμάνων έχει πλέον θετική άποψη για την ΕΕ – από τα χαμηλότερα ποσοστά πανευρωπαϊκά και με πτωτικές τάσεις.
