Στα έργα της Χριστιάνας Σούλου αποτυπώνονται ξεκάθαρα ανθρώπινες ή ζωικές μορφές, όμως δεν εμπίπτουν με ευκολία στο αναπαραστατικό είδος ζωγραφικής. Διότι το figurative, η αναπαράσταση, είναι απλώς η κατάληξη μιας επίπονης συνεχούς άσκησης πάνω στο μέσο της, τη ζωγραφική, καθώς αναζητεί με ασκητική επιμονή το «είναι» πέρα από το φαίνεσθαι.
«Oπως συμβαίνει με τη μουσική έτσι και η δουλειά της είναι αφηρημένη (non representational). Μπορούμε να τη συγκρίνουμε με τα μαδριγάλια, σύντομα μουσικά κομμάτια από μια μικρή ομάδα φωνών» όπως έγραφε πολύ εύστοχα παλαιότερα ο Πάολο Κολόμπο όταν επιμελούνταν έκθεσή της στην γκαλερί Capitain Petzel του Βερολίνου.
Μια από τις πολλές όσο και σημαντικές παρουσίες της σε μουσεία και ιδρύματα του εξωτερικού (μεταξύ άλλων στο Baltic Centre for Contemporary Art, στην 55η Διεθνή Μπιενάλε Βενετίας, στο New Museum) σε μια μακρά πορεία που περιλαμβάνει ακόμα και μια σειρά σχεδίων για την cruise collection του οίκου Dior το 2022.
Τωρινός σταθμός η τρίτη ατομική της έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades στο Θησείο. Με τίτλο της «Στερέωμα», περιλαμβάνει έργα που βασίζονται σε μελέτη σχεδίων της προηγούμενης δουλειάς της «Water», αλλά και σχεδίων της σειράς «Φανταστικά όντα-μετά τον Μπόρχες».
Ορισµένα έργα σας έχουν ως σηµείο αναφοράς κάποιο βιβλίο. Γιατί συµβαίνει αυτό;
Τα έργα που έγιναν με σημείο αναφοράς ένα βιβλίο έχουν κοινούς άξονες σύνδεσης: τα κοινά ερωτήματα και προσεγγίσεις που ενώνουν τα μεταξύ τους συγγραφικά έργα με τα έργα μου. Οι επιλογές αυτών των κειμένων είναι πολύ συγκεκριμένες: ο Κοκτό, ο Μπατάιγ, ο Σαίξπηρ, ο Κλάιστ, ο Μπόρχες και ο Λόρκα ακόμα δημιουργούν ένα πεδίο μεταξύ τους, διαγράφουν και προσδιορίζουν μια περιοχή και οριοθετούν και τη δική μου εικαστική περιοχή.
Αφενός οι χαρακτήρες αυτών των έργων δεν αποτελούν αφηρημένα δημιουργήματα, αλλά οι πράξεις τους φωτίζουν τις δικές μας πράξεις. Υπάρχει για εμένα ένα αόρατο νήμα που διαπερνά και συνδέει αυτά τα έργα στους τρόπους που προσεγγίζουν έννοιες όπως η βία, η ανησυχία, η πρόκληση, η έννοια του απροσδιόριστου, η έννοια της χάρης ώστε, για παράδειγμα, να βλέπω τον «Ριχάρδο Γ'» του Σαίξπηρ στον «Νεκρό» του Ζορζ Μπατάιγ.
Αυτό δημιουργεί έναν ζωντανό λόγο. Δεν είναι νεκρά κείμενα, ιστορικά βιβλία άλλων εποχών, είναι ζωντανοί συνομιλητές στο ίδιο τραπέζι και αυτό είναι απίστευτα ενθαρρυντικό και συναρπαστικό για εμένα. Αν υπάρχει πάντως ένας συγγραφικός λόγος που διαπερνά όλο το έργο μου, αυτός είναι του Κλάιστ. Και όμως δεν έχω φτιάξει παρά μόνο ένα σχέδιο, τους «Χωρικούς», από βιβλίο του Κλάιστ. Δεν έχει σημασία. Ο Κλάιστ βρίσκεται μέσα σε όλα μου τα έργα.
«Τα έργα μου είναι μορφές που κινούνται μέσα σε έναν χώρο ο οποίος επίσης κινείται».
Μπορείτε να µου πείτε λίγα λόγια για την τεχνική σας και τη διαδικασία της δηµιουργίας κάθε έργου;
Η τεχνική είναι εργαλείο που συμβάλλει στη μέγιστη προσπάθεια συμμετοχής της παρατήρησης των μορφών και της κίνησής τους. Γιατί η μορφή ορίζεται μέσα από την κίνηση. Καθώς η μορφή ορίζεται από την κίνηση, η δουλειά μου επιδιώκει να βρει και να μετατρέψει σε γραμμές τις κινητήριες δυνάμεις που δίνουν ζωή στις μορφές.
«Η χάρη προκύπτει όταν η κινητήρια δύναμη της μορφής και η ψυχή της ταυτίζονται». Ομως σε αυτή τη διαδικασία υπάρχει μια αμφίδρομη κίνηση: Δεν είμαι μόνο εγώ που προσπαθώ να φτάσω στην ψυχή αυτού που βλέπω: Το έργο, καθώς εξελίσσεται, παίρνει μέρος. Διαμορφώνει τους δικούς του κανόνες και δίνει λύσεις.
Πώς προκύπτει αυτή η τόσο εξαιρετική, ανάλαφρη ακρίβεια των γραµµών σας;
Θα μπορούσα να πω ότι η δουλειά μου είναι μια μελέτη της καμπύλης. Η μελέτη αυτή υπόκειται σε μια γενική αρχή την οποία ονομάζω κυματισμό (ondulation). Οι σχέσεις των γραμμών και των μορφών ακολουθούν μια κίνηση κυματισμού που κάνει τις μορφές να χτίζονται με τρόπο ώστε η μία γραμμή να προκύπτει από την άλλη και η μία γραμμή να σχεδιάζει την άλλη. Δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο μια αρθρωτή ακολουθία με κυκλική φορά, διαρκώς περιστροφική.
Ο κυματισμός, ωστόσο, δεν είναι απλώς ένα μορφολογικό στοιχείο που δηλώνει το ύφος και τον ρυθμό του έργου, αλλά αποτελεί ένα βασικό δομικό στοιχείο τόσο για την ανάπτυξη των μορφών όσο και για την ανάπτυξη του χώρου και της σχέσης χώρου – κενού στο έργο.
Ο κυματισμός είναι αυτός που παράγει τις μεγάλες καμπύλες, τη συνεχή διαδοχή, είναι αυτός που σπάει τη γραμμικότητα και δημιουργεί συνθήκες για τη δημιουργία σημείων συμβολής από όπου οι γραμμές εκτοξεύονται και γραμμές προσγειώνονται. Χρησιμοποιώ τη λέξη «προσγείωση» γιατί ο κυματισμός επιτρέπει την περιστροφική αντιμετώπιση του έργου, συνεπώς το έργο θα πρέπει κανείς να το συλλάβει και να το φανταστεί μέσα στον χώρο, με γραμμές που είναι ιπτάμενες. Τα έργα μου είναι μορφές που κινούνται μέσα σε έναν χώρο ο οποίος επίσης κινείται.
Εχω την αίσθηση ότι η ποιότητα της δουλειάς σας παραπέµπει µε έναν τρόπο στη ζωγραφική της Αναγέννησης. Βρίσκετε δόκιµη αυτή τη σύγκριση;
Η αυτονομία του καλλιτέχνη στην Αναγέννηση εξαρτάται από ένα οικουμενικό κριτήριο που προϋποθέτει μια προμελετημένη αρμονία μεταξύ ομορφιάς – εμπειρίας – ιδέας του καλλιτέχνη χάρη στους νόμους και κανόνες της θεωρίας που θεμελιώνουν τη σχέση ανάμεσα στις δύο σφαίρες: κόσμος και άνθρωπος.
Η θεωρία της τέχνης στην Αναγέννηση αναγνωρίζει την ουσία της ομορφιάς σε αυτούς τους κανόνες και παραγνωρίζει τη μεταφυσική της διάσταση. Εν ολίγοις, η Αναγέννηση λύνει το πρόβλημα προτού το θέσει αφήνοντας μέχρι σήμερα αναπάντητα δύο μεγάλα ερωτήματα: Την άμεση σχέση του καλλιτέχνη με τον κόσμο – τη δύναμη της ενατένισης και την ανάπτυξη του έργου τέχνης ως αυτόνομη δύναμη καθώς αυτό δεν μπορεί να αυτονομηθεί από τους εξωτερικούς νόμους της θεωρίας.
Δίπλα όμως σε αυτή τη στάση, που εξελισσόμενη έφτασε σήμερα ως το concept, υπάρχει μια άλλη, παράλληλη Αναγέννηση που καλεί στην ενατένιση και στην αναζήτηση της ζωντανής μορφής. Οπως είναι ο Ντα Βίντσι που εναντιώθηκε στον φορμαλισμό των κανόνων με τις έρευνες της περιστροφικής κίνησης προς το τέλος της ζωής του και άλλα πνεύματα που στήριξαν τον μυστικισμό του Εκχαρτ ή τη μεταφυσική του Πλωτίνου. Αν αναγνωρίζετε, λοιπόν – όπως είπατε –, κάτι αναγεννησιακό στα έργα μου, αυτό συμπορεύεται με τις φωνές αυτής της άλλης Αναγέννησης και με τη σχέση μου μαζί τους.
Τα έργα σας είναι συχνά αµφίσηµα, για παράδειγµα αναφορικά µε το φύλο των µορφών. Είναι µια συνειδητή επιλογή ή κάτι που προκύπτει ενστικτωδώς;
Πιστεύω ότι κάθε γυναίκα έχει στοιχεία ανδρικά και κάθε άνδρας θηλυκά στοιχεία. Η πόλωση σε συγκεκριμένους ρόλους είναι για εμένα ανόητη και δεν έχει καμία ευγένεια προς τον άνθρωπο.
Δεν μου λέει κάτι η απελευθερωμένη γυναίκα, το πραγματικό ζήτημα είναι ο απελευθερωμένος άνθρωπος – αν θα υπάρξει ποτέ. Κάτι που με έχει απασχολήσει και έχω καταλήξει είναι ότι το τέχνασμα της μεταμφίεσης δεν είναι να προσδοκάς να γίνεις κάτι άλλο από αυτό που είσαι αλλά να γίνεις ο εαυτός σου υποδυόμενος τον άλλον.
INFO
«Στερέωμα»: Γκαλερί Bernier/Eliades (Επταχάλκου 11, Θησείο), έως τις 29 Φεβρουαρίου.
