«Στη Γη, άνδρες και γυναίκες παίρνουν τα ίδια ρίσκα. Γιατί όχι και στο Διάστημα;».
Νέα, πολύ νέα, στα 26 της χρόνια, έγινε η πρώτη γυναίκα που έφτασε στο Διάστημα. Η αλήθεια είναι πως το σύντομο ταξίδι την ταλαιπώρησε πολύ, καθώς ο οργανισμός της αντέδρασε έντονα στην έλλειψη βαρύτητας με ναυτίες και επίμονους πονοκεφάλους. Oμως, την ίδια στιγμή, το ταξίδι εκείνο είναι ο λόγος για τον οποίο το όνομά της γράφτηκε με χρυσά γράμματα στο πάνθεον των πρωτοπόρων κοσμοναυτών. Εφέτος το καλοκαίρι συμπληρώθηκαν εξήντα χρόνια από την ημέρα που το Vostok 6 μετέφερε τη Βαλεντίνα Τερεσκόβα στα αστέρια – η εκτόξευση είχε πραγματοποιηθεί στις 16 Ιουνίου 1963. Με αφορμή την επέτειο, θυμόμαστε την ιστορία της.
©TASS-AFP-Visualhellas
Το δύσκολο ξεκίνημα
Οι γονείς της ήταν μετανάστες από τη Λευκορωσία που είχαν εγκατασταθεί στο Bolshoye Maslennikovo της Κεντρικής Ρωσίας, ένα χωριό που βρίσκεται 280 χιλιόμετρα βορείως της Μόσχας. Ανθρωποι του μόχθου – ο πατέρας της ήταν οδηγός τρακτέρ και η μητέρα της εργάτρια σε υφαντουργείο -, απέκτησαν τρία παιδιά που δούλευαν σκληρά για να τα μεγαλώσουν. Η Βαλεντίνα γεννήθηκε το 1937, ήταν επομένως μόλις δύο ετών όταν στον Ρωσοφινλανδικό (ή Χειμερινό) Πόλεμο του 1939 ο πατέρας της (που είχε καταταγεί) σκοτώθηκε. Η μητέρα της, απελπισμένη και μόνη, πήρε τα παιδιά και μετακόμισαν στην κοντινή πόλη Γιαροσλάβλ, όπου βρήκε καλύτερη δουλειά σε έναν μύλο βαμβακιού. Από τα χρόνια της εφηβείας άρχισε να δουλεύει και η Βαλεντίνα ως εργάτρια σε διάφορες βιομηχανίες, παρακολουθώντας παράλληλα μαθήματα διά αλληλογραφίας στην Τεχνική Σχολή Ελαφράς Βιομηχανίας. Πολύ νέα ξεκίνησε και την εκπαίδευσή της στην πτώση με αλεξίπτωτο, μια δραστηριότητα στην οποία βρήκε μεγάλο ενδιαφέρον. Ομως, οι φιλοδοξίες της σταματούσαν εκεί, ποτέ δεν έστρεψε τα μάτια της για να κοιτάξει ακόμα πιο ψηλά, πέρα από την ατμόσφαιρα της Γης. Ούτε όταν, μετά την πτήση του Γιούρι Γκαγκάριν τον Απρίλιο του 1961 (του πρώτου ανθρώπου που ταξίδεψε στο Διάστημα), άρχισε να ωριμάζει η ιδέα της αποστολής μιας γυναίκας στο «απέραντο άγνωστο», με τη Σοβιετική Ενωση να βιάζεται να το κάνει πριν από τις ΗΠΑ για λόγους γοήτρου.
Αποστολή εξετελέσθη
Ακριβώς επειδή ήταν αλεξιπτωτίστρια, η Βαλεντίνα Τερεσκόβα επιλέχθηκε μαζί με εκατοντάδες άλλες γυναίκες ως υποψήφια για ένα τέτοιο ταξίδι. Τον Φεβρουάριο του 1962, έπειτα από μια σύντομη δοκιμαστική περίοδο, εντάχθηκε επισήμως στο σώμα γυναικών κοσμοναυτών. Η εκπαίδευσή της έγινε ακόμα πιο σκληρή και εντατική, με τη δυναμική κοπέλα να διακρίνεται τη στιγμή που η μια μετά την άλλη οι ανταγωνίστριές της εγκατέλειπαν την προσπάθεια, άλλες επειδή δεν τα κατάφερναν στις δοκιμασίες, άλλες επειδή αρρώστησαν μην αντέχοντας τις κακουχίες. Στις 14 Ιουνίου 1963 εκτοξεύθηκε το Vostok 5 μεταφέροντας στο Διάστημα έναν ακόμα άνδρα κοσμοναύτη, τον Βαλέρι Μπικόφσκι. Είχε έρθει και η σειρά της Τερεσκόβα: Στις 16 Ιουνίου το Vostok 6 τη μετέφερε ψηλά στα αστέρια, πλησίασε το Vostok 5 στα πέντε χιλιόμετρα (με τους δύο κοσμοναύτες να έχουν ραδιοφωνική επικοινωνία) και πέρασε σχεδόν τρεις ημέρες στο Διάστημα γυρίζοντας γύρω από τη Γη 48 φορές. Το ταξίδι ήταν μαγικό, όπως σχολίασε η ίδια η Τερεσκόβα, αλλά και επώδυνο την ίδια στιγμή, καθώς υπέφερε από ζαλάδες και έντονη σωματική δυσφορία. Εννοείται πως κατέγραφε συστηματικά τα πάντα δίνοντας πολύτιμο υλικό στους επιστήμονες (η κωδική ονομασία της για την επικοινωνία της με τη Γη ήταν «γλάρος») που παρακολουθούσαν κάθε δευτερόλεπτο της αποστολής και μελετούσαν κάθε αντίδρασή της. Στις 19 Ιουνίου το Vostok 6 προσγειώθηκε κάπου στο Καζακστάν. Το Vostok 5 και ο Μπικόφσκι ακολούθησαν έπειτα από τρεις ώρες. Και στους δύο κοσμοναύτες απονεμήθηκαν το μετάλλιο του Ηρωα της Σοβιετικής Ενωσης και το παράσημο του Τάγματος του Λένιν. Η Τερεσκόβα, με τη δύναμη πλέον και με τη λάμψη της λαϊκής ηρωίδας και έχοντας γίνει διεθνές σύμβολο της γυναικείας χειραφέτησης, ζήτησε από τη ρωσική κυβέρνηση να εντοπίσει την ακριβή τοποθεσία όπου σκοτώθηκε ο πατέρας της. Η επιθυμία της πραγματοποιήθηκε, μάλιστα στο εν λόγω σημείο ανεγέρθηκε μνημείο. Το όνομά της δόθηκε σε δρόμους και πλατείες σε όλη τη Σοβιετική Ενωση.
Με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στον εορτασμό των ογδοηκοστών γενεθλίων της.
©MICHAEL KLIMENTYEV/SPUTNIK/EPA
Στο πλευρό του Πούτιν
Η Βαλεντίνα Τερεσκόβα ήθελε να συνεχίσει την καριέρα της ως κοσμοναύτης, η κυβέρνηση όμως της Σοβιετικής Ενωσης είχε άλλα σχέδια για αυτή. Στα χρόνια που ήρθαν ταξίδεψε ανά τον κόσμο εκπροσωπώντας την πατρίδα της σε διεθνή συνέδρια και συναντήσεις και απολαμβάνοντας τεράστια δημοφιλία. Στο μεταξύ, συνέχισε τις σπουδές της, αποκτώντας μεταξύ άλλων και διδακτορικό στην αεροναυπηγική. Συνέχισε να ασχολείται με την πολιτική και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Eνωσης, συχνά για να εκφράσει ιδιαίτερα αμφιλεγόμενες, ακόμα και ακραίες θέσεις. Σήμερα, ένθερμη οπαδός του Βλαντίμιρ Πούτιν, υποστηρίζει την κατοχή της Κριμαίας και τον πόλεμο στην Ουκρανία – γι’ αυτό και το όνομά της περιλαμβάνεται στον διεθνή κατάλογο με τους Ρώσους που υπέστησαν κυρώσεις. Πρόσφατα ζήτησε από τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο να αναγνωρίσει στο πρόσωπο του προέδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι τον Αντίχριστο, προκαλώντας πλήθος ειρωνικών σχολίων. Κάποιοι είπαν πως η στάση της είναι αποτέλεσμα των παρενεργειών από εκείνη την παλιά πτήση στο Διάστημα. Τι θλιβερή αποκαθήλωση! Βεβαίως, πίσω από την τσαλακωμένη εσχάτως εικόνα της 86χρονης πλέον κοσμοναύτου θα υπάρχει πάντα και η ρομαντική ανάμνηση του κοριτσιού που πρώτο από όλα άπλωσε τα χέρια του και ακούμπησε τα αστέρια. Οι ουρανοί είναι δικοί της, τους κατέκτησε! Πίσω όμως στη Γη, όση λαμπρή και αν είναι η πορεία που έχεις διαγράψει στα νιάτα σου, εξακολουθεί να ισχύει η ρήση «τα στερνά τιμούν τα πρώτα».
