Περισσότερα δέντρα και φυτά, ένα Ολυμπιακό Χωριό χωρίς συμβατικό κλιματισμό και κυρίως ένας καθαρός Σηκουάνας ώστε να καταστεί κατάλληλος για κολύμβηση έπειτα από 100 ολόκληρα χρόνια και να διεξαχθούν στα νερά του το τρίαθλο και το αγώνισμα της μαραθώνιας κολύμβησης. Εάν κάθε ολυμπιακή πρωτεύουσα επιδιώκει να συνδυάσει τη διοργάνωση των Αγώνων με την ανακαίνιση του αστικού της ιστού, ήδη από την εποχή της ανάπλασης της Βαρκελώνη το 1992, για το Παρίσι στο στοίχημα έχει σαφές οικολογικό πρόσημο.

Μάλιστα, ένα σημαντικό στοιχείο που διαφοροποιεί την τωρινή διοργάνωση από τους προηγούμενους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι ότι έχει επιβληθεί όριο στις συνολικές εκπομπές ρύπων. Ο στόχος; Να μην παραχθούν περισσότερες από τις μισές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου με δείκτη αναφοράς εκείνες των Ολυμπιακών Αγώνων στο Λονδίνο το 2012. Η συγκεκριμένη διοργάνωση επιλέχθηκε ως σημείο μέτρησης καθώς και στο Λονδίνο οι διοργανωτές επιδίωξαν επίσης να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων, προχωρώντας την ίδια στιγμή στη μέτρησή τους.

Ετσι οι Γάλλοι «έσφιξαν το ζωνάρι» σε οποιαδήποτε δραστηριότητα ευθύνεται για εκπομπές αερίων που θερμαίνουν τον πλανήτη, από την οικοδόμηση νέων εγκαταστάσεων και τις μεταφορές μέχρι τα τρόφιμα. Ναι, ακόμη και το μενού των φιλοξενουμένων φαίνεται να προσαρμόζεται στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής και η περίφημη γαλλική κουζίνα να μπαίνει στην άκρη. Περισσότερα λαχανικά λοιπόν και λιγότερη steak au poivre για το μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός του πλανήτη που αναμένεται να προσελκύσει 10.500 αθλητές και περίπου 15 εκατ. θεατές.

Αεροφωτογραφία του Grand Palais Éphémère, του χώρου όπου θα διεξαχθούν οι αγώνες του μπιτς βόλεϊ. Κάθε σημείο της πόλης αξιοποιείται.

Stop στην ανέγερση νέων εγκαταστάσεων

Την ίδια στιγμή δίνεται περισσότερος χώρος στα ποδήλατα με παράλληλη μείωση στη χρήση του αυτοκινήτου και κυρίως περιορίζεται η ανοικοδόμηση νέων εγκαταστάσεων για τη φιλοξενία των Ολυμπιακών Αγώνων. Πράγματι, οι Γάλλοι αντί να επιδοθούν σε έναν οργασμό ανέγερσης νέων χώρων (δραστηριότητα που ευθύνεται για υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου), επαναχρησιμοποιούν πολλά από τα υπάρχοντα αξιοθέατα της πόλης, όπως για παράδειγμα το ιστορικό Grand Palais, του οποίου ολοκληρώνεται η πρώτη φάση ανακαίνισης προκειμένου να φιλοξενήσει τα αγωνίσματα της ξιφασκίας και του taekwondo.

«Η περίφημη Place de la Concorde, η μεγαλύτερη πλατεία της γαλλικής πρωτεύουσας, εκεί όπου κάποτε στήθηκαν γκιλοτίνες κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, θα φιλοξενήσει αυτό το καλοκαίρι ολυμπιακά αγωνίσματα όπως το skateboard.»

Στο ίδιο πλαίσιο, η περίφημη Place de la Concorde, η μεγαλύτερη πλατεία της γαλλικής πρωτεύουσας, εκεί όπου κάποτε στήθηκαν γκιλοτίνες κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, θα φιλοξενήσει αυτό το καλοκαίρι ολυμπιακά αγωνίσματα όπως το skateboard. Στην πλατεία θα βρίσκεται και ένα φαινομενικά ταπεινό μεταλλικό κουτί, ειδικά σχεδιασμένο για να δώσει ώθηση στη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Ουσιαστικά πρόκειται για μια υψηλής ισχύος «πρίζα» συνδεδεμένη με το εθνικό δίκτυο, επιτρέποντας σε κάθε μεγάλη εκδήλωση που θα λάβει χώρα στην ιστορική πλατεία να αποτινάξει τα δεσμά του ντίζελ. Οι γεννήτριες ντίζελ είναι το «βρώμικο μυστικό» των αθλητικών εκδηλώσεων. Συνήθως μεταφέρονται με φορτηγά για να παρέχουν μια σταθερή πηγή ενέργειας.

Η περίφημη Place de la Concorde προετοιμάζεται για να φιλοξενήσει ολυμπιακά αγωνίσματα όπως το skateboard και το BMX freestyle.

Ακόμη και μία πισίνα «απομεινάρι» των Ολυμπιακών Αγώνων του 1924 μπαίνει ξανά σε χρήση ως προπονητικό κέντρο. Ο λόγος για την πισίνα Georges Vallerey, η οποία χάρη σε ένα νέο σύστημα φιλτραρίσματος του αέρα, καθώς και μια νέα, ανοιγόμενη οροφή που επιτρέπει την είσοδο του φωτός αλλά κρατάει μακριά τη ζέστη και το κρύο όταν μένει κλειστή, παίρνει ξανά ζωή. Σημειωτέον τα παλιά ξύλινα δοκάρια της προηγούμενης οροφής έχουν επαναχρησιμοποιηθεί ως πάγκοι. Η συγκεκριμένη πισίνα μάλιστα κρύβει και μια ιδιαίτερη ιστορία. Είναι το μέρος όπου ο αμερικανός κολυμβητής Τζόνι Βαϊσμίλερ κέρδισε χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1924. O θρύλος της κολύμβησης σημείωσε παγκόσμια ρεκόρ παράλληλα με την κατάκτηση συνολικά πέντε χρυσών ολυμπιακών μεταλλίων, με τους λάτρεις του παλιού σινεμά βέβαια να τον θυμούνται να ενσαρκώνει τον Ταρζάν στη μεγάλη οθόνη.

Εν ολίγοις λοιπόν το 95% των εγκαταστάσεων που θα χρησιμοποιηθούν στους αγώνες του 2024 είναι προϋπάρχουσες ή προσωρινές κατασκευές. Για παράδειγμα, αρκετές «προσωρινές πισίνες» κατασκευάστηκαν για να αποσυναρμολογηθούν στη συνέχεια και να επανατοποθετηθούν σε κοινότητες που δεν διαθέτουν δημόσιες πισίνες.

Βέβαια, αυτή η «πράσινη πολιτική» κάποιες φορές επιφέρει και ανησυχίες. Για παράδειγμα, η απόφαση να μην υπάρχει συμβατικός κλιματισμός στο Ολυμπιακό Χωριό και αντ’ αυτού τα κτίρια να βασίζονται σε ένα σύστημα ψύξης που χρησιμοποιεί νερό το οποίο αντλείται από το υπέδαφος έχει προκαλέσει ερωτήματα. Αρκετές μάλιστα ολυμπιακές αποστολές εξετάζουν το ενδεχόμενο να φέρουν τα δικά τους κλιματιστικά.

«Η ελπίδα όλων είναι το «πράσινο πείραμα» του Παρισιού να αποτελέσει πρότυπο και για τις επόμενες ολυμπιακές διοργανώσεις.»

Ωστόσο, η ελπίδα όλων είναι το «πράσινο πείραμα» του Παρισιού να αποτελέσει πρότυπο και για τις επόμενες ολυμπιακές διοργανώσεις. Σημειώνεται ότι και οι νέες εγκαταστάσεις που κατασκευάζονται για τους Ολυμπιακούς Αγώνες χρησιμοποιούν λιγότερο μπετόν και περισσότερο ξύλο, ενώ φέρουν ηλιακούς συλλέκτες. Στόχος αυτών των νέων εγκαταστάσεων είναι να έχουν διάρκεια πολύ πέρα από τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων. Σχεδιάζονται λοιπόν για να χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους των περιοχών όπου βρίσκονται και τις επόμενες δεκαετίες, αναζωογονώντας τα προάστια της πόλης, όπως λένε οι επικεφαλής της οργανωτικής επιτροπής του Παρισιού 2024.

Οσον αφορά τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, οι μεταφορές παραμένουν ένας πονοκέφαλος. Το Παρίσι έχει κάνει προσπάθειες να περιορίσει τη χρήση αυτοκίνητου δίνοντας χώρο στο ποδήλατο. Για παράδειγμα, από την εκλογή της δημάρχου Αν Ινταλγκό το 2014, η γαλλική πρωτεύουσα έχει προσθέσει περίπου 600 χιλιόμετρα ποδηλατοδρόμων. Το πρόβλημα όμως είναι ότι παραμένει μία πόλη χτισμένη γύρω από τη χρήση αυτοκινήτου. Την ίδια στιγμή, το σύστημα του μετρό ασφυκτιά. Στα τρένα υπάρχει συνωστισμός και οι ιθύνοντες βιάζονται να ολοκληρώσουν εγκαίρως τις νέες επεκτάσεις δύο γραμμών για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των Αγώνων.

Ζωντανεύοντας τον Σηκουάνα

Ταυτόχρονα, ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα των γαλλικών Αρχών παραμένει ο «καθαρισμός» του Σηκουάνα, ένα έργο που φαίνεται να ανοίγει τον δρόμο και σε αντίστοιχες δυνητικές παρεμβάσεις παγκοσμίως. Σύμβολο της πόλης, ο ποταμός των ιμπρεσιονιστών, o ποταμός που όπως είπε ο Κλοντ Μονέ ποτέ δεν βαρέθηκε να ζωγραφίζει, απορρυπαίνεται όχι μόνο για να διεξαχθούν, όπως όλα δείχνουν, στα νερά του αγώνες αυτό το καλοκαίρι, αλλά αναμένεται αρκετά μέρη του να αποδοθούν στο κοινό για κολύμβηση, αρχής γενομένης από το 2025. Σημειώνεται ότι ο Σηκουάνας θα βρεθεί και στο επίκεντρο της μεγαλοπρεπούς τελετής έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, κατά την οποία θα παρελάσουν πάνω από 200 αποστολές αθλητών με περισσότερα από 80 σκάφη στο κέντρο του Παρισιού.

Από το 1923 οι αρχές απαγόρευσαν την κολύμβηση στα νερά του. Η ρίζα του προβλήματος ξεκινά από το γεγονός ότι σε αντίθεση με άλλες πόλεις το αποστραγγιστικό δίκτυο και το δίκτυο λυμάτων του Παρισιού είναι ενιαίο, κάτι που σημαίνει ότι η υπερχείλιση σε περιπτώσεις έντονης βροχόπτωσης επιβαρύνει δυσανάλογα τον υδάτινο ορίζοντα.

Πριν από μερικές ημέρες οι Αρχές εγκαινίασαν την εγκατάσταση μιας τεράστιας υπόγειας δεξαμενής αποθήκευσης νερού που προορίζεται να βοηθήσει στον καθαρισμό του Σηκουάνα, με στόχο ο ποταμός να φιλοξενήσει τα αθλήματα του τριάθλου και της μαραθώνιας κολύμβησης.

Εσωτερικό της μονάδας βιολογικού καθαρισμού στην περιοχή Champigny-sur-Marne κοντά στο Παρίσι. Πρόκειται για ένα από τα πέντε σημαντικά τεχνικά έργα για τον καθαρισμό των ποταμών Σηκουάνα και Μάρνη.

Η εγκατάσταση, που βρίσκεται σε βάθος σχεδόν 30 μέτρων κάτω από το έδαφος, κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό Austerlitz της πόλης, μπορεί να συλλέγει το πλεονάζον νερό της βροχής και να εμποδίζει την είσοδο των μολυσμένων με βακτήρια λυμάτων στον ποταμό. Μήκους 50 μέτρων και βάθους 34, είναι προορισμένη να συγκρατεί περί τα 46.000 κυβικά μέτρα νερού – το αντίστοιχο της χωρητικότητας 20 πισίνων ολυμπιακών διαστάσεων. Το νερό που θα συγκεντρώνεται εν συνεχεία θα μεταφέρεται μέσω σήραγγας σε μία μονάδα επεξεργασίας και αφού «καθαριστεί» και όταν τα επίπεδα του βακτηρίου Escherichia coli και των εντερόκοκκων πληρούν τα όρια ασφαλείας θα διοχετεύεται πίσω στον Σηκουάνα.

Αυτή η κατασκευή, αξίας 1,4 δισ. ευρώ, είναι τώρα η μεγάλη ελπίδα, όπως ισχυρίζονται οι διοργανωτές, για την πόλη, τους Αγώνες και πέρα από αυτούς – ένα ζωτικό βήμα για την πρόληψη της περαιτέρω ρύπανσης του ποταμού. Υπενθυμίζεται ότι το περασμένο καλοκαίρι η γενική δοκιμή για τους αγώνες κολύμβησης ακυρώθηκε λόγω ξεκάθαρης υπέρβασης των επιτρεπόμενων ορίων ποιότητας του νερού. Ενας λόγος ήταν οι έντονες βροχοπτώσεις που κατέκλυσαν τους παλιούς υπονόμους της πόλης, με αποτέλεσμα ένα μείγμα βρόχινου νερού και ανεπεξέργαστων λυμάτων να ρέει στον Σηκουάνα και να μην τηρούνται τα πρωτόκολλα ασφαλείας.

Η λειτουργία αυτής της «δεξαμενής» θεωρείται λοιπόν το πιο πρόσφατο βήμα προς έναν καθαρότερο Σηκουάνα και εντάσσεται σε μια σειρά νέων έργων για αυτόν τον σκοπό, συμπεριλαμβανομένης μιας μονάδας επεξεργασίας νερού στην περιοχή Champigny-sur-Marne, ανατολικά του Παρισιού, που εγκαινιάστηκε τον περασμένο μήνα.

Πολλοί πάντως αμφιβάλλουν για το εάν τελικά ο Σηκουάνας θα μπορέσει να φιλοξενήσει τους Αγώνες. Οπως πάντως ανακοίνωσαν οι διοργανωτές, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων το νερό θα ελέγχεται στις 3 π.μ. κάθε ημέρα για να διαπιστωθεί αν τα αγωνίσματα θα μπορούν να διεξαχθούν όπως έχει προγραμματιστεί. Εάν τα αποτελέσματα δεν είναι σύμφωνα με τα πρότυπα θα μπορούν να καθυστερήσουν κατά μερικές ημέρες.

«Η δήμαρχος Αν Ινταλγκό πάντως υποσχέθηκε ότι θα κολυμπήσει η ίδια στον Σηκουάνα πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες – ενδεχομένως μαζί με τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Ο καθαρισμός του ποταμού άλλωστε αποτέλεσε θεμελιώδες μέρος της ολυμπιακής υποψηφιότητας της πόλης αλλά και της προεκλογικής εκστρατείας της ίδιας για τη δημαρχία του Παρισιού»

Η δήμαρχος Αν Ινταλγκό πάντως υποσχέθηκε ότι θα κολυμπήσει η ίδια στον Σηκουάνα πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες – ενδεχομένως μαζί με τον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Ο καθαρισμός του ποταμού άλλωστε αποτέλεσε θεμελιώδες μέρος της ολυμπιακής υποψηφιότητας της πόλης αλλά και της προεκλογικής εκστρατείας της ίδιας για τη δημαρχία του Παρισιού, με την Ινταλγκό να δεσμεύεται, όπως προειπώθηκε, ότι μια σειρά από τμήματα κατά μήκος του Σηκουάνα θα ανοίξουν στο κοινό για κολύμβηση το 2025. Η υπόσχεση αυτή δεν είναι η πρώτη που ακούν οι Γάλλοι από τα χείλη δημάρχου. Το 1990 ο πρώην πρόεδρος και πρωθυπουργός της Γαλλίας, τότε δήμαρχος του Παρισιού, Ζακ Σιράκ, υποσχόταν ένα ταχύρρυθμο πρόγραμμα καθαρισμού με άμεσα αποτελέσματα: σε τρία χρόνια, έλεγε, «θα κολυμπήσω στον Σηκουάνα ενώπιον μαρτύρων για να αποδείξω ότι ο Σηκουάνας είναι ένας καθαρός ποταμός». Τελικά αυτή η βουτιά δεν έγινε ποτέ.

Θα μπορέσει ο Σηκουάνας να καταστεί κατάλληλος για κολύμβηση έπειτα από 100 ολόκληρα χρόνια; Αυτό αποτελεί ένα από τα μεγάλα στοιχήματα για το Παρίσι.

Η νυν δήμαρχος Αν Ινταλγκό επιμένει πάντως ότι «τα τελευταία δέκα χρόνια έχει σημειωθεί μια πολύ σημαντική βελτίωση της ποιότητας των υδάτων του Σηκουάνα», με τα ψάρια και την άγρια ζωή του ποταμού να έχουν επιστρέψει. Ετσι, περίπου 35 είδη ψαριών κολυμπούν τώρα στο τμήμα του ποταμού που διατρέχει το Παρίσι, από μόλις τρία που συναντούσε κάποιος στα νερά του τη δεκαετία του 1970, όταν ο ποταμός ήταν εξαιρετικά μολυσμένος λόγω των βιομηχανικών δραστηριοτήτων σε κοντινή απόσταση από τις όχθες του.

Το μεγάλο στοίχημα για το Παρίσι

Το μεγαλύτερο λοιπόν πρόβλημα μόλυνσης είναι τα λύματα – οικιακά και βιομηχανικά – με 1,9 εκατ. κυβικά μέτρα να απορρίπτονται, για παράδειγμα, στον Σηκουάνα το 2022. Αν και αυτή η ποσότητα είναι μειωμένη κατά 90% σε σχέση με 20 χρόνια πριν, εξακολουθεί να μην είναι διόλου αμελητέα. Τα λύματα (νόμιμα και παράνομα) απορρίπτονται για να αποφευχθεί ο κορεσμός του αποχετευτικού συστήματος και η πιθανή πρόκληση πλημμύρας, ιδίως όταν η περιοχή πλήττεται από ισχυρές βροχές.

Οπως μάλιστα υπολογιζόταν την περασμένη χρονιά, περίπου 20.000 κατοικίες σε έξι προαστιακές περιοχές ήταν ακόμη συνδεδεμένες με αποχετευτικούς αγωγούς που εκβάλλουν στο σύστημα απορροής ομβρίων υδάτων, ενώ άλλοι κατέληγαν απευθείας στον Μάρνη, παραπόταμο του Σηκουάνα. Για να πειστούν οι ιδιοκτήτες τους να ενταχθούν στο πρόγραμμα αντικατάστασης του δικτύου προβλέφθηκε επιδότηση 6.000 ευρώ, η οποία καλύπτει τα έξοδα των εργασιών, όμως οι Αρχές δεν μπορούν να επιβάλουν τη συμμετοχή.

Σημειώνεται επίσης ότι μαζί με τα μικροαπορρίμματα, κάθε χρόνο ανασύρονται από τον Σηκουάνα 360 τόνοι απορριμμάτων, όπως παλιά σκούτερ, χρηματοκιβώτια, μοτοσικλέτες και τηλεοράσεις. Παλαιότερα ο ποταμός είχε ακόμη και μακάβρια χρήση: ανθρώπινα σώματα ρίφθηκαν στα νερά του κατά τη διάρκεια των πολέμων μεταξύ καθολικών και προτεσταντών τον 16ο αιώνα.

Το στοίχημα για το Παρίσι είναι μεγάλο και εάν πετύχει είναι πιθανό να το ακολουθήσουν και άλλες πόλεις. Ο Νταν Αντζελέσκου, διευθύνων σύμβουλος της Fluidion, μιας εταιρείας παρακολούθησης υδάτων με έδρα το Παρίσι και το Λος Αντζελες, κάνει λόγο για την αυξανόμενη πίεση των πολιτών προς τις Αρχές με στόχο την πρόσβαση σε ποιοτικά αστικά ύδατα, θεωρώντας ότι οι αισθητήρες παρακολούθησης βακτηρίων αποτελούν μέρος της λύσης. «Πιστεύουμε ότι οι πόλεις του μέλλοντος θα πρέπει να αγκαλιάσουν τη φύση για να ευδοκιμήσουν και θα πρέπει επίσης να αγκαλιάσουν τις ψηφιακές τεχνολογίες αισθητήρων για να μπορούν να παρακολουθούν τα εύθραυστα αστικά οικοσυστήματα και την ασφάλεια των διαφόρων χρήσεων νερού. Κανείς δεν θέλει να ζει σε μια ζοφερή πόλη όπου το ποτάμι χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως αγωγός αστικών λυμάτων ή ως μεταφορική οδός» έχει δηλώσει χαρακτηριστικά.

Θα δούμε τελικά αθλητές να κάνουν μακροβούτια στα νερά του Σηκουάνα; Η τελική απάντηση θα δοθεί σε μερικούς μήνες.