Οι αριθμοί τα λένε όλα. Κάθε χρόνο παράγονται περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια προϊόντα ρουχισμού και υπόδησης σε όλον τον κόσμο. Δυστυχώς όμως, εξαιτίας των τάσεων της μόδας που αλλάζουν με αστραπιαία ταχύτητα και της κακής ποιότητας πολλών από αυτά, το 65% της παραγωγής καταλήγει σε κάδους απορριμμάτων μέσα σε 12 μήνες. Εν συνεχεία, όλα αυτά τα ανεπιθύμητα ρούχα μεταφέρονται σε χωματερές, οι οποίες, όπως όλοι γνωρίζουμε, απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο, αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και εντείνουν την κλιματική κρίση, αλλά και μολύνουν το υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα με επικίνδυνα χημικά. Υπολογίζεται επίσης ότι η βιομηχανία της μόδας ευθύνεται για το 8%-10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, σύμφωνα τουλάχιστον με τα Ηνωμένα Eθνη, ένα ποσοστό που μπορεί να μοιάζει μικρό αλλά δεν είναι καθόλου αμελητέο, τώρα ειδικά που η παραμικρή πρόοδος όσον αφορά τη μείωσή τους έχει τρομακτικά μεγάλη σημασία. Μόνο η παραγωγή υφασμάτων απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα 1,2 δισ. τόνους CO2 κάθε χρόνο, ενώ για την κατασκευή ρούχων απαιτούνται παράλληλα τεράστιες ποσότητες νερού – το fashion industry ευθύνεται μάλιστα για το 20% της σπατάλης νερού παγκοσμίως. Πολλές μεγάλες εταιρείες «τρέχουν» προγράμματα επιστροφής και επανάχρησης των ρούχων, δυστυχώς όμως μόνο το 1% των ανακυκλωμένων ρούχων γίνονται ξανά ρούχα, κυρίως διότι υπάρχει μεγάλη δυσκολία στον διαχωρισμό των υλικών από τα οποία προκύπτουν τα υφάσματα.
Την ίδια αλυσίδα δράσεων συναντούμε και στην Ελλάδα – όπου υπάρχουν ειδικοί κάδοι ειδικά προορισμένοι για τη συλλογή ρούχων και υποδημάτων. Μετά από μικρή διαλογή, τα ρούχα που βρίσκονται σε καλή κατάσταση προσφέρονται δωρεάν σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες ανά την επικράτεια, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, τα κοινωνικά παντοπωλεία ή άλλους οργανισμούς. Ενίοτε ο ρουχισμός διατίθεται για την κάλυψη βασικών αναγκών σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως οι φυσικές καταστροφές. Το υπόλοιπο ποσοστό εξάγεται με σκοπό την επανάχρηση. Μέρος του υλικού, τα ακατάλληλα για επανάχρηση ρούχα, ανακυκλώνονται για δημιουργία ρούχων καθαρισμού, στουπιών, μονωτικού και άλλου υλικού. Στη σουηδική ακτή της Βαλτικής Θάλασσας εγκαινιάστηκε πολύ πρόσφατα το Renewcell, το πρώτο εργοστάσιο eco-friendly χημικής, 100% textile-to-textile, ανακύκλωσης υφασμάτων που σκοπεύει μέχρι το 2030 να επεξεργάζεται ποσότητα ρούχων ίση με 1,4 εκατομμύρια μπλουζάκια ετησίως.
Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες
Η χρονολογία δεν είναι τυχαία. Πριν από έναν χρόνο παρουσιάστηκε η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα αειφόρα και κυκλικά κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, σύμφωνα με την οποία διασφαλίζεται ότι έως το 2030 τα ρούχα και τα παπούτσια που θα διατίθενται στις αγορές της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα είναι μακρόβια και ανακυκλώσιμα, κατασκευασμένα όσο το δυνατόν περισσότερο από ανακυκλωμένες ίνες, απαλλαγμένα από επικίνδυνες ουσίες και με σεβασμό προς τα κοινωνικά δικαιώματα και το περιβάλλον. Οι καταναλωτές θα επωφεληθούν περισσότερο από τα υφάσματα υψηλής ποιότητας, η fast fashion με τις τάσεις που διαδέχονται ασταμάτητα η μία την άλλη θα πρέπει να… κατεβάσει ταχύτητες και οι οικονομικά κερδοφόρες υπηρεσίες επαναχρησιμοποίησης και επισκευής θα πρέπει να είναι ευρέως διαθέσιμες. Σε έναν ανταγωνιστικό, ανθεκτικό και καινοτόμο κλάδο κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, οι παραγωγοί πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τα προϊόντα τους κατά μήκος της αλυσίδας αξίας, ακόμη και όταν αυτά γίνονται απόβλητα. Με αυτόν τον τρόπο, το κυκλικό οικοσύστημα κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων θα ευδοκιμήσει καθοδηγούμενο από επαρκείς ικανότητες για καινοτόμο ανακύκλωση από ίνες σε ίνες, ενώ η αποτέφρωση και η υγειονομική ταφή των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων πρέπει να μειωθούν στο ελάχιστο.
Τα συγκεκριμένα μέτρα θα περιλαμβάνουν απαιτήσεις οικολογικού σχεδιασμού για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, σαφέστερες πληροφορίες για την προέλευσή τους, διαβατήριο ψηφιακού προϊόντος και υποχρεωτικό σύστημα διευρυμένης ευθύνης παραγωγού της ΕΕ. Προβλέπονται επίσης μέτρα για την αντιμετώπιση της ακούσιας απελευθέρωσης μικροπλαστικών από τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, για τη διασφάλιση της ακρίβειας των ισχυρισμών περί οικολογικών ιδιοτήτων και την ενίσχυση των κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών επανάχρησης και επισκευής. Για την αντιμετώπιση της ταχείας μόδας, η ΕΕ καλεί επίσης τις εταιρείες να μειώσουν τον αριθμό των συλλογών ετησίως, να αναλάβουν την ευθύνη και να δράσουν για να ελαχιστοποιήσουν τα αποτυπώματα άνθρακα και την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ομοίως, καλεί τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν ευνοϊκά φορολογικά μέτρα για τον τομέα των μεταποιήσεων. Η Επιτροπή θα προωθήσει την αλλαγή πλεύσης με δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης.
Τα μέτρα στοχεύουν επίσης στην παροχή υποστήριξης και συμβουλευτικής στο οικοσύστημα των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε όλη τη διαδρομή προς μια ριζική μεταμόρφωση. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή εγκαινίασε ένα εργαλείο συνεργασίας για να βοηθήσει τη βιομηχανία ρούχων και υποδημάτων να ανακάμψει από τις αρνητικές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 που επηρέασαν τις εταιρείες στις καθημερινές τους δραστηριότητες για δύο ολόκληρα χρόνια. Θα ενισχύσει επίσης τις ικανότητές τους να αντέχουν τόσο στον σκληρό παγκόσμιο ανταγωνισμό όσο και σε μελλοντικούς κραδασμούς προσπαθώντας να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη επιβίωσή τους. Ολοι οι φορείς ενθαρρύνονται να συμμετάσχουν ενεργά στη διαδικασία μέσω των δεσμεύσεών τους για κυκλικότητα και κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα, δράσεις για την ενίσχυση της βιώσιμης ανταγωνιστικότητας, την ψηφιοποίηση και την ανθεκτικότητα και τον προσδιορισμό συγκεκριμένων επενδύσεων που απαιτούνται για τη μετάβαση προς ένα πιο «πράσινο» μοντέλο λειτουργίας.
