«Ο ήχος τρυπανιών αντηχεί ανάμεσα στους ουρανοξύστες στο κέντρο της πόλης. (…) Φρεσκοφυτεμένοι φοίνικες με τα κλαδιά τους ακόμη τυλιγμένα σε καφέ χαρτί παρατάσσονται ο ένας δίπλα στον άλλον στον παραλιακό πεζόδρομο. Και στην ακροθαλασσιά ένα ρολόι-κλεψύδρα βαμμένο με ζωηρό κόκκινο χρώμα μετράει λεπτά σε αντίστροφη μέτρηση. Λίγες εβδομάδες ακόμη μένουν ως το εναρκτήριο λάκτισμα του Παγκοσμίου Κυπέλλου και το Κατάρ κάνει αγώνα δρόμου ώστε να είναι έτοιμο να φιλοξενήσει τη διοργάνωση». Ο συνδυασμός ανησυχίας και εργώδους δραστηριότητας στο δημοσίευμα των «New York Times» της 3ης Νοεμβρίου έρχεται από το βαθύ παρελθόν και είναι γνώριμος: θυμίζει διάφορα παρόμοια στην αγχώδη τελική ευθεία προς τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004. Επρεπε να περάσουν περίπου δύο δεκαετίες προτού ο διεθνής Τύπος βρεθεί ξανά να εκφράζει μεγαλοφώνως τον προβληματισμό του για ένα αθλητικό γεγονός τέτοιου βεληνεκούς.

Δεν είναι πάντως το μόνο ασυνήθιστο στοιχείο για το επερχόμενο Μουντιάλ. Μια διοργάνωση ταυτισμένη με το καλοκαίρι θα διεξαχθεί τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο, στη μικρότερη χώρα – έως τώρα τα πρωτεία κατείχε η Ελβετία το 1954 – και για πρώτη φορά στον αραβικό κόσμο. Παρά πάντως τη φιλολογία που προηγήθηκε ως προς την επιλογή, τις αμφιβολίες που διατυπώνονται ως προς την ετοιμότητα των αρχών, τα ερωτηματικά που τίθενται ως προς τα ζητήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, έχει όλα τα αθλητικά εχέγγυα ώστε να εξελιχθεί στο θεαματικότερο ποδοσφαιρικό τουρνουά της σύγχρονης ιστορίας.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 ξεκίνησε ως άσκηση προβολής ήπιας ισχύος το 2010. Ενώ στα γειτονικά Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το Ντουμπάι αποκτούσε το υψηλότερο κτίριο του κόσμου με το Μπουρτζ Καλίφα και το Αμπου Ντάμπι το δικό του Λούβρο σε σχέδιο Ζαν Νουβέλ και την υπερσύγχρονη πίστα Φόρμουλα 1 της Yas Marina, το Κατάρ επένδυε τα κολοσσιαία κέρδη του από το φυσικό αέριο στην απόπειρα κατάκτησης του επιφανέστερου (από κοινού με τους Ολυμπιακούς Αγώνες) θεσμού των σπορ. Η υποψηφιότητα είχε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ο εμίρης του Κατάρ δεν θα φειδόταν εξόδων αποσκοπώντας στην αναβάθμιση των δομών και στη μεταβολή της διεθνούς εικόνας της χώρας. Η ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική του εμιράτου που από τη μία πλευρά χρηματοδοτούσε το Al Jazeera και από την άλλη ισλαμιστικά κινήματα τα οποία επιχειρούσαν να επωφεληθούν από το χάος της Αραβικής Ανοιξης, εκνεύριζε τους γείτονες. Το τοπικό κλίμα (θερμοκρασίες της τάξεως των 42 βαθμών Κελσίου τους θερινούς μήνες) έμοιαζε απαγορευτικό. Η ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας περιέπλεκε ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Ο πρόεδρος της FIFA, Ζεπ Μπλάτερ, έκλινε προς την ανάθεση της διοργάνωσης στις ΗΠΑ. Θα χρειαζόταν η σφήνα τού τότε προέδρου της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος φρόντισε να συναντηθεί στο Μέγαρο Ελιζέ με τον πρόεδρο της UEFA, κορυφαίο πρώην παίκτη, Μισέλ Πλατινί, και τον τότε διάδοχο του θρόνου, σεΐχη Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι, ώστε το Κατάρ να εξασφαλίσει τις απαιτούμενες ψήφους. Και πάλι, η απόφαση έγινε δεκτή με δυσφορία. Ο Μπαράκ Ομπάμα τη χαρακτήρισε δημοσίως «λανθασμένη». Κατηγορίες δωροδοκίας άρχισαν να κυκλοφορούν στον δυτικό Τύπο, αλλά η επίσημη έρευνα της FIFA δεν αποκάλυψε εξαγορά ψήφων. Δοσοληψίες ωστόσο υπήρξαν: πηγή που συμμετείχε στη διαδικασία δήλωνε στις 12 Νοεμβρίου στο «Financial Times Weekend Magazine» ότι η κυβέρνηση του Κατάρ «επένδυσε σε στάδια και υποδομές σε ξένες χώρες» ως αντάλλαγμα για τη στήριξη της υποψηφιότητας.

Ενα διαφορετικό Μουντιάλ

Παρόμοιες πρακτικές δεν είναι ασυνήθιστες για αθλητικά γεγονότα γύρω από τα οποία διακινείται ένας πακτωλός χρήματος. Δεν εμπόδισαν ποτέ πάντως την πραγματοποίησή τους, ιδιαίτερα όταν οι διοργανωτές υιοθετούν την προσέγγιση του Μάριο Ντράγκι – «whatever it takes». Σύμφωνα με τους πιο πρόσφατους υπολογισμούς των «New York Times», το Κατάρ έχει ξοδέψει μέχρι στιγμής περί τα 220 δισεκατομμύρια δολάρια σε ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα υποδομών. Καταμετρώντας τες από κοινού με το «Financial Times Magazine» απαριθμούν μια ολόκληρη νέα πόλη, τη Λουσάιλ, που ανοικοδομήθηκε γύρω από το χωρητικότητας 80.000 θεατών στάδιο Iconic όπου θα φιλοξενηθεί ο τελικός της 18ης Δεκεμβρίου· επτά άλλα υπερσύγχρονα γήπεδα (ένα από τα οποία αποτελείται από 974 ανακυκλωμένα κοντέινερ πλοίων και θα αποσυναρμολογηθεί μετά το τέλος των αγώνων), εξοπλισμένα με κλιματισμό εξωτερικού χώρου που θα μειώνει τη θερμοκρασία κατά 11 βαθμούς Κελσίου· ένα ολοκαίνουργιο μετρό με 37 σταθμούς· το Διεθνές Αεροδρόμιο Χαμάντ, το οποίο αντικατέστησε το παλιό Διεθνές Αεροδρόμιο της πρωτεύουσας, Ντόχα· 30.000 νέα δωμάτια σε χώρους από πολυτελή ξενοδοχεία ως κρουαζιερόπλοια, προκατασκευασμένα χωριά και σκηνές στην έρημο προκειμένου να υποδεχθούν το 1,5 εκατ. τουρίστες που αναμένεται να συρρεύσουν· φαντασμαγορικές παράλληλες εκδηλώσεις, έναν μαραθώνιο συναυλιών και τον δανεισμό από το φεστιβάλ του Γκλάστονμπερι μιας φλογοβόλας μηχανικής αράχνης ύψους 15 μέτρων. Οι αρχικά άκαμπτες Aρχές συμβιβάστηκαν στην περίπτωση του απαγορευμένου (και γι’ αυτό επιβαρυμένου με «φόρο αμαρτίας» που κάνει ένα κουτάκι μπίρας να κοστίζει 11,26 δολάρια) αλκοόλ: ο ζύθος θα ρέει σε ειδικά καθορισμένες περιοχές των σταδίων πριν και μετά τους αγώνες. Εκείνο στο οποίο ακόμη ανθίστανται πεισματικά είναι οι αποζημιώσεις για τις άθλιες συνθήκες εργασίας των 2 εκατομμυρίων εργατών από το Νεπάλ και το Μπανγκλαντές, κυρίως, οι οποίοι εργάστηκαν επί δέκα χρόνια για την ολοκλήρωση των έργων με τίμημα τις ζωές 6.500 ατόμων, σύμφωνα με περυσινές εκτιμήσεις του «Guardian». Η Διεθνής Αμνηστία πιέζει τη FIFA και το Κατάρ για τη δημιουργία ενός ταμείου ύψους 440 εκατομμυρίων δολαρίων για τους δικαιούχους, το εμιράτο όμως αρνείται.

Ηθικές αμφιβολίες υπάρχουν, αυτός όμως δεν είναι λόγος αποχής, γράφει ο Σάιμον Κούπερ στο «Financial Times Magazine». Τέτοια αθλητικά γεγονότα δεν ωφελούν τελικά τα αυταρχικά καθεστώτα: το Μουντιάλ του 1978 στην Αργεντινή κατέστησε γνωστούς παγκοσμίως τους «desaparecidos» της χούντας του Βιντέλα και το κίνημα των μητέρων των αγνοουμένων. Υπό τη διεθνή κατακραυγή το Κατάρ εξαναγκάστηκε να μεταρρυθμίσει το σύστημα «kafala» που διέπει το καθεστώς εργασίας προσωρινών μεταναστών, καθιστώντας τους ουσιαστικά ομήρους των εργοδοτών. Ο Χάρι Κέιν και επτά άλλοι αρχηγοί εθνικών ομάδων θα φορούν περιβραχιόνια με το ουράνιο τόξο ως ένδειξη αλληλεγγύης με τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, τα δικαιώματα της οποίας δεν αναγνωρίζονται στη χώρα. Μη κυβερνητικές οργανώσεις και συνδικάτα πιστεύουν ότι αυτή η πίεση και οι, έστω και δειλές, εργασιακές μεταρρυθμίσεις θα επηρεάσουν τον χειρισμό αντίστοιχων πρακτικών από τη γείτονα Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, η βιτρίνα του παγκόσμιου ποδοσφαίρου έχει δικό της περιεχόμενο, δική της ιστορία, άρα και τη δική της αξία. Ειδικά όταν μπορεί να αποβεί η ποιοτικότερη όλων των εποχών.

Η σημαντικότερη ίσως παράπλευρη συνέπεια της επιλογής του Κατάρ ως χώρας διεξαγωγής είναι ότι για να αποφευχθούν οι ανυπόφορες θερινές θερμοκρασίες το Παγκόσμιο Κύπελλο του 2022 θα τελεστεί σε χειμερινή περίοδο. Με εξαίρεση τη Βραζιλία, όπου το πρωτάθλημα διαρκεί από τον Μάιο ως τον Δεκέμβριο, οι ισχυρότερες ποδοσφαιρικές δυνάμεις της Ευρώπης και της Νότιας Αμερικής ακολουθούν το λεγόμενο «ευρωπαϊκό καλαντάρι», με τη σεζόν να ξεκινά τον Αύγουστο και να ολοκληρώνεται τον Μάιο ή τον Ιούνιο. Σε όλα τα προηγούμενα Μουντιάλ, οι αθλητές τους έφταναν στην τελική ευθεία φέροντας ήδη στους ώμους τους το βάρος ολόκληρης της χρονιάς. Εφέτος, οι παίκτες των φαβορί θα προσέλθουν στα γήπεδα της Αραβίας πολύ λιγότερο επιβαρυμένοι, την περίοδο ακριβώς που τα προπονητικά τιμ υπολογίζουν ότι εισέρχονται σε υψηλά επίπεδα ετοιμότητας. Αγωνιστικά, η στιγμή προσφέρεται για πληρέστερη και θεαματικότερη απόδοση από ό,τι στο παρελθόν.

Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές

Σε τέτοιες διοργανώσεις, βέβαια, τα προγνωστικά δεν λένε πολλά. Ακόμη και η εικόνα στη διάρκεια του ίδιου του τουρνουά δεν είναι ασφαλές κριτήριο. Θυμηθείτε το πρόσφατο Euro 2020: η πορεία της Αγγλίας ήταν πιο πειστική σε όλες τις φάσεις, η Ιταλία όμως πήγε τον τελικό στα πέναλτι και τον κέρδισε. Η σοφία των στοιχηματικών πρακτορείων πριν από την έναρξη του Παγκοσμίου Κυπέλλου θέλει επικρατέστερη τη Βραζιλία, ακολουθούμενη από την τροπαιούχο του 2018 Γαλλία και την Αργεντινή που με την κατάκτηση του Copa América πέρυσι ξεπέρασε την ανυδρία δεκαετιών. Για τη «Σελεσάο» ο τίτλος του φαβορί αποτελεί παραδοσιακό προνόμιο, αν και όλες οι σταθερές γκρεμίστηκαν στο Μουντιάλ του 2014, σε εκείνη την ημιτελική συντριβή με 7-1 από τη Γερμανία μπροστά σε 58.000 εμβρόντητους Βραζιλιάνους. Ωστόσο, η μέτρια ομάδα του 2018 είναι σήμερα πιο δεμένη. Στα 30 του, ο πολύς Νεϊμάρ αναμένει ακόμη να στεφθεί πρωταθλητής σε κάτι με την εθνική ομάδα (ένας τραυματισμός τον είχε κρατήσει εκτός του νικηφόρου Copa América το 2019) – εξ ου και δήλωσε στις 13 Νοεμβρίου στην «Globo»: «Θα παίξω σαν αυτό το Μουντιάλ να είναι το τελευταίο μου». Αυτή τη φορά, πλην του δοκιμασμένου νέου αίματος (Ριτσάρλισον, Ραφίνια), θα έχει δίπλα του τον 22χρονο Βινίσιους Ζούνιορ, ο οποίος έχει εξελιχθεί σε κομβικό παίκτη της Ρεάλ Μαδρίτης. Στις προβλέψεις του αφιερώματος του «Sports Illustrated», παρόμοιες προσθήκες και μικροδιορθώσεις αρκούν για να αποσπάσει τον τίτλο από τη Γαλλία.

Με τη σειρά της, η τωρινή κάτοχος του τροπαίου φιλοδοξεί να γίνει η πρώτη ομάδα μετά την Ιταλία του 1934-1938 με δύο συνεχόμενα Παγκόσμια Κύπελλα. Για τη διευκόλυνση του σκοπού αυτού, ο ίδιος ο Εμανουέλ Μακρόν, παρά το ότι είναι οπαδός της Μαρσέιγ, στις αρχές του 2022 τηλεφωνούσε τακτικά στον 24χρονο Κιλιάν Εμπαπέ, ο οποίος ονειρευόταν τη θερινή του μετακόμιση από την Παρί Σεν Ζερμέν στη Ρεάλ Μαδρίτης. «Ξέρω ότι θέλεις να φύγεις. Θέλω να σου πω ότι είσαι σημαντικός για τη Γαλλία. Δεν θέλω να φύγεις. Εχεις την ευκαιρία να γράψεις ιστορία εδώ. Ολοι σε αγαπούν» ήταν πάνω-κάτω τα λόγια του, σύμφωνα με πρόσφατη συνέντευξη του Εμπαπέ στο «Sports Illustrated». Αποδεχόμενος τελικά τα 250 εκατομμύρια ευρώ που τον κατέστησαν τον πιο πλούσια αμειβόμενο παίκτη παγκοσμίως, προσπέρασε την ευκαιρία να γίνει συμπαίκτης του Καρίμ Μπενζεμά στην καλύτερη, ίσως, στιγμή της καριέρας του. Η διαβολεμένα καλή χρονιά του γάλλου στράικερ της Ρεάλ, ο οποίος σχεδόν μόνος του ξεπάστρεψε στα προημιτελικά και τα ημιτελικά του Champions League Τσέλσι και Μάντσεστερ Σίτι, δεν επιβραβεύθηκε μόνο με το κύπελλο στον τελικό με τη Λίβερπουλ αλλά και με τη μέγιστη τιμή να γίνει μόλις ο δεύτερος μετά τον Λούκα Μόντριτς που έσπασε το μονοπώλιο των Κριστιάνο Ρονάλντο και Λιονέλ Μέσι στη «Χρυσή Μπάλα» από το 2008.

Ο Μέσι άφησε να εννοηθεί ότι αυτός είναι ο «τελευταίος χορός» του στο ύψιστο επίπεδο, λέγοντας: «Μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο θα αναθεωρήσω πολλά πράγματα». Ο 35χρονος Αργεντινός επιζητεί τον τίτλο ως δικαίωση μιας τεράστιας καριέρας με δεκάδες τρόπαια και προσωπικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων 11 πρωταθλήματα, 4 UEFA Champions Leagues, 785 γκολ σε Μπαρτσελόνα, Παρί και εθνική ομάδα, 7 «Χρυσές Μπάλες» και 6 «χρυσά παπούτσια». Προΐσταται επίσης ενός εθνικού συγκροτήματος με περισσότερη συνοχή από κάθε άλλη φορά, αήττητου επί 35 αγώνες, σφυρηλατημένου στη διαδρομή του περυσινού Copa América.

Πέρα από τους δεδομένους πρωταγωνιστές, υπάρχουν ποικίλα ερωτήματα. Ποιος θα αναλάβει αυτή τη φορά τον ρόλο της έκπληξης που αναδεικνύεται παραδοσιακά σε κάθε τουρνουά; Το 2010 ήταν η Ουρουγουάη, το 2014 η Ολλανδία, το 2018 η Κροατία. Μπορεί η παρέα του 37χρονου Λούκα Μόντριτς να επαναλάβει την τότε ασυγκράτητη πορεία της ως τον τελικό; Ηταν η Αγγλία του Γκάρετ Σάουθγκεϊτ η φούσκα που έσκασε οριστικά στον τελικό του Euro 2020 ή ο Χάρι Κέιν και οι υπόλοιποι έχουν πράγματι την ποιότητα να ανταγωνιστούν τα θεωρητικά φαβορί; Είναι ικανή η νεανική Ισπανία να μιμηθεί την ομόλογή της που κατέκτησε το πρόσφατο Ευρωμπάσκετ; Ποια γερμανικά πάντσερ θα εμφανιστούν εφέτος, τα σαρωτικά του 2014 ή τα νωθρά του 2018; Αντέχει ο 37χρονος Κριστιάνο Ρονάλντο να κουβαλήσει την Πορτογαλία ή οι ρωγμές στην εμφάνισή του εφέτος είναι οι ρυτίδες της τρίτης ποδοσφαιρικής ηλικίας; Θα σκοράρει κατά ριπάς ο Ρόμπερτ Λεβαντόφσκι ή θα επιβεβαιωθεί η άποψη ότι ο 34χρονος Πολωνός είναι πολυβόλο μόνο για συλλόγους; Εντάξει, τα 13 γκολ του Ζιστ Φοντέν από το 1958 είναι απλησίαστα, θα προσεγγίσει όμως κάποιος τα 8 του Βραζιλιάνου Ρονάλντο στα γήπεδα της Κορέας και της Ιαπωνίας το 2002; Οπως κάθε τετραετία, η ποδοσφαιρική πανδαισία του «όμορφου αθλήματος» θα δώσει μόνη της τις απαντήσεις.