Ο Μπράιαν Τζόνσον ήταν ένας επενδυτής της Σίλικον Βάλεϊ πολύ κοντά στον μέσο όρο των ομολόγων του. Ιδρυσε το 2007 την Braintree, μια εταιρεία ηλεκτρονικών πληρωμών, εξαγόρασε το 2012 τη Venmo, μια εφαρμογή ηλεκτρονικών συναλλαγών, τις πούλησε και τις δύο στην PayPal αντί 800 εκατ. δολαρίων το 2013, ίδρυσε το 2016 την Kernel, επιχείρηση που επικεντρώνεται στην κατασκευή συσκευών που μετρούν τα ηλεκτρικά και αιμοδυναμικά σήματα του εγκεφάλου, και το καπιταλιστικό γαϊτανάκι της ανακύκλωσης του χρήματος έμοιαζε προορισμένο να συνεχίζεται αέναα – ώσπου μεσολάβησε μια κρίση.

Οντας 25 κιλά πάνω από το φυσιολογικό βάρος εξαιτίας μιας δεκαετίας καταχρήσεων φαγητού και ποτού, προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ των προκλήσεων της θέσης του διευθύνοντος συμβούλου και του ρόλου του πατέρα τριών παιδιών, υποφέροντας από κατάθλιψη, ο Τζόνσον, όπως πολλοί άλλοι «στον δρόμο για τη Δαμασκό», είδε το φως το αληθινό και αποφάσισε να αλλάξει ζωή.

Για την ακρίβεια, αποφάσισε να μην πεθάνει. Δεν είναι ακριβώς στο χέρι του, βέβαια, ωστόσο εδώ και τρία χρόνια υποβάλλει τον εαυτό του σε ένα είδος αυστηρής αγωγής το οποίο στοχεύει στην καταπολέμηση του γήρατος και ο ίδιος ισχυρίζεται ότι φέρνει αποτελέσματα – σε βαθμό μάλιστα ώστε να επιζητεί πλέον να μοιραστεί (με το αζημίωτο) μία εκδοχή της «θεραπείας» του με το ευρύ κοινό.

Συσκευή λέιζερ νυκτός – Bryan Johnson_Light Therapy

Ενας Αδάμ του μέλλοντος

Ο 46χρονος Αμερικανός, γόνος οικογένειας Μορμόνων (ο ίδιος αποστασιοποιήθηκε σε ηλικία 34 ετών), απόφοιτος του Πανεπιστημίου Brigham Young της Γιούτα και κάτοχος ΜΒΑ από τη Σχολή Επιχειρήσεων Μπουθ του Πανεπιστημίου του Σικάγου, ξυπνά καθημερινά στις 4.30 π.μ. Εως τις 11 π.μ. έχει λάβει όλα τα γεύματα της ημέρας, που αποτελούνται κυρίως από βραστό μπρόκολο, λάχανο, μανιτάρια, σκόρδο και μια «πουτίγκα φιστικιών» με σπόρους τσία, φιστίκια μακαντάμια και μούρα, μετρημένα έως τις 1.977 θερμίδες ακατέβατα.

Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται περιστασιακά σνακ από μια ειδική σοκολάτα αποκαθαρμένη από βαριά μέταλλα και προερχόμενη από κακάο πλούσιο σε πολυφαινόλες, καθώς και ένα είδος πόσιμου παρασκευάσματος από σκόνη χλωρέλλας με σπερμιδίνη, αμινοξέα, κρεατίνη, πεπτίδια κολλαγόνου, φλαβανόλες από κακάο και κανέλα Κεϋλάνης. (Παρεμπιπτόντως, αν ρωτάτε για τη γεύση τους, σύμφωνα με τη ρεπόρτερ του «Time» Σάρλοτ Αλτερ που τα δοκίμασε αμφότερα, ως προσκεκλημένη του τον περασμένο Σεπτέμβριο, είναι «σαν πόδι» και «σαν ενεργειακό ποτό με άμμο», αντίστοιχα.)

Στη διάρκεια της ημέρας καταπίνει 111 χάπια, ασκείται στο οικιακό του γυμναστήριο, αναπνέει φιλτραρισμένο αέρα και μετριέται αδιάκοπα από πλήθος οργάνων για πληθώρα δεικτών. Ωρα κατάκλισης σημαίνει στις 8.30 μ.μ. ανελλιπώς, οπότε αποσύρεται στο υπνοδωμάτιό του για να ξαπλώσει κάτω από ένα στέγαστρο λέιζερ το οποίο υποβοηθά την ανάπτυξη κολλαγόνου. Αλκοόλ, έξοδοι, υπερβάσεις του προγράμματος απαγορεύονται.

Σύμφωνα με δικό του tweet του περασμένου Ιουλίου, στη λίστα των 10 εντολών (ή προτεραιοτήτων) που εξηγεί σε κάθε γυναίκα στα πρώτα ραντεβού περιλαμβάνεται η ρητή αποσαφήνιση ότι εκείνη θα κοιμάται μόνη της, ότι εκείνος δεν ενδιαφέρεται για ψιλοκουβέντα και ότι σεξ προβλέπεται μόνο κατόπιν προγραμματισμού. Αλλωστε, οτιδήποτε ξεφεύγει από τον προγραμματισμό και οποιαδήποτε ενέργεια συμβάλλει στη γήρανση, από την κατανάλωση ενός cookie έως οτιδήποτε λιγότερο από οκτάωρο ύπνο, ο Τζόνσον το θεωρεί «πράξη βίας».

Πού αποσκοπεί με αυτή την κούρα; Ούτε λίγο ούτε πολύ «στο να μην πεθάνω», όπως έλεγε ο ίδιος στον Τζόελ Σνέιπ του «Guardian» τον περασμένο Σεπτέμβριο. Μιλάμε, όμως, για επιβράδυνση του γήρατος ή για αιώνια ζωή; Αυτό δεν είναι εντελώς σαφές, ομολογουμένως. Προς το παρόν προβάλλει τα υποτιθέμενα απτά αποτελέσματα της διαδικασίας που όρισε η ομάδα των 30 γιατρών του έπειτα από τη μελέτη 2.000 και πλέον δημοσιεύσεων: τα οστά του είναι αυτά ενός 30χρονου, η καρδιά του ενός 37χρονου, το μυικό του λίπος στο ανώτατο 1%. Το ιδανικό θα ήταν τα όργανά του να είχαν ήδη αποκτήσει την ποιότητα εκείνων ενός 18χρονου, δεν έχει φτάσει όμως ακόμη σε αυτό το επίπεδο.

Η βιολογική του ηλικία, πάντως, έχει υποχωρήσει. «Το πείραμα απέδειξε ότι ένα ορθό σύστημα είναι ικανότερο στη διαχείριση του εαυτού μου από ό,τι ένα ανθρώπινο», παρατηρούσε στην Αλτερ. Εξού και συνηγορεί ως προς την «ευθυγράμμισή» μας με την αναδυόμενη τεχνητή νοημοσύνη: «Aν τα πάντα, από το μάρκετινγκ έως τη νομική έρευνα και τη λιανική πώληση, σε λίγο θα βελτιστοποιούνται από αλγόριθμους, γιατί να μην καθοδηγούν αλγόριθμοι και το σώμα μας;». Ισως υπό αυτό το φως να πρέπει να δει κανείς και τη δήλωσή του ότι «δεν υπήρξε άλλη εποχή στην Ιστορία που ο Homo sapiens να μπορούσε να πει με απόλυτη σοβαρότητα ότι ο θάνατος ίσως να μην είναι αναπόφευκτος».

Η επίσημη Ιατρική, βέβαια, ούτε καν διανοείται ότι κάποιο μέλος του είδους του Homo sapiens θα μπορούσε πράγματι να πει κάτι τέτοιο. Για τον δόκτορα Πίνχας Κοέν, πρύτανη της Σχολής Γεροντολογίας Λέοναρντ Ντέιβις του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι και εφικτή και πιθανή: ήδη στον 20ό αιώνα ο μέσος όρος ανέβηκε από τα 50 στα 80 έτη. (Σύμφωνα μάλιστα με έρευνα του Pew Research Center, ο παγκόσμιος πληθυσμός των αιωνοβίων θα ανέλθει το 2050 στα 3,7 εκατομμύρια, σχεδόν οκταπλάσιος από ό,τι το 2015.)

Σχετικά με τη δυνατότητα της αθανασίας, όμως, «δεν υπάρχει καμία απολύτως τεχνολογία που έστω και να υπαινίσσεται ότι βαδίζουμε προς τα εκεί». Αυτά ως προς το γενικό. Ως προς τα ειδικά, ο Ομοσπονδιακός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων έσπευσε να προειδοποιήσει ότι μεταγγίσεις αίματος όπως αυτές στις οποίες υποβλήθηκε για ένα φεγγάρι ο Τζόνσον με δότη τον 18χρονο γιο του δεν προσφέρουν τίποτα, αντίθετα, μπορεί να αποδειχθούν επιζήμιες. Ο δρ Νιρ Μπαρζιλάι, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνας Γήρατος στο Ιατρικό Κολέγιο Αλμπερτ Αϊνστάιν της Νέας Υόρκης, θεωρεί επικίνδυνη την έλλειψη λίπους και εκφράζει σοβαρές επιφυλάξεις για την ταυτόχρονη λήψη πλήθους χαπιών και συμπληρωμάτων διατροφής που μπορούν να αλληλεπιδράσουν με επικίνδυνο τρόπο. Ο διδάκτορας Βιοχημείας Τσαρλς Μπρένερ έλεγε στον «Guardian» τον περασμένο Σεπτέμβριο ότι το χρονικό εύρος της ζωής προσδιορίζεται από το γονιδιακό μας σύνολο ως είδους. «Δεν υπάρχει κάτι στο πρωτόκολλο του Τζόνσον που θα αλλάξει τη διάρκεια του βίου του.

(…) Μπορεί κανείς να πει ότι βρίσκεται σε τροχιά καλύτερης γήρανσης, όχι όμως ότι αντέστρεψε ή εξαφάνισε τη γήρανση». Σε παρόμοιους αμφισβητίες ο Τζόνσον επιφυλάσσει την απάντηση που έδωσε και στη Σάρλοτ Αλτερ: «Tα ερωτήματά σας αντανακλούν τον τρόπο σκέψης του Homo sapiens στον 21o αιώνα». Ο ίδιος δεν συγκαταλέγεται απαραίτητα σε αυτό το είδος, σκέφτεται με την προοπτική των επόμενων αιώνων, φιλοδοξεί να είναι ένας Αδάμ του μέλλοντος.

Πλάσμα αίματος προς μετάγγιση από γιο σε πατέρα. Η πρακτική δεν απέδωσε, σύμφωνα με τον Τζόνσον και τελικά εγκαταλείφθηκε – Credit Bryan Johnson

Το «άγιο δισκοπότηρο» νεότητας

Η δυσπιστία ως προς τις μεθόδους του Τζονσον δεν σημαίνει ότι οι επιστήμονες απορρίπτουν συλλήβδην την αναζήτηση της μακροζωίας. Ουσίες όπως η ραπαμυκίνη και η ταυρίνη βρίσκονται στο μικροσκόπιο των ερευνών εδώ και χρόνια, καθώς η χρήση τους σε πειραματόζωα επιμηκύνει τον βίο τους. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Αμερικανική Ομοσπονδία για την Ερευνα της Γήρανσης (AFAR) σχεδιάζει σε συνεργασία με τον δρα Νιρ Μπαρζιλάι μια εξαετή κλινική έρευνα ονόματι ΤΑΜΕ (Targeting Aging with Metformin) σε 3.000 άτομα προκειμένου να αποφανθεί ως προς την αποτελεσματικότητα της μετφορμίνης, ως τώρα φαρμάκου κατά του διαβήτη, στις ηλικίες 65 ως 79.

Σε διαφορετική κατεύθυνση, αυτήν της κυτταρικής γήρανσης, κινείται το Δίκτυο Μεταγραφικής Γεροντολογικής Επιστήμης (TGN): έχοντας 14 κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο οργανισμός αυτός διεξάγει ήδη 81 κλινικές έρευνες δυνητικών γηρολυτικών φαρμάκων. Εξηγώντας στον «Economist» της 30ής Σεπτεμβρίου το σκεπτικό της προσέγγισης, ο δρ Τζέιμς Κέρκλαντ της Mayo Clinic, ένας από τους ιδρυτές του οργανισμού, επισήμανε την τεκμηριωμένη επίδραση των γηρασμένων κυττάρων στη νόσο Αλτσχάιμερ, στον διαβήτη, στην πνευμονική ίνωση, στην οστεοαρθρίτιδα, στην οστεοπόρωση. Κατά τον ίδιο, η πιθανότητα ανάπτυξης ενός αποτελεσματικού γηρολυτικού φαρμάκου είναι σήμερα 25% – ολόκληρες τάξεις μεγέθους υψηλότερη από το 0,001% όπου βρισκόταν όταν εκείνος εισήλθε για πρώτη φορά στο πεδίο.

Μια επιχείρηση που ιδρύθηκε το 2022, η Altos Labs, επικρατεί μέχρι στιγμής στον τομέα της κυτταρικής ανανέωσης χάρη στα 3 δισ. δολάρια του αρχικού κεφαλαίου της, συγκεντρωμένου από σημαντικούς επενδυτές όπως ο ρωσο-ισραηλινός δισεκατομμυριούχος Γιούρι Μίλνερ. Εναλλακτικά, μπορεί κανείς να εναποθέσει τις ελπίδες του στην κυτταροθεραπεία. Πρόκειται για τη μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων τα οποία η εταιρεία BlueRock Therapeutics, θυγατρική του κολοσσού Bayer, καθοδηγεί γενετικά στη μετατροπή τους σε νευρικά, καρδιακά ή άλλα, με πρώτο στόχο την καταπολέμηση της νόσου του Πάρκινσον. Η ανάμειξη της Bayer έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς υποδεικνύει το αυξανόμενο ενδιαφέρον των μεγάλων φαρμακευτικών βιομηχανιών για έναν πολλά υποσχόμενο κερδοφόρο τομέα. Η αγορά της αντιγήρανσης εκτιμάτο σε 62,6 δισ. δολάρια το 2021 και υπάρχουν προβλέψεις που υπολογίζουν ότι έως το 2032 θα έχει εκτιναχθεί στα 284 δισ. δολάρια.

Βραστά λαχανικά, «πουτίγκα φυστικιών», χυμός με αμμώδη γεύση: η κατά Μπράιαν Τζόνσον διατροφή της αιώνιας ζωής – Credit Bryan Johnson

Υπεράνθρωπο ή απάνθρωπο;

Καπρίτσιο πλουσίων; Αναμφισβήτητα. Πίσω από εγχειρήματα όπως αυτά της Unity Biotechnology, που από το 2012 δραστηριοποιείται στον χώρο των γηρολυτικών φαρμάκων με τη στήριξη των Τζεφ Μπέζος και Πίτερ Τιλ, ή της Retro Biosciences, ο στόχος της οποίας είναι να προσθέσει μία δεκαετία στο προσδόκιμο ζωής και χρηματοδοτήθηκε το 2021 με 180 εκατ. δολάρια από τον επικεφαλής της Open AI, Σαμ Ολτμαν, προφανώς δεν βρίσκεται μόνο το κυνήγι του κέρδους, αλλά και η προνομιακή πρόσβαση στα προϊόντα της έρευνας (ίσως και η φιλοδοξία της σύνδεσης του ονόματός τους με το επίτευγμα). Ο Μπράιαν Τζόνσον ξοδεύει για την αυτοσχέδια αγωγή του 2 εκατ. δολάρια τον χρόνο.

Πρόσφατα, ανακοίνωσε ότι προτίθεται σύντομα να καταστήσει διαθέσιμη διαδικτυακά μια «χαμηλού κόστους και εύκολη» εκδοχή του Blueprint (όπως έχει ονομάσει το όλο project). Τα 180.000 άτομα που έχουν δείξει ήδη ενδιαφέρον έχοντας εγγραφεί στο newsletter του είναι όμως ένδειξη και μιας άλλης παραμέτρου – της διαχρονικής γοητείας ενός μακρότερου βίου. Ολες οι μυθολογίες, από την αιγυπτιακή και την αρχαιοελληνική έως τις γερμανικές, τις σκανδιναβικές και τις ασιατικές, είναι γεμάτες από κάθε λογής αθανάτους. Οι εξ αποκαλύψεως θρησκείες επικράτησαν του πολυθεϊσμού με την επαγγελία της αιώνιας ζωής (και της μετά θάνατον δικαιοσύνης). Μία από τις θαυματουργές ιδιότητες της φιλοσοφικής λίθου των αλχημιστών του Μεσαίωνα ήταν αυτή του ελιξιρίου της ζωής.

Πυρήνας της σύγχρονης Ιατρικής είναι η επιδίωξη της παράτασης της ανθρώπινης ζωής και της βελτίωσης της ποιότητάς της, έστω και αν οι καταστατικές αρχές της επιστήμης δεν επιτρέπουν προγραμματικές εξαγγελίες για τα τελικά όριά της. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι παράδοξο που ο Μπράιαν Τζόνσον δηλώνει στη Σάρλοτ Αλτερ «είμαι ένας εξερευνητής του μέλλοντος του να είσαι άνθρωπος». Το παράδοξο έγκειται αλλού. Αν υποθέσουμε ότι ο δικός του δρόμος για το μέλλον μας είναι ο σωστός, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο μια τέτοια ζωή αυστηρών προδιαγραφών, άκαμπτων κανόνων, περιορισμένων δραστηριοτήτων, μειωμένων απολαύσεων, χλιαρών μέσων όρων αντί ταλάντευσης μεταξύ των άκρων συμβιβάζεται πράγματι με την ουσία του ανθρώπινου.