Παιδί της γενιάς που διάβαζε το φυσιολατρικό σχολικό αναγνωστικό του Ζαχαρία Παπαντωνίου «Τα ψηλά βουνά» (πρώτη έκδοση το 1918) ως εξωσχολικό πια βιβλίο (τότε που τα παιδιά διάβαζαν ακόμη εξωσχολικά βιβλία), κάθε φορά που βρίσκομαι σε βουνό θυμάμαι την εικονογράφησή του.
Τα βουκολικά τοπία, τις χιονισμένες κορφές, τα κοπάδια με τις κατσίκες, τα παιδιά που ανεβασμένα στα γαϊδουράκια ανακάλυπταν τις ομορφιές των ορεινών μονοπατιών, τις πηγές που ανάβλυζαν πεντακάθαρο και παγωμένο νερό και τα πεύκα που έπαιρναν ανθρώπινες ιδιότητες για να κυνηγήσουν εκείνους που επιχειρούσαν να καταστρέψουν το δάσος – σχέδια Πέτρος Ρούμπος – Ζαχαρίας Παπαντωνίου.
Ετσι, με όλη την ομορφιά τους αλλά και στοιχειωμένα με πανάρχαιους θρύλους, γνώρισα τα ψηλά βουνά της Ελλάδας. Αυτές τις κορυφές, στις πιο ψηλές εκ των οποίων επιστρέφω σήμερα, λίγες ημέρες πριν από τον εορτασμό της εφετινής Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος, για να κοιτάξω τον κόσμο μας από ψηλά. Για να ξαναβρώ για λίγο, και εσείς μαζί μου, την ομορφιά, την ηρεμία και τη γαλήνη που η ζωή στις πόλεις μάς στερεί. Και που το βουνό εξακολουθεί να μας τις χαρίζει, ευτυχώς, απλόχερα.
Βασιλιάς Ολυμπος
Κατά την κλέφτικη δημοτική ποίηση «Ο Ολυμπος κι ο Κίσσαβος, τα δυο βουνά μαλώνουν,/ το ποιο να ρίξει τη βροχή, το ποιο να ρίξει χιόνι». Στην πραγματικότητα, το θέμα της υπεροχής το είχε λύσει πολλές χιλιάδες χρόνια νωρίτερα η αρχαία ελληνική μυθολογία, καθιστώντας τον Ολυμπο κατοικία των 12 θεών.
Οπότε, πέραν αυτού, όλα τα άλλα είναι… απλώς βουνά! Είναι εξάλλου και θέμα ύψους: Ο Ολυμπος, με υψόμετρο 2.918 μέτρων (κορυφή Μύτικας), είναι το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας.
Επιπλέον, το 1938 ανακηρύχθηκε ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας, ενώ το 2023 και έπειτα από συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας κατατέθηκε στην αρμόδια Επιτροπή της UNESCO ο φάκελος της υποψηφιότητας του όρους για την ένταξή του στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς.
Γυμνές από βλάστηση και άγριες οι ψηλότερες κορυφές του Ολύμπου.
Δημοφιλής προορισμός, καθώς στις πλαγιές του και στις κορυφές του οργανώνονται συχνά πεζοπορίες ή αναρριχητικές εκδρομές – από τις πιο εύκολες ως τις πιο απαιτητικές –, διαθέτει εντυπωσιακή πανίδα και χλωρίδα αλλά και κρύβει πολλούς κινδύνους λόγω του ανάγλυφου του εδάφους του αλλά και των ευμετάβλητων καιρικών συνθηκών που παρατηρούνται στα μεγάλα ύψη.
Γνώση και προσοχή, λοιπόν, για εκείνους που θα τον επιλέξουν για την επόμενη απόδρασή τους εκεί, στα σύνορα των Νομών Λάρισας και Πιερίας. Εκτός αν το ζητούμενο είναι μόνο οινοποσία και καφεδάκι (μετά του απαραίτητου επιδορπίου) στο Λιτόχωρο, από όπου συνήθως ξεκινούν και οι εκδρομές προς το βουνό.
Στους πρόποδές του, το Δίον είναι πάντα ένα από τα πιο όμορφα και γοητευτικά αρχαιολογικά πάρκα της Ελλάδας. Ψηλότερα, περίπου είκοσι χιλιόμετρα από το Λιτόχωρο, βρίσκεται η Μονή του Αγίου Διονυσίου που ιδρύθηκε τον 16ο αιώνα.
Από τη θέση Πριόνια, σε υψόμετρο 1.000 μέτρων, πηγάζει ο ποταμός Ενιπέας, φημισμένος από την αρχαιότητα για την ομορφιά του. Αγρια και αυτή, όπως η ομορφιά ολόκληρου του βουνού.
Ο Κίσσαβος των Νυμφών
Οσο βεβαίως και αν ο Ολυμπος κερδίζει, για τους λόγους στους οποίους αναφερθήκαμε ήδη, τις εντυπώσεις, και ο γειτονικός του Κίσσαβος (ή Οσσα) δεν υπολείπεται σε γοητεία, μια γοητεία ανεμοδαρμένη, νεφοσκεπή και άγρια.
Το βουνό που χωρίζεται από τον Ολυμπο με την Κοιλάδα των Τεμπών έχει ως υψηλότερη κορυφή τον Προφήτη Ηλία των 1.978 μέτρων. Η οποία έχει πλέον μετονομαστεί σε κορυφή Κώστα Παλαμιώτη στη μνήμη του αδικοχαμένου ανθυποσμηναγού που τον Αύγουστο του 1993 σκοτώθηκε σε πτώση πυροσβεστικού αεροσκάφους κάπου κοντά στο Αίγιο.
Μεγάλο μέρος της Οσσας, που κατά την αρχαιότητα θεωρούνταν καταφύγιο των Νυμφών, έχει χαρακτηριστεί αισθητικό δάσος εξαιτίας της πλούσια βλάστησής του με καστανιές, οξιές, έλατα, κουμαριές, κέδρους και φλαμουριές. Και το εν λόγω βουνό προσφέρεται για συναρπαστικές πεζοπορικές και ορειβατικές εκδρομές.
Τα κλεφτόπουλα του Σμόλικα
Το δεύτερο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Ολυμπο είναι ο Σμόλικας, με την κορυφή Γέρος να φτάνει στα 2.637 μέτρα. Τμήμα της Πίνδου που βρίσκεται στους Νομούς Ιωαννίνων και Γρεβενών, ο Σμόλικας είναι το μέρος από το οποίο πηγάζουν ο Βενέτικος και ο Γρεβενίτικος, δύο από τους παραπόταμους του Αλιάκμονα, του ποταμού με το μεγαλύτερο (εντός της χώρας μας) μήκος.
Ενα από τα δημοφιλέστερα αξιοθέατα του βουνού είναι η Δρακόλιμνή του, η δεύτερη μεγαλύτερη της Ελλάδας ύστερα από εκείνη της Τύμφης. Στις ανατολικές πλαγιές του βρίσκεται χτισμένη η Σαμαρίνα, το παραδοσιακό κεφαλοχώρι με την πλούσια ιστορία από όπου και οι λεβέντες του δημοφιλούς δημοτικού άσματος «Εσείς, μωρέ, παιδιά κλεφτόπουλα/ παιδιά της Σαμαρίνας/ μωρέ παιδιά καημένα…». Που μόνο καημένα δεν ήταν, δεδομένου ότι ζούσαν σε έναν τέτοιον παράδεισο!
Για σκι στο Καϊμάκτσαλαν
Το Χιονοδρομικό Κέντρο Βόρας – Καϊμάκτσαλαν είναι από τα πιο γνωστά της Ελλάδας και το όρος Βόρας, στα σύνορα της Ελλάδας με τη Βόρεια Μακεδονία, είναι το τρίτο ψηλότερο της χώρας μας.
Η κορυφή Προφήτης Ηλίας βρίσκεται στα 2.524 μέτρα. Από τις πλαγιές του βουνού πηγάζουν ο ποταμός Μογλενίτσας ή Αλμωπαίος και ο παραπόταμός του, ο Εδεσσαίος, που στο πέρασμά του από την πόλη της Εδεσσας σχηματίζει τους διάσημους καταρράκτες του.
Και ο Βόρας είναι προστατευμένος βιότοπος. Ο Παλιός Αγιος Αθανάσιος, τα δημοφιλή πλέον Λουτρά Πόζαρ, οι καταρράκτες Καγιά και το οροπέδιο Καλή Κοιλάδα (Ντόμπρο Πόλε), ένα αλπικό λιβάδι με ποώδη βλάστηση και μικρές λιμνούλες, είναι αξιοσημείωτα αξιοθέατα της ευρύτερης περιοχής.
Γράμμος της εθνικής συμφιλίωσης
Αν ο παραπόταμος του Αλιάκμονα, ο Βενέτικος, πηγάζει από τον Σμόλικα, ο ίδιος ο Αλιάκμονας πηγάζει από τον Γράμμο, κάπου στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Τον εντυπωσιακό Γράμμο, που εκτός από «πατέρας» του τεράστιου (για τα δεδομένα της Ελλάδας) ποταμού, το συνολικό μήκος του οποίου φτάνει και ξεπερνά τα 300 χιλιόμετρα, είναι και το τέταρτο σε ύψος βουνό μας.
Βουκολικό τοπίο με τις αγελάδες να βοσκούν ήσυχες και ανέμελες στα ορεινά του Γράμμου.
Η κορυφή Τσούκα Πέτσικ βρίσκεται στα 2.520 μέτρα. Ενταγμένο σήμερα στο δίκτυο Natura 2000, το όρος Γράμμος έχει περάσει την Ιστορία ως ο τόπος όπου δόθηκαν σημαντικές μάχες του Εμφυλίου.
Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης σε υψόμετρο 1.455 μ. στα Λιβάδια Κοτύλης κρατά ζωντανές τις μνήμες. Σήμερα, στις πιο ειρηνικές (ευτυχώς) για την Ελλάδα εποχές, στην ευρύτερη περιοχή του Γράμμου δραστηριοποιείται ο «Αρκτούρος», η μη κυβερνητική και μη κερδοσκοπική οικολογική οργάνωση που εφαρμόζει (και) προγράμματα προστασίας της καφέ αρκούδας.
Περίπου στα 2.360 μέτρα υψόμετρο βρίσκεται η δρακόλιμνη Γκιστόβα. Από τον Γράμμο πηγάζει και ο ποταμός Σαραντάπορος, ο οποίος στην πορεία του ενώνεται με τον Αώο και εκβάλλει στην Αδριατική Θάλασσα.
«Ασέληνη» Γκιώνα
Σύμφωνα με τη μυθολογία μας, στις πλαγιές και στις κορυφές της κατοικούσε ο βοσκός Ενδυμίων, γιος του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, τον οποίο ηράσθη η ημίθεη Σελήνη. Η οποία Σελήνη τα βράδια που πήγαινε να τον συναντήσει άφηνε τον ουρανό χωρίς φεγγάρι.
Γι’ αυτό και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι είχαν ονομάσει την Γκιώνα «Ασέληνον Ορος». Σήμερα το ψηλότερο βουνό της Στερεάς Ελλάδας θεωρείται και το πέμπτο ψηλότερο βουνό της χώρας, με την κορυφή Πυραμίδα να βρίσκεται στα 2.510 μέτρα.
Φιλοξενεί και αυτό πλούσια πανίδα και χλωρίδα. Και έχει και αυτό τραγουδηθεί από τον λαό και τους ποιητές του, με τον Νίκο Καρβούνη να υπογράψει το λαοφιλές «Βροντάει ο Ολυμπος, αστράφτει η Γκιώνα ,/ μουγκρίζουν τ’ Αγραφα, σείεται η στεριά./ Στ’ άρματα, στ’ άρματα, εμπρός στον αγώνα,/ για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά».
Προς τη Δρακόλιμνη
Χρειάζεται πολύωρη και αρκετά κοπιαστική, ανηφορική πεζοπορία για να φτάσεις εκεί όπου βρίσκεται ένα από τα ομορφότερα ορεινά τοπία της Ελλάδας: Στη Δρακόλιμνη της Τύμφης, την πιο διάσημη αλπική λίμνη της χώρας.
Που πήρε το όνομά της από τα μικρά δρακάκια της, δηλαδή τους τρίτωνες που ζουν στα νερά της. Εκεί, στην Τύμφη της Ηπείρου, πάνω από τη Δρακόλιμνη δεσπόζει και η έκτη υψηλότερη κορυφή της, η Γκαμήλα των 2.497 μέτρων. Από τη Βόρεια Πίνδο πηγάζει και ο Αραχθος ποταμός.
Στην Τύμφη βρίσκεται βεβαίως και ο Εθνικός Δρυμός Βίκου – Αώου, με τον Αώο να είναι ένα ακόμη ποτάμι που αναβλύζει από την τραχιά γη της Βόρειας Πίνδου. Κάτω από το χωριό Βίκος βρίσκονται και οι πηγές του Βοϊδομάτη. Η ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη φυσικά αξιοθέατα, πέτρινα γεφύρια και γραφικούς οικισμούς με υπέροχα πετρόκτιστα σπίτια, τα Ζαγοροχώρια.
Από τα Βαρδούσια ως τον Χελμό
Το νοτιότερο άκρο της Πίνδου στη Στερεά Ελλάδα είναι και το έβδομο υψηλότερο βουνό της χώρας. Πρόκειται για τα Βαρδούσια με την κορυφή Κόρακας των 2.495 μέτρων. Ακολουθεί ο Παρνασσός, πάντα στη Στερεά Ελλάδα, με ψηλότερη κορυφή τη Λιάκουρα των 2.457 μέτρων.
Το χιόνι αρνείται να λιώσει εντελώς στις ψηλότερες κορυφές των Βαρδουσίων.
Ο Ψηλορείτης είναι το υψηλότερο βουνό της νησιωτικής Ελλάδας και το ένατο υψηλότερο βουνό της χώρας. Η κορυφή Ιδη βρίσκεται στα 2.456 μέτρα. Πάντα στην Κρήτη, τα Λευκά Ορη με την κορυφή Πάχνες στα 2.453 μέτρα είναι το δέκατο σε ύψος ελληνικό βουνό.
Ακολουθούν τα Τζουμέρκα με την Κακαρδίτσα, που φτάνει τα 2.429 μέτρα, ο Ταΰγετος των 2.407 μέτρων, η Ζήρεια των 2.374 μέτρων, ο Χελμός (Αροάνια Ορη) των 2.355 μέτρων και πολλά άλλα.
Χώρα ορεινή, φτιαγμένη από πέτρα (και από θάλασσα), η Ελλάδα μάς προσκαλεί να ανεβούμε όλο και πιο ψηλά και από εκεί να αγναντέψουμε τις ομορφιές της. Γιατί όταν κοιτάς από ψηλά, με έναν τρόπο μαγικό (και λόγω αποστάσεως) οι ασχήμιες εξαφανίζονται. Ξαφνικά όλα γίνονται πολύ όμορφα.
Και εσύ είσαι ελεύθερος να απολαύσεις αυτή την ομορφιά και πιθανώς να κάνεις παύση από τα μικρά και καθημερινά που σε παιδεύουν και να αναλογιστείς να εστιάσεις για λίγο στα ουσιαστικά. Ξεκινώντας, λίγο μετά, την κάθοδο με πιο καθαρό μυαλό και πιθανώς και με πιο καθαρή ψυχή. Ο αέρας του βουνού λένε πως τα καθαρίζει όλα.
