Το 2023 είναι μια πολύ ιδιαίτερη χρονιά, καθώς είναι η πρώτη μετά το ξέσπασμα της COVID-19 που παγκοσμίως δεν υφίστανται πλέον μέτρα υγειονομικής προστασίας και οι πολίτες είναι ελεύθεροι να κυκλοφορούν και να ταξιδεύουν όπως και όπου επιθυμούν. Αυτό έχει ως συνέπεια την απότομη έκρηξη της τουριστικής κίνησης διεθνώς στα προ πανδημίας επίπεδα του 2019 και μάλιστα με μια επιπλέον ορμή, καθώς η διάθεση για μια ζωή και καθημερινότητα εκτός σπιτιού είναι διάχυτη παντού. Παράλληλα, έργα, κατασκευές, σχέδια που είχαν παγώσει την προηγούμενη τριετία ολοκληρώνονται σιγά-σιγά, δημιουργώντας ένα κύμα εγκαινίων από νέα και ενδιαφέροντα projects που δεν προλαβαίνουμε να καταμετρήσουμε. Πουθενά αυτό δεν είναι πιο εμφανές από ό,τι στους χώρους πολιτισμού. Από το Λας Βέγκας, το Κάνσας και το Τσάρλεστον των ΗΠΑ μέχρι την Ινδία και τη Νότια Κορέα ανοίγουν ή αναμένεται σύντομα να ανοίξουν τις πύλες τους εντυπωσιακά νέα μουσεία και ιδρύματα που αφορούν τα πάντα (αρχαίους πολιτισμούς, ρομπότ, μουσική, Ιστορία, μεγάλες προσωπικότητες, φωτογραφία κ.ά.). Η λίστα είναι πραγματικά τεράστια και γι’ αυτό ήταν μια πρόκληση το να επιλέξουμε τα πιο σημαντικά. Σταθήκαμε στα πιο πολυαναμενόμενα, τα πιο ιδιαίτερα που μπορέσαμε να βρούμε και στα οποία θα θέλαμε να ταξιδέψουμε για να τα θαυμάσουμε από κοντά.
Grand Egyptian Museum
Επειτα από είκοσι ολόκληρα χρόνια και αρκετές αναβολές ως προς τα επίσημα εγκαίνιά του, εν μέρει και εξαιτίας των γεγονότων της Αραβικής Ανοιξης αλλά και της COVID-19, το Μεγάλο Μουσείο της Αιγύπτου (GEM), το οποίο ανάμεσα σε άλλες δεκάδες χιλιάδες αρχαιότητες θα περιλαμβάνει και ευρήματα από τον τάφο του Τουταγχαμών, δέχεται ήδη ανεπίσημα τους πρώτους του επισκέπτες – τον περασμένο Οκτώβριο ήταν έτοιμο κατά 99% και η ημερομηνία των εγκαινίων μένει να ανακοινωθεί. Το γιγαντιαίο project, που στοίχισε 1 δισεκατομμύριο δολάρια, εκτείνεται σε 44.965 τετραγωνικά μέτρα και διαθέτει θέα στις Πυραμίδες της Γκίζας, θα είναι το μεγαλύτερο μουσείο στον κόσμο αφιερωμένο αποκλειστικά και μόνο σε έναν αρχαίο πολιτισμό.
International African American Museum
Αν και η κατασκευή του ξεκίνησε το 2020, οι μελέτες και η οργάνωσή του μετρούν τουλάχιστον μία εικοσαετία. Επίσης, ενώ ήταν να ανοίξει τον περασμένο Ιανουάριο, υπήρξε αναβολή και η νέα ημερομηνία έναρξης της λειτουργίας του είναι η 27η Ιουνίου. Το Τσάρλεστον, και ειδικότερα το λιμάνι του Gadsden’s Wharf, ο τόπος από τον οποίο περίπου 100.000 αφρικανοί αιχμάλωτοι πέρασαν, μεταξύ 1783 και 1808, για να φτάσουν στη νέα ήπειρο και να πουληθούν ως σκλάβοι στους αμερικανούς γαιοκτήμονες, ήταν το προσήκον μέρος για να στεγάσει ένα μουσείο αφιερωμένο στην ιστορία και στον αγώνα αυτών των ανθρώπων. Συνολικά, 125 εκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν για την ολοκλήρωση του International African American Museum, προερχόμενα από δημόσια και ιδιωτικά κονδύλια και δωρεές απλών πολιτών. Στο επίκεντρο των εκθεμάτων θα βρίσκονται οι εμπειρίες των αφρικανών σκλάβων στις ΗΠΑ, δοσμένες μέσα από παραδοσιακές μεθόδους εξιστόρησης, αλλά και με εξελιγμένα τεχνολογικά μέσα. Επίσης, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να συνεισφέρουν πληροφορίες και ντοκουμέντα για το γενεαλογικό τους δέντρο.
Richard Gilder Center for Science, Education and Innovation
Ενα από τα πιο δηµοφιλή µουσεία της Νέας Υόρκης, εκείνο της Φυσικής Ιστορίας (American Museum of Natural History), έπειτα από περισσότερα από 150 χρόνια (ιδρύθηκε το 1869), αποκτά µια ελαφρώς διαφορετική µορφή. Ο λόγος είναι η προσθήκη του Richard Gilder Center for Science, Education and Innovation, ενός εντυπωσιακού κτίσµατος που «κουµπώνει» σαν κοµµάτι παζλ στο σύµπλεγµα κτιρίων που απαρτίζουν το σπονδυλωτό µουσείο, δίνοντας την αίσθηση ενός τεράστιου ενιαίου χώρου. Η κατασκευή του διήρκεσε τέσσερα χρόνια, στοίχισε 431 εκατοµµύρια δολάρια, ενώ το σχέδιο ανήκει στο Studio Gang. Εµπνευση για τους αρχιτέκτονες του στούντιο αποτέλεσαν οι φυσικές, γεωλογικές διαδικασίες και οι ρευστές οργανικές φόρµες. Στο νέο αυτό οικοδόµηµα που άνοιξε για το κοινό τον Φεβρουάριο που πέρασε στεγάζονται σχεδόν 4.000.000 δείγµατα, που αποτελούν το 12% της συλλογής του µουσείου. Ξεχωριστή θέση κατέχει η αίθουσα των Αόρατων Κόσµων, ένας χώρος που δίνει την εντύπωση στους επισκέπτες ότι βρίσκονται µέσα στον ανθρώπινο εγκέφαλο ή σε έναν κλώνο του DNA, µε τη χρήση γιγαντιαίων προβολών. Στο νέο τµήµα φιλοξενούνται επίσης µια ερευνητική βιβλιοθήκη και ένα κέντρο µελέτης µε σπάνια βιβλία, όπου µπορεί κανείς να εργαστεί ή να διαβάσει ρεµβάζοντας την υπέροχη θέα από τα τεράστια παράθυρα.
REGAN Vest – The Danish Cold War Museum
Το REGAN Vest της Δανίας, το οποίο κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1960 και βρίσκεται θαμμένο 60 μέτρα κάτω από τη Γη, επιτέλους αποκαλύπτεται χάρη σε ένα ολοκαίνουργιο μουσείο, το οποίο δέχθηκε τους πρώτους του επισκέπτες τον Φεβρουάριο που μας πέρασε. Το πυρηνικό καταφύγιο έκτασης 5.500 τετραγωνικών μέτρων, το οποίο χτίστηκε για να στεγάσει μέλη της βασιλικής οικογένειας και της κυβέρνησης της χώρας σε περίπτωση επίθεσης, για δεκαετίες ολόκληρες αποτελούσε κρατικό μυστικό, καλά κρυμμένο στο δάσος Ρολντ Σκοβ της Βόρειας Γιουτλάνδης, μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα – ήταν απολύτως λειτουργικό ως το 2012. Το νέο μουσείο που χτίστηκε ακριβώς από πάνω του διατηρεί αυτόν τον αέρα μυστηρίου του ιστορικού κατασκευάσματος αφού το μόνο τμήμα του το οποίο είναι ορατό είναι το κτίριο υποδοχής και έκθεσης, που αποτελείται από τέσσερα μαύρα «κουτιά». Οι επισκέπτες του REGAN Vest – γνωστό και ως Μουσείο Ψυχρού Πολέμου της Δανίας – μπορούν να επισκεφθούν και το αυθεντικό, υπόγειο εσωτερικό του και να βιώσουν την τόσο κοντινή αλλά και ταυτόχρονα απομακρυσμένη από τη σκέψη του σύγχρονου ανθρώπου ατμόσφαιρα του Ψυχρού Πολέμου. Το καταφύγιο κατασκευάστηκε για να είναι εντελώς αυτάρκες και πολλά από τα αυθεντικά έπιπλα της δεκαετίας του ’60 παραμένουν στον χώρο, ενώ εκθέσεις δείχνουν πώς ήταν η ζωή για τους δανούς πολίτες κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η κίτρινη βίλα όπου κάποτε ζούσαν ο μηχανικός του καταφυγίου και η οικογένειά του.
Robot & AI Museum
Οπως αρμόζει σε ένα μουσείο που έχει ως θέμα του τα ρομπότ και την τεχνητή νοημοσύνη, το Robot & AI Museum (RAIM) – το πρώτο του είδους του στον κόσμο -, που αναμένεται να ανοίξει τις πόρτες του τον προσεχή Ιούλιο στη Σεούλ της Νότιας Κορέας, χτίζεται «στον αυτόματο». Με τη χρήση ειδικού λογισμικού, μια ομάδα ρομπότ καλουπώνει και συναρμολογεί το σφαιρικό κτίριο, ενώ μια άλλη είναι υπεύθυνη για την τρισδιάστατη εκτύπωση των στοιχείων του περιβάλλοντος χώρου. Ειδικά drones έχουν επιστρατευθεί για τη διαχείριση του όλου project στο βόρειο τμήμα της νοτιοκορεατικής πρωτεύουσας. Το εντυπωσιακό κτίριο είναι, στην ουσία, μια τεράστια λευκή σφαίρα, σχεδιασμένη έτσι ώστε να μοιάζει με εξωγήινο διαστημόπλοιο. Το γραφείο Melike Altınışık Architects (MAA) που ανέλαβε τον σχεδιασμό του έχει έδρα την Κωνσταντινούπολη. Μόλις ολοκληρωθεί το εγχείρημα, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα σε 4 επίπεδα με εκθέματα να μάθουν ό,τι πιο εξελιγμένο υπάρχει αυτή τη στιγμή στην τεχνητή νοημοσύνη, να δουν ολογράμματα και ρομπότ να επικοινωνούν μεταξύ τους, να χορεύουν κ.ά. Επίσης, ο χώρος θα λειτουργεί και ως σημείο συνάντησης για επιστήμονες προκειμένου να ανταλλάσσουν πληροφορίες, γνώσεις και ιδέες.
I·stanbul Modern
Πολύ σύντομα, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Κωνσταντινούπολης – το πρώτο του είδους του στη γειτονική Τουρκία -, που εγκαινιάστηκε το 2004, θα επιστρέψει στην αρχική του τοποθεσία στο Καράκιοϊ στη δυτική πλευρά του Βοσπόρου, αλλά σε εντελώς νέο κτίριο, έπειτα από μια τετραετία (2018-2022) προσωρινής στέγασής του στο μεικτής αρχιτεκτονικής – νεοκλασικό και μπελ επόκ – κτίριο της Γαλλικής Ενωσης (Union Française, 1896). Οι ολοκαίνουργιες εγκαταστάσεις του μουσείου φέρουν την υπογραφή του Ρέντσο Πιάνο, ο οποίος έγινε γνωστός ευρύτερα στο ελλαδικό κοινό μέσα από τη δουλειά του στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Ο διάσημος και πολυβραβευμένος ιταλός αρχιτέκτονας, που βρίσκεται πίσω και από άλλα μεγάλα ιδρύματα πολιτισμού, όπως το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι, το Μουσείο Γουίτνεϊ στη Νέα Υόρκη, το Κέντρο Μποτίν στην πόλη Σανταντέρ της Ισπανίας και το Μουσείο του Ιδρύματος Μπεγελέρ στη Βασιλεία της Ελβετίας, δημιούργησε ένα μοντέρνο κτίριο που «επικοινωνεί» με το υδάτινο στοιχείο γύρω του. Ιδιαίτερη σημασία έχει δοθεί, εξαιτίας της τοποθεσίας του, στην αντισεισμική του κατασκευή, αλλά και στη βιωσιμότητα (παράθυρα που κρατούν μακριά την υπερβολική ζέστη, τοποθέτηση φωτοβολταϊκών για την κάλυψη μέρους των συνολικών αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια κ.ά.). Το νέο İstanbul Modern, που από το έτος της δηµιουργίας του έχει φιλοξενήσει περί τους 8,5 εκατοµµύρια επισκέπτες και προσφέρει δωρεάν καλλιτεχνική εκπαίδευση σε 850.000 παιδιά και νέους, διαθέτει διάφορες αίθουσες εκθέσεων και όλες τις σύγχρονες ανέσεις και δραστηριότητες των κορυφαίων µουσείων του κόσµου, συµπεριλαµβανοµένων εκπαιδευτικών εργαστηρίων, κινηµατογράφου, βιβλιοθήκης, χώρων εκδηλώσεων, café και εστιατoρίου. Επίσης, την είσοδό του κοσµεί ένα κυµατιστό λευκό γλυπτό ύψους έξι µέτρων από τον αγγλογερµανό εικαστικό σερ Τόνι Κραγκ.
The Museum of Art & Photography (MAP)
Τον περασμένο Φεβρουάριο, κοντά στην πόλη Μπανγκαλόρ, την περίφημη Silicon Valley της Ινδίας, άνοιξε το Μουσείο Τέχνης και Φωτογραφίας, το οποίο έχει θέσει ως στόχο να φέρει κοντά του όλους τους πολίτες της χώρας, ακόμη και εκείνους που ποτέ τους δεν είχαν πρόσβαση σε ανάλογα πολιτιστικά ιδρύματα. Το όλο project αποτελεί ιδιωτική πρωτοβουλία και ιδρύθηκε από τον ινδό συλλέκτη Αμπισεκ Ποντάρ, ενώ πολλά από τα ψηφιακά του εκθέματα θα παρουσιάζονται με τη συνεργασία τεχνολογικών κολοσσών όπως είναι η Microsoft. Στις εγκαταστάσεις του εκτίθενται χιλιάδες έργα (όχι μόνο φωτογραφικά), προερχόμενα επί το πλείστον από την περιοχή της Νότιας Ασίας, τα οποία χρονολογούνται από τον 12ο αιώνα μέχρι σήμερα. Πολλά εξ αυτών ανήκαν στην ιδιωτική συλλογή του Ποντάρ και συμπατριωτών του.
Amelia Earhart Hangar Museum
Κεντρικό έκθεμα του Amelia Earhart Hangar Museum, που μόλις ξεκίνησε τη λειτουργία του στο Amelia Earhart Memorial Airport στην πόλη Ατσινσον του Κάνσας, γενέτειρα της αμερικανίδας πιλότου και μηχανικού που χάθηκε μυστηριωδώς εν πτήσει το 1937, είναι το Μιούριελ. Πρόκειται για το τελευταίο αεροσκάφος Lockheed Electra 10-E που έχει απομείνει σε όλον τον κόσμο, ολόιδιο με εκείνο που οδήγησε την Ερχαρτ στο τελευταίο της, μοιραίο ταξίδι, και φέρει το όνομα της μικρότερης αδελφής της. Κατασκευάστηκε το 1935 και αγοράστηκε από την Pan American Airways για να ταξιδεύει στη Νότια Αμερική, κυρίως σε Βραζιλία και Αργεντινή. Αυτός είναι και ένας λόγος που κατάφερε να διασωθεί, μια και πολλά άλλα ανάλογα μοντέλα επιστρατεύθηκαν σε μάχες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Επειτα από αρκετούς άλλους ιδιοκτήτες πέρασε στα χέρια μιας γυναίκας πιλότου, η οποία ξόδεψε 30 χρόνια για να το κάνει ακριβώς ίδιο με εκείνο της Ερχαρτ. Είχε μάλιστα σκοπό να πραγματοποιήσει με αυτό τον γύρο της Γης, αλλά για λόγους υγείας δεν τα κατάφερε. Στο νέο μουσείο επίσης υπάρχουν 14 διαδραστικά εκθέματα που ενημερώνουν τον επισκέπτη για σημαντικούς σταθμούς στη ζωή της θρυλικής πιλότου, της πρώτης γυναίκας που διέσχισε μόνη της με αεροπλάνο τον Ατλαντικό, από την παιδική της ηλικία στο Ατσινσον μέχρι την ημέρα της μυστηριώδους εξαφάνισής της.
Manchester Museum
Μια νέα εποχή ξεκίνησε αυτόν τον Φεβρουάριο για ένα από τα µεγαλύτερα και πιο ιστορικά µουσεία του Ηνωµένου Βασιλείου, το Manchester Museum µε τις συλλογές αρχαιολογίας, ανθρωπολογίας και φυσικής ιστορίας. Για σχεδόν 135 χρόνια, το ίδρυµα, το οποίο αποτελεί τµήµα του Πανεπιστηµίου του Μάντσεστερ, υποδέχεται τους επισκέπτες σε ένα νεο-γοτθικού ρυθµού κτίριο, σχεδιασµένο από τον αρχιτέκτονα Αλφρεντ Γουότερχαουζ (1830-1905). Οι εγκαταστάσεις ανανεώθηκαν εκ βάθρων και επεκτάθηκαν και µόλις πριν από µερικούς µήνες το Manchester Museum υποδέχθηκε το κοινό µε τη νέα του µορφή. Αυτή η ριζική αλλαγή στοίχισε σχεδόν 15 εκατοµµύρια στερλίνες, ενώ για να πραγµατοποιηθεί χρειάστηκε να µεταφερθούν, µε ιδιαίτερη προσοχή, περισσότερα από 18.000 αντικείµενα ανυπολόγιστης αξίας. Σύµφωνα µε τους ιθύνοντες, αυτή η ανακαίνιση δεν αφορά µόνο το κτιριακό σκέλος, αλλά υποδηλώνει και το νέο πνεύµα από το οποίο εµφορείται το ίδρυµα, την αλλαγή νοοτροπίας και ιδεών και την ψύχραιµη αντιµετώπιση του αποικιοκρατικού παρελθόντος, για µια νέα εποχή, η οποία χαρακτηρίζεται από συµπεριληπτικότητα και φαντασία.
