Τα μουσεία, αυτά τα ζωντανά μνημεία της ανθρώπινης δημιουργικότητας, μνήμης και καινοτομίας, υπήρξαν ανέκαθεν καθρέφτης της πολιτισμικής εξέλιξης. Στο επίκεντρο της ύπαρξής τους βρίσκεται μια μοναδική ανθρώπινη επιθυμία: να συλλέξουμε, να προστατεύσουμε και να αφηγηθούμε τις ιστορίες που μας συνδέουν.
Το 2025 προμηνύεται χρονιά-σταθμός, με πολλά νέα μουσεία να ανοίγουν τις πύλες τους και άλλα να επεκτείνονται σε νέες εγκαταστάσεις, φιλοδοξώντας να εμπλουτίσουν τον πολιτιστικό χάρτη και να επαναπροσδιορίσουν την εμπειρία των επισκεπτών.
Ξεκινάμε από τη γειτονιά μας, την Ευρώπη, και το Εθνικό Μουσείο Φωτογραφίας της Ολλανδίας. Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε τα εγκαίνια ενός νέου μουσείου, αλλά τη μεταφορά του σε ένα ανακαινισμένο κτίριο στην καρδιά της ιστορικής περιοχής των λιμανιών του Ρότερνταμ, το οποίο θα προσφέρει έναν σύγχρονο και άρτια εξοπλισμένο χώρο για τη συλλογή της χώρας, η οποία περιλαμβάνει πάνω από 6,5 εκατομμύρια φωτογραφίες, καθιστώντας τη μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο.
Το νέο σπίτι του Εθνικού Μουσείου Φωτογραφίας της Ολλανδίας, που αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του το δεύτερο εξάμηνο του 2025, είναι το ιστορικό κτίριο Santos. Σχεδιασμένο από τους αρχιτέκτονες Γιάκομπους Πίτερ Στοκ και Γιαν Γερόνιμους Κάντερς, το επιβλητικό κτίριο άνοιξε το 1903 ως αποθήκη για βραζιλιάνικο καφέ. Το 2021 η γερμανική εταιρεία σχεδιασμού stilwerk το αναστήλωσε και το μεταμόρφωσε.
Αρχικά, το κτίριο είχε σχεδόν έξι πανομοιότυπους ορόφους. Σήμερα στην καρδιά του έχει δημιουργηθεί ένα ευμέγεθες αίθριο με μια κεντρική σκάλα, ενώ δύο νέοι όροφοι προστέθηκαν, με τον τελευταίο να «στέφεται» από μια διάτρητη ημιδιαφανή κατασκευή.
Το νέο σπίτι του Εθνικού Μουσείου Φωτογραφίας της Ολλανδίας, που αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του το δεύτερο εξάμηνο του 2025, είναι το ιστορικό κτίριο Santos. Photo© Renner Hainke Wirth Zirn Architekten & WDJArchitecten
Συνολικά το οκταώροφο πλέον κτίριο θα περιλαμβάνει εκτεταμένες αίθουσες εκθέσεων, ένα βιβλιοπωλείο και βιβλιοθήκη, ένα κέντρο εκπαίδευσης, κοινόχρηστους χώρους, ένα café, σκοτεινό θάλαμο για επαγγελματίες φωτογράφους και ερασιτέχνες, καθώς και εστιατόριο στην ταράτσα με πανοραμική θέα στον ορίζοντα του Ρότερνταμ.
Στον πυρήνα του κτιρίου, μια σειρά νέων κλιματιζόμενων εγκαταστάσεων θα στεγάσουν τη συλλογή του μουσείου και το κέντρο συντήρησης. Οι γυάλινοι τοίχοι θα επιτρέπουν στους επισκέπτες να παρατηρούν τη συλλογή και τους χώρους του εργαστηρίου, με τους ειδικούς να εργάζονται παρασκηνιακά σε τομείς όπως η αποκατάσταση.
Η συλλογή του μουσείου αποτελεί ένα συνεχώς εξελισσόμενο αρχείο της ολλανδικής φωτογραφικής ιστορίας, από την αρχαιότερη νταγκεροτυπία που χρονολογείται το 1842 έως τις εκτυπώσεις μερικών από τους πιο συναρπαστικούς σύγχρονους φωτογράφους όπως του Εργουιν Ολαφ (1959-2023), ο οποίος φωτογράφισε τη χορευτική σκηνή του Αμστερνταμ και κατέγραψε το απελευθερωτικό κίνημα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
Ακόμη, περιλαμβάνει 175 πλήρη φωτογραφικά αρχεία κορυφαίων εκπροσώπων της όγδοης τέχνης, όπως του Εντ φαν ντερ Ελσκεν (1925-1990), ο οποίος θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς ολλανδούς φωτογράφους του 20ού αιώνα, και του Κας Ορτις (1908-1975), γνωστού στην Ελλάδα μέσα από την ειδυλλιακή απεικόνιση της Μυκόνου, στην οποία βρέθηκε το 1975. Στη συλλογή εκπροσωπούνται με ένα ή περισσότερα έργα 1.900 διαφορετικοί φωτογράφοι.
Το μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 2003 ως Nederlands Fotomuseum χάρη στη δωρεά του Χάιν Βερτχάιμερ, ενός παθιασμένου ερασιτέχνη φωτογράφου ο οποίος κληροδότησε πάνω από 10 εκατομμύρια ευρώ για τη δημιουργία του, στεγάζεται στο εντυπωσιακό, βιομηχανικής αισθητικής κτίριο Las Palmas από το 2007.
Σήμερα αναμένεται να αξιοποιήσει πλήρως την επικείμενη μετακόμισή του για να αναπτυχθεί ως μια διεθνής πλατφόρμα για τη φωτογραφία. Αλλωστε, ο open plan σχεδιασμός του νέου κτιρίου και οι κλειστές προσόψεις που επιτρέπουν ελάχιστο φυσικό φως το καθιστούν ιδανικό για τη συλλογή που φιλοξενεί, η οποία περιλαμβάνει σπάνια φωτογραφικά κειμήλια, εξαιρετικά ευαίσθητα στο φως.
Πρωταγωνιστής το Αμπου Ντάμπι
Επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος αποτελεί το Αμπου Ντάμπι, όπου εντός του 2025 αναμένεται το άνοιγμα τουλάχιστον τριών νέων μουσείων στο περίφημο νησί Saadiyat, όπου ήδη μεταξύ άλλων ορθώνεται το Μουσείο του Λούβρου και το κέντρο τέχνης, πολιτιστικών δραστηριοτήτων και κοινοτικών εκδηλώσεων Manarat Al Saadiyat.
Ξεκινάμε από το περίφημο Guggenheim Abu Dhabi, το οποίο αποτελεί το πιο πρόσφατο εγχείρημα στο διεθνές δίκτυο μουσείων του Ιδρύματος Solomon R. Guggenheim. Αφιερωμένο στη σύγχρονη και μοντέρνα τέχνη, θα «τρέχει» παράλληλα πολυποίκιλα προγράμματα, παρουσιάζοντας μια παγκόσμια συλλογή με ιδιαίτερη εστίαση στη Δυτική και στη Νότια Ασία, καθώς και στη Βόρεια Αφρική.
Σχεδόν 20 χρόνια μετά την παρουσίαση των σχεδίων για την κατασκευή του και 14 χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών – το project τωόντι προσομοιάζει στο γεφύρι της Αρτας – αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του επιτέλους εντός του 2025.
Πίσω από τον σχεδιασμό του βρίσκεται ο, 95χρονος σήμερα, ζωντανός μύθος της αρχιτεκτονικής Φρανκ Γκέρι, κάτοχος του βραβείου Pritzker, του αποκαλούμενου και Νομπέλ Αρχιτεκτονικής, στον οποίο επίσης ανήκουν τα σχέδια του Guggenheim στο Μπιλμπάο της Ισπανίας.
Η εξωτερική όψη του κτιρίου σαφώς μαγνητίζει. Εμπνευσμένη από εκτεταμένους βιομηχανικούς χώρους που λειτουργούν ως ατελιέ εικαστικών, ο σχεδιασμός της αντανακλά τη μεγάλη κλίμακα στην οποία εργάζονται πλέον πολλοί σύγχρονοι καλλιτέχνες, ενώ η διάταξη των αιθουσών είναι αρκούντως αντισυμβατική.
Το εκκεντρικό οικοδόμημα απλώνεται σε μια έκταση 30.000 τ.μ., περιλαμβάνοντας 12.000 τ.μ. εκθεσιακών χώρων. Ο σχεδιασμός του περιλαμβάνει αίθουσες εκθέσεων, χώρους εκπαίδευσης και έρευνας, εργαστήρια συντήρησης, κέντρο για τη σύγχρονη αραβική, ισλαμική και μεσανατολική κουλτούρα, καθώς και εγκαταστάσεις για «τέχνη και τεχνολογία».
Το κτίριο, εμπνευσμένο από παραδοσιακές σκεπαστές αυλές και ανεμόπυργους (badgir), ένα παραδοσιακό αρχιτεκτονικό στοιχείο της Ανατολής για τη δημιουργία διασταυρούμενου αερισμού που ενισχύει την παθητική ψύξη και χρησιμοποιείται ως φυσικός κλιματισμός κτισμάτων που εκτίθενται στον καυτό ήλιο της ερήμου, οι ομάδες οριζόντιων και κατακόρυφων εκθεσιακών χώρων του συνδέονται με γέφυρες και οργανώνονται γύρω από μια κεντρική, σκεπαστή αυλή, ενσωματώνοντας φυσικά χαρακτηριστικά που αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Οι μεγαλύτεροι εκθεσιακοί χώροι θα προσφέρουν μια μεγαλειώδη κλίμακα για την παρουσίαση μεγάλων σύγχρονων καλλιτεχνικών εγκαταστάσεων.
Μέρη του κτιρίου θα έχουν ύψος τεσσάρων ορόφων με εκθεσιακούς χώρους τοποθετημένους τον έναν επάνω στον άλλον. Το μουσείο προορίζεται να αποτελέσει κομβικής σημασίας προσθήκη στον σχεδιασμό του νησιού για τη σύγχρονη τέχνη και τον πολιτισμό.
Σημειώνεται ότι θα είναι το μεγαλύτερο σε επιφάνεια στο δίκτυο των μουσείων Guggenheim, που περιλαμβάνει το εμβληματικό κτίριο του Φρανκ Λόιντ Ράιτ στη Νέα Υόρκη, το μουσείο στο Μπιλμπάο και τη συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία.
Το επίκεντρο πάντως του ευρύτερου πολιτιστικού project στη νήσο Saadiyat αναμένεται να είναι το Εθνικό Μουσείο Zayed (ZNM), με τις πέντε ανυψωμένες γυάλινες δομές του, εμπνευσμένο από τα φτερά ενός γερακιού.
Το κτίριο υπογράφει ο αρχιτεκτονικός κολοσσός Foster+Partners (σημειώνεται επίσης ότι το γραφείο αποτελεί lead masterplanner στο έργο του Ελληνικού στο παραλιακό μέτωπο της Αθήνας) του 89χρονου σήμερα lord Νόρμαν Φόστερ, του «Μότσαρτ του μοντερνισμού», όπως τον έχει αποκαλέσει μεταξύ άλλων ο «New Yorker».
Καλώς εχόντων των πραγμάτων, αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του εντός του 2025 με σκοπό να τιμήσει την ιστορία και τον πολιτισμό των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, καθώς και την κληρονομιά του Ζαγιέντ μπιν Σουλτάν αλ Ναχιάν (1918-2004), του ανθρώπου o οποίος υπήρξε η κινητήριος δύναμη πίσω από την ένωση των επτά εμιράτων σε ένα κράτος, διατελώντας πρώτος πρόεδρος.
Oυσιαστικά θα ταξιδεύει τον επισκέπτη στην ιστορία των ΗΑΕ, με εκθέματα όπως ένα λίθινο εργαλείο ηλικίας 300.000 ετών. Μέσα από μια πολυποίκιλη αυθεντική μορφή αφήγησης, τα αντικείμενα στους εκθεσιακούς χώρους συνδέουν το αρχαίο παρελθόν με τις ζωντανές παραδόσεις του σήμερα, αποτίνοντας φόρο τιμής στον Ζαγιέντ μπιν Σουλτάν αλ Ναχιάν.
Παράλληλα, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Αμπου Ντάμπι, το οποίο επίσης αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2025, θα προσφέρει ένα συναρπαστικό ταξίδι στον χρόνο και στο Διάστημα, επιτρέποντας στους επισκέπτες να θαυμάσουν, για παράδειγμα, έναν απολιθωμένο δεινόσαυρο T-Rex ηλικίας 67 εκατομμυρίων ετών, καθώς και ένα κομμάτι μετεωρίτη ηλικίας επτά δισεκατομμυρίων ετών.
Νέα ανοίγματα στις ΗΠΑ
Το New Museum στη Νέα Υόρκη, όπως όλα δείχνουν, θα διπλασιάσει τον εκθεσιακό του χώρο εντός του 2025. Ηταν τον Νοέμβριο του 2022 όταν ξεκίνησε την κατασκευή μιας επέκτασης 5.574 τ.μ. ακριβώς στο διπλανό οικόπεδο.
Το νέο κτίριο, του οποίου η δημιουργία κόστισε 82 εκατ. δολάρια, θα συμπληρώσει και θα ενσωματωθεί άψογα με το υπάρχον κτίριο του 2007, το οποίο είχε σχεδιαστεί από το ιαπωνικό αρχιτεκτονικό γραφείο SANAA των βραβευμένων με Pritzker Καζούγιο Σετζίμα και Ριούε Νισιζάουα, διπλασιάζοντας όχι μόνο τον συνολικό εκθεσιακό χώρο, αλλά δημιουργώντας νέες εγκαταστάσεις για residencies καλλιτεχνών και δημόσια προγράμματα.
Πίσω από τη δημιουργία του νέου αυτού κτιρίου βρίσκονται ο Σοχέι Σιγκεμάτσου, από τους κύριους πλέον αρχιτέκτονες του διάσημου στούντιο OMA, μαζί με τον ίδιο τον ιδρυτή του γραφείου, τον βραβευμένο με Pritzker, 80χρονο σήμερα Ρεμ Κούλχαας. Σημειώνεται ότι ο Κούλχαας ίδρυσε το OMA (Office for Metropolitan Architecture) το 1975, μαζί με τους Ελληνες Ηλία και Ζωή Ζέγγελη και την τότε σύζυγό του Μάντελον Βρίζεντορπ.
Δίπλα στο υπάρχον κτίριο του New Museum προστίθεται ένα κτίριο που υπογράφει το διάσημο στούντιο OMA. Photo Rendering Courtecy OMA-Bloomimages
Το New Museum ιδρύθηκε από την επιμελήτρια Μάρσια Τάκερ το 1977. Είναι αφιερωμένο στην παρουσίαση νέων ιδεών πάνω στην τέχνη από καλλιτέχνες που δεν έχουν ακόμη λάβει σημαντική αναγνώριση ή προβολή. Από την ίδρυσή του ανέλαβε ουσιαστικά την αποστολή να αμφισβητήσει την αυστηρή θεσμική μορφή ενός μουσείου τέχνης και συνεχίζει να φέρνει νέα πνοή στα πράγματα.
Το νέο, επταώροφο κτίριο με τη σφραγίδα του αρχιτεκτονικού γραφείου OMA θα ενοποιείται με τις υπάρχουσες αίθουσες του μουσείου στο δεύτερο, τρίτο και τέταρτο επίπεδό του, ευθυγραμμίζοντας τα ύψη των οροφών των δύο κτιρίων ώστε να επιτευχθεί η σύνδεσή τους, περιλαμβάνοντας επιπλέον χώρο αφιερωμένο σε εκπαιδευτικά και κοινοτικά προγράμματα και ένα μόνιμο σπίτι για «τον πολιτιστικό και τεχνολογικό επιταχυντή NEW INC».
Πρόκειται ουσιαστικά για ένα καλλιτεχνικό φυτώριο υπό την αιγίδα του μουσείου, το οποίο υποστηρίζει εικαστικούς σχεδιαστές και τεχνολόγους που εξερευνούν τις διασταυρώσεις της τέχνης, της τεχνολογίας και της επιχειρηματικότητας.
Ενισχύοντας τη θέση του New Museum στον πολιτιστικό ιστό του κέντρου του Μανχάταν, η επέκταση περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας νέας δημόσιας πλατείας στη διασταύρωση των οδών Bowery και Prince, η οποία θα φιλοξενεί καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις, παραστάσεις και συναντήσεις. Ο σχεδιασμός από το αρχιτεκτονικό γραφείο OMA θα βελτιώσει ακόμη την κατακόρυφη κυκλοφορία για τους επισκέπτες με την προσθήκη μιας σκάλας στο αίθριο, η οποία θα προσφέρει θέα στη γύρω περιοχή και την ευκαιρία για καινοτόμες καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις.
Εν γένει, το νέο κτίριο θα προσφέρει περισσότερους δημόσιους χώρους, όπως ένα λόμπι, μεγαλύτερο βιβλιοπωλείο, χώρους για εκπαίδευση και δημόσια προγράμματα στον τελευταίο όροφο, που θα συνδέεται με το υπάρχον Sky Room, στούντιο καλλιτεχνών και ένα νέο εστιατόριο ογδόντα θέσεων.
Η πρόσοψη – κατασκευασμένη από πλαστικοποιημένο γυαλί με μεταλλικό πλέγμα – θα παρέχει μια απλή, ενιαία εξωτερική όψη δίπλα στο ήδη υπάρχον κτίριο, χρησιμοποιώντας υλικά που θυμίζουν και συμπληρώνουν την αρχική πρόσοψη, ενώ επιτρέπουν μεγαλύτερο βαθμό διαφάνειας.
Την ίδια στιγμή, το Studio Museum στο Χάρλεμ αναμένεται το προσεχές φθινόπωρο να παρουσιάσει το νέο κτίριό του, έκτασης 7.618 τ.μ., στη West 125th Street. Με προϋπολογισμό 300 εκατ. δολαρίων, μοιάζει να αποτελείται από όγκους διαφορετικού μεγέθους «στοιβαγμένους» σε πέντε ορόφους και ουσιαστικά αυξάνει τον εκθεσιακό χώρο του πάνω από 50% και τους δημόσιους χώρους του περίπου κατά 60%.
Το γραφείο Adjaye Associates βρίσκεται πίσω από τα σχέδια του κτιρίου, ενώ η εκτέλεση ανήκει στο γραφείο Cooper Robertson. Σημειώνεται ότι το μουσείο αποστασιοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον ιδρυτή του Adjaye Associates, τον διάσημο βρετανογκανέζο αρχιτέκτονα Ντέιβιντ Ατζεϊ, μετά από καταγγελίες που δέχθηκε για σεξουαλική παρενόχληση και ανάρμοστη συμπεριφορά το 2023, με τον ίδιο να τις αρνείται.
Οι νέες εγκαταστάσεις, που βρίσκονται στον χώρο όπου το Studio Museum στεγαζόταν από το 1979 – το Kenwood Building, ένα πρώην εργοστάσιο -, θα περιλαμβάνουν ένα θέατρο, ένα στούντιο για τους artists-in-residence, ένα εκπαιδευτικό κέντρο, μια βεράντα στον τελευταίο όροφο και, για πρώτη φορά, ένα café. Τα γραφεία του μουσείου θα βρίσκονται απέναντι, στις νέες εγκαταστάσεις της National Urban League, του αμερικανικού αυτού οργανισμού παροχής υπηρεσιών που ιδρύθηκε το 1910 με σκοπό την εξάλειψη του φυλετικού διαχωρισμού.
Το Studio Museum στο Χάρλεμ αναμένεται το προσεχές φθινόπωρο να παρουσιάσει το νέο κτίριό του, έκτασης 7.618 τ.μ., στη West 125th Street. Photo Courtesy Adjaye Associates
Το Studio Museum ιδρύθηκε το 1968 από εικαστικούς, ακτιβιστές και φιλάνθρωπους με στόχο την προώθηση καλλιτεχνών αφρικανικής καταγωγής και του έργου τους. Η εναρκτήρια έκθεση στον νέο του χώρο θα είναι αφιερωμένη στον αείμνηστο γλύπτη Τομ Λόιντ (1929-1996), τα έργα του οποίου αποτέλεσαν το αντικείμενο της πρώτης έκθεσης του μουσείου πριν από 57 χρόνια.
Εκθέματα από τη μόνιμη συλλογή του Studio Museum, που περιλαμβάνει περίπου 9.000 αντικείμενα, από τον 19ο αιώνα έως σήμερα, θα εγκαινιάσουν επίσης τον νέο του χώρο. Εργα δημιουργών όπως ο γεννημένος στο Μάλι Σεϊντού Κεϊτά (1921/23-2001), ο οποίος φωτογράφιζε επί τέσσερις δεκαετίες τους ανθρώπους της πρωτεύουσας Μπαμακό με φόντο ένα τεντωμένο πανί που άλλαζε κάθε δύο ή τρία χρόνια, αλλά και της εικαστικού, συγγραφέως και ακτιβίστριας Φέιθ Ρίνγκολντ (1930-2024), η οποία διαμαρτυρόταν συχνά για την έλλειψη εκπροσώπησης μαύρων και γυναικών καλλιτεχνών στα αμερικανικά μουσεία.
