Τα ηφαίστεια της Χαβάης

Οταν προ μερικών μηνών το ηφαίστειο Κιλαουέα της Χαβάης εισήλθε σε νέα φάση εκρηκτικής δραστηριότητας, εντυπωσιακές φωτογραφίες με τον τεράστιο, ολόχρυσο μέσα στο σκοτάδι της νύχτας, ποταμό λάβας που κατηφόριζε από τον κρατήρα του έκαναν τον γύρo του κόσμου. Πάντα μας προκαλούσαν δέος οι εκρήξεις των μεγάλων ηφαιστείων, αυτές οι θεαματικές υπερπαραγωγές της φύσης που προσθέτουν απρόσμενη (και άγρια) ομορφιά στον καμβά της, την ίδια στιγμή που σπέρνουν την καταστροφή και τον θάνατο. Πανέμορφα και τρομακτικά, τα ανά την υφήλιο «βουνά που καπνίζουν» (όπως τα αποκαλούσαν στη γλώσσα των Αζτέκων) θεοποιήθηκαν από τους αρχαίους πολιτισμούς. Πώς αλλιώς να εξηγούσαν την ανεξήγητη τότε με την απλή λογική δράση τους; Τραγουδήθηκαν από τους ποιητές: «Στον δικό μου χάρτη θεωρώ/ ότι το ηφαίστειο είναι εδώ» γράφει η Εμιλι Ντίκινσον, τοποθετώντας έναν ενεργό κρατήρα μέσα στο ίδιο της το σπίτι, στην καθημερινή ζωή της, σε ένα γεμάτο συμβολισμούς ποίημα. Προσέλκυσαν στις καλντέρες τους, στα χείλη της αβύσσου, εκατοντάδες αναρριχητές (επιστήμονες και μη), κάποιοι εκ των οποίων πλήρωσαν με τη ζωή τους τη ριψοκίνδυνη αποστολή.

Ετσι και τώρα, το Κιλαουέα, ένα από τα πιο ενεργά ηφαίστεια του πλανήτη, επέδειξε με την έκρηξή του αυτή την ακατάπαυστη, την ασίγαστη και προαιώνια δύναμη που κρύβουν τα σπλάχνα της Γης και που μπορεί ανά πάσα στιγμή να γίνει υπερθέαμα και καταστροφή ταυτοχρόνως! Η Υπηρεσία Ηφαιστειακής Δραστηριότητας του Γεωφυσικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ αύξησε, αμέσως μετά τις πρώτες φλόγες, το επίπεδο συναγερμού στο κόκκινο και το Εθνικό Πάρκο Ηφαιστείων της Χαβάης με τα δεκάδες «βουνά που καπνίζουν» έγινε πάλι είδηση (μία από τις πρώτες ειδήσεις) στα διεθνή δίκτυα. Γιατί το φοβερό και τρομερό Κιλαουέα δεν είναι μόνο του, εκεί στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό, στο νησιωτικό σύμπλεγμα που αποτελεί και την 50ή κατά σειρά Πολιτεία των ΗΠΑ.

Η λάβα βράζει κάτω από κάθε βήμα στο Hawaii Volcanoes National Park.

Στο Εθνικό Πάρκο

Το Αρχιπέλαγος της Χαβάης αποτελείται από οκτώ κύρια νησιά και δεκάδες μικρότερες νήσους, νησίδες και ατόλες, με μεγαλύτερο το Μεγάλο Νησί ή Χαβάη, που με τη σειρά του αποτελείται από έξι ηφαίστεια (το ένα υποθαλάσσιο). Στη στεριά, εκτός από το Κιλαουέα βρίσκονται το Μάουνα Κέα (που με ύψος 4.207 μέτρων θεωρείται το μεγαλύτερο στον κόσμο), το Μάουνα Λόα (που αν και είναι κοντύτερο κατά περίπου 39 μέτρα θεωρείται το μεγαλύτερο στη Γη ως προς τον όγκο του), το Κοχάλα και το Χουλαλάι, ενώ κάτω από τη θάλασσα βρίσκεται το Λοΐχι. Εκατομμύρια χρόνια πριν υπήρχε και το ανενεργό πλέον και καλυμμένο από τον ωκεανό Μαχουκόνα, οι εκρήξεις του οποίου δημιούργησαν το νησί. Οπως είναι εύλογο, το Hawai’i Volcanoes National Park, που έχει ανοίξει την πόρτα του στους επισκέπτες από το 1916, αποτελεί το κυριότερο αξιοθέατο της περιοχής. Τα απόκρημνα πεδία από λάβα, οι τεράστιες εκτάσεις που έχουν καλυφθεί από την τέφρα, οι κρατήρες, τα μονοπάτια που διασχίζουν τα πυκνά τροπικά δάση, οι γκρεμνοί πάνω από την ανταριασμένη θάλασσα συνθέτουν ένα σύγχρονο… Jurassic Park, η εξερεύνηση του οποίου (με τη βοήθεια πάντα των ειδικευμένων ξεναγών) θεωρείται εμπειρία μοναδική. Τηρούνται, βεβαίως, αυστηρά μέτρα ασφαλείας και επειδή μια ηφαιστειογενής περιοχή μπορεί πάντα να γίνει απρόβλεπτα επικίνδυνη και για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Η μητέρα φύση είχε οργιαστική έμπνευση στις ακτές της ηφαιστειογενούς Χαβάης, δημιουργώντας δραματικά τοπία εντυπωσιακής ομορφιάς.

Από το Μάουι στο Οάχου

Δεύτερο σε μέγεθος νησί του συμπλέγματος είναι το Μάουι, το οποίο αποτελείται από δύο μεγάλα ηφαίστεια: Το Χαλεακάλα έχει ύψος 3.055 μέτρα και αποτελεί το 75% του νησιού! Η τελευταία έκρηξή του είχε γίνει πριν από 200 χρόνια και τώρα πια θεωρείται αδρανές. Το υπόλοιπο 25% αποτελείται από το Μάουνα Καχαλαβάι, με ύψος 1.764 μέτρα. Το τρίτο μεγαλύτερο νησί, το Οάχου, που φιλοξενεί και την πρωτεύουσα της Χαβάης Χονολουλού, αποτελείται από δύο ανενεργά ηφαίστεια, το Κοολάου και το Γουιααϊάνι. Οι ηφαιστειακοί κρατήρες Diamond Head και Koko Head επιβεβαιώνουν την πλούσια ηφαιστειακή δράση του πολύ μακρινού παρελθόντος. (Για την ιστορία, στο Οάχου βρίσκεται το Περλ Χάρμπορ, το λιμάνι με την αμερικανική ναυτική βάση που δέχτηκε επίθεση από τους Ιάπωνες στις 7 Δεκεμβρίου 1941, ενέργεια που οδήγησε στην εμπλοκή των ΗΠΑ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.)

Το χολιγουντιανό σκηνικό των θεών

Το ηφαιστειογενές Καουάι, το τέταρτο σε μέγεθος νησί της Χαβάης, θεωρείται πιθανώς το αρχαιότερο από όλα τα νησιά του συμπλέγματος και δεν είναι παρά ένα τεράστιο ασπιδοειδές αρχαίο ηφαίστειο με την καλντέρα του. Θεωρείται επίσης ένας από τους πιο υγρούς προορισμούς στον πλανήτη, με τη βροχόπτωση στα δάση του να είναι (σε ορισμένες περιόδους) σχεδόν καθημερινή και πολύ πυκνή. Στο νησί έχουν γυριστεί σκηνές από δεκάδες παραγωγές του Χόλιγουντ, ανάμεσά τους για το μιούζικαλ «South Pacific» (1958) με τη Μίτσι Γκέινορ, για δύο ταινίες της σειράς «Jurassic Park» (το 1993 και το 2015), για την περιπέτεια Ιντιάνα Τζόουνς «Οι κυνηγοί της χαμένης Κιβωτού» (1981) και για πολλές ακόμα. Το Μολοκάι, το πέμπτο μεγαλύτερο νησί του Αρχιπελάγους, έχει δύο μεγάλα ανενεργά ηφαίστεια. Και το έκτο μεγαλύτερο νησί, το Λανάι, δεν είναι παρά η κορυφή ενός ηφαιστείου που υπήρξε ενεργό πριν από περίπου ενάμισι εκατομμύριο χρόνια. Το ίδιο και το Νιιχάου (έβδομο κατά σειρά νησί ως προς την έκταση), ένα ακόμα ανενεργό ηφαίστειο, που φαίνεται πως δρούσε εν πλήρει δόξη πριν από εκατομμύρια χρόνια. Ούτε το μικρότερο από τα νησιά από αποτελούν την κύρια ραχοκοκαλιά του συμπλέγματος, το ακατοίκητο Καχοολάβε, κρύβει εκπλήξεις: και αυτό αποτελεί την κορυφή ηφαιστείου που δημιουργήθηκε περίπου πριν από 1 εκατομμύριο χρόνια.

Κοντολογίς, η απομονωμένη 50ή αμερικανική Πολιτεία της Χαβάης είναι αποκλειστικά φτιαγμένη από λάβα και νερό. Εκεί πάνω, σε μια γη που συχνά τρέμει, η τροπική φύση δημιούργησε έναν οργιαστικό κόσμο πυκνής βλάστησης και έντονων χρωμάτων ο οποίος φιλοξενεί εκατοντάδες απειλούμενα με εξαφάνιση πτηνά και ζώα – τα περισσότερα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο από κάθε άλλη γωνιά του πλανήτη μας. Ιδανικός προορισμός για τους φυσιολάτρες, η Χαβάη, στις περιοχές της που δεν έχουν πληγεί από την εντατική τουριστική και οικιστική ανάπτυξη, μας χαρίζει εικόνες που παραπέμπουν στο πολύ μακρινό παρελθόν, τότε που ο άνθρωπος ζούσε μέσα στη φύση δοκιμάζοντας τις αντοχές του και σε ακραίες κλιματικές συνθήκες. Τα χρόνια εκείνα που το Κιλαουέα και τα «αδέλφια» του αναδύονταν από τη θάλασσα για να λατρευτούν ως θεοί από τους ανθρώπους που έζησαν στις πλαγιές και στους πρόποδες των ηφαιστειογενών νήσων και που προσπάθησαν επίπονα να προσαρμοστούν στις δυσχερείς συνθήκες που επέβαλε η μητέρα Φύση. Εξάλλου, Κιλαουέα σήμαινε σε μια παλιά τοπική γλώσσα «αυτός που γρήγορα εξαπλώνεται» και θεωρούνταν το λατρευτικό βουνό-σύμβολο στο οποίο συναντώνταν οι θεοί της φωτιάς και της βροχής και των κεραυνών, για να τσακωθούν, για να διεκδικήσουν καθένας τα δικαιώματα και τις περιουσίες του ή για να διασκεδάσουν παρέα την ώρα που οι ουρανοί ελευθέρωναν τόνους βροχής και η Γη εξαπέλυε τα πύρινα ποτάμια που έκρυβε στα σπλάχνα της. Οι θεοί εξακολουθούν ακόμα και σήμερα να τσακώνονται και να φιλιώνουν θορυβωδώς στα βουνά της Χαβάης. Και εμείς μένουμε κάθε φορά εμβρόντητοι μπροστά στο τρομακτικό μεγαλείο τους όπως αυτό εκδηλώνεται με καπνούς, με φλόγες, με τα ανατριχιαστικά μουγκρητά που πηγάζουν από τα βάθη της Γης για να μας υπενθυμίσουν πόσο μικροί και ανυπεράσπιστοι είμαστε μπροστά στις απρόβλεπτες (ή όχι και τόσο απρόβλεπτες τώρα πια, χάρη στην πρόοδο της επιστήμης) εκρήξεις τους. Μπροστά σε μια φύση πληθωρική, που εκτός από τρυφερή και φιλόξενη για τη φυλή των ανθρώπων μπορεί να γίνει και τρομακτικά εχθρική και επικίνδυνη.