Φουάρ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Nα δύο λέξεις που όταν έρθουν κοντά προκαλούν μια νοητική φαντασμαγορία από εικόνες που παραπέμπουν σε πλούτο, πολυτέλεια και τέχνη – για να μην ξεχνιόμαστε. Στο Ντουμπάι, για παράδειγμα, τη μεγαλύτερη πόλη των επτά ομόσπονδων εμιράτων, αναμένεται η εφετινή, 16η διοργάνωση της Art Dubai, η οποία πλέον θεωρείται από τις πιο σημαντικές του κόσμου. Οχι μόνο επειδή αποδεικνύεται η κορυφαία του είδους της στη Μέση Ανατολή, εκεί όπου βρίσκουν καταφύγιο εκατομμυριούχοι και δισεκατομμυριούχοι από χώρες που κλονίζονται συθέμελα από τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, αλλά και επειδή δίνει βήμα σε καλλιτέχνες από τον αραβικό και τον μουσουλμανικό κόσμο, σε δημιουργικούς ανθρώπους που έχουν πολλά να πουν μέσα από τα έργα τους.
Η Art Dubai θα φιλοξενηθεί στο Conference & Events Centre στο θέρετρο Madinat Jumeirah την περίοδο 1-5 Μαρτίου (οι δύο πρώτες ηµέρες περιλαµβάνουν τα previews) και θα είναι η µεγαλύτερη και τρανότερη µέχρι σήµερα διοργάνωση, καθώς θα συµµετάσχουν 130 γκαλερί από 40 χώρες και 6 ηπείρους (πέρυσι είχε συγκεντρώσει περίπου 100 γκαλερί από 44 χώρες). Μάλιστα, προ ηµερών ανακοινώθηκε ότι το 50% των εσόδων από τις πωλήσεις online εισιτηρίων της φουάρ θα διατεθούν για τη στήριξη των πληγέντων από τον σεισµό σε Τουρκία και Συρία. Τα πλήθη αναμένεται να συρρεύσουν, καθώς η περιοχή έχει αναδειχθεί σε βασικό παίκτη-βαρόμετρο των τάσεων της αγοράς της σύγχρονης τέχνης σε Μέση Ανατολή, Βόρεια Αφρική, Νότια Ασία και γενικότερα στην ευρύτερη περιοχή του Global South. Οπως έχει εξηγήσει η εκτελεστική διευθύντρια της Art Dubai, Μπενεντέτα Γκιόνε: «Η στρατηγική θέση του Ντουμπάι σημαίνει ότι το καθιστά την ιδανική πλατφόρμα για να έρθει κόσμος και να ανακαλύψει τέχνη από τον Παγκόσμιο Νότο, έναν όρο με τον οποίο αναφερόμαστε σε χώρες που δεν ανήκουν στη Δύση. Ετσι, σε γενικές γραμμές, η Μέση Ανατολή, η Αφρική, η Νότια και Νοτιοανατολική Ασία, η Ινδία και το Πακιστάν αποκτούν βήμα και φωνή χάρη σε μια τέτοια διοργάνωση». Το τμήμα της φουάρ που λέγεται «Bawwaba», κοινώς «Πύλη», είναι αφιερωμένο σε έργα που έγιναν τον τελευταίο χρόνο ή ειδικά για την Art Dubai, μαζί με ατομικές παρουσιάσεις του έργου καλλιτεχνών από τον Παγκόσμιο Νότο.
Το Ντουμπάι αναδεικνύεται σε κέντρο των τεχνών, αν μη τι άλλο προσφέρει σε δημιουργούς τη χρυσή βίζα που έχει διάρκεια δέκα χρόνια, με αποτέλεσμα να ελκύει καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο και όχι μόνο από τον Παγκόσμιο Νότο. Από την άλλη, υπάρχουν πολλές υποδομές στην περιοχή για να καλλιεργηθεί η ανάδειξη της σύγχρονης τέχνης και όχι μόνο. H Art Dubai χρησιμοποιεί όλο το δίκτυο μουσείων και ιδρυμάτων που έχει στη φαρέτρα του το εμιράτο, είτε μιλάμε για την πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης Jameel Arts Centre, το ίδρυμα ανάδειξης σύγχρονης τέχνης από τη Νότια Ασία, το Ishara Art Foundation, ή το προάστιο πολιτισμού που απλώνεται στη λεωφόρο Alserkal.
Με τη βλέμμα στην αιχμή της τεχνολογίας
Οι νέες τάσεις που συνδέονται με την τεχνολογία είναι άλλη μία κατεύθυνση που παίρνει με μεγάλη σοβαρότητα η Art Dubai. Στην περυσινή διοργάνωση, για παράδειγμα, είχε ντεμπουτάρει το τμήμα Art Dubai Digital προκειμένου να ανταποκριθεί στη μόδα των NFTs και των κρυπτονομισμάτων. Εφέτος, μεταξύ άλλων, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για τη διεπιστημονική εξερεύνηση των καυτών τάσεων στα πεδία της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας. Σε αυτό το πλαίσιο, δίνει βήμα σε καλλιτέχνες που θεωρούνται πρωτοπόροι στην αισθητική της νοημοσύνης των μηχανών, όπως είναι ο Τουρκο-αμερικανός Ρεφίκ Αναντόλ. Στον συγκεκριμένο καλλιτέχνη έχει γίνει ανάθεση από τον ελβετικό τραπεζικό όμιλο Julius Baer που είναι και lead partner της φουάρ, μια σχέση που ανανεώθηκε εφέτος και θα ισχύει για τα επόμενα πέντε χρόνια. Η Art Dubai πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του σεΐχη Μοχάμεντ μπιν Ρασίντ αλ Μάκτουμ, πρωθυπουργού, αντιπροέδρου της κυβέρνησης και υπουργού Αμυνας των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, όπως και κυβερνήτη του Ντουμπάι.
Η δε World Art Dubai, παραφυάδα της βασικής διοργάνωσης, επανέρχεται το διάστημα 9-12 Μαρτίου στην ένατή της παρουσία, στο World Trade Centre του Ντουμπάι, για να διευκολύνει να διατεθούν περισσότερα από 4.000 έργα από (περισσότερες από) 300 γκαλερί σε 60 χώρες, με την έμφαση να δίνεται σε αναδυόμενους καλλιτέχνες και όχι στα μεγάλα, καθιερωμένα ονόματα.
Οσον αφορά τους πελάτες της φουάρ και των αντίστοιχων διοργανώσεων, αρκεί να πούμε ότι πόλεις όπως το Ντουμπάι έχουν γίνει το καταφύγιο πάμπλουτων Ρώσων έπειτα από την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, καθώς, σε αντίθεση με τις χώρες της Δύσης, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις στη χώρα. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της παρουσίας των ιδιωτικών τζετ των Ρώσων σε ποσοστό 3%-14% από τον περασμένο Μάρτιο ως τον Ιούνιο του 2022, για να μη πούμε για τη ζήτηση και αγορά πολυτελών κατοικιών σε ολόκληρη την πόλη. Μάλιστα, πολλές πολυεθνικές εταιρείες και startups μετέφεραν τις δραστηριότητές τους και το προσωπικό τους στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Σύμφωνα με δημοσίευμα της «Αrt Νewspaper», ο οίκος δημοπρασιών Christie’s πρόσθεσε ένα ρωσόφωνο μέλος στον βραχίονά του στο Ντουμπάι, πρώην εργαζόμενο στην κρατική Πινακοθήκη Τρετιακόφ στη Μόσχα.
Τα εμιράτα της τέχνης και του πολιτισμού
Οπως είπαμε, το ομοσπονδιακό κράτος των ΗΑΕ απαρτίζεται από επτά εμιράτα, άσχετα αν δεν φτάνουν όλα συχνά στο ραντάρ της Δύσης. Για παράδειγμα, η Σάρτζα, τρίτη σε πληθυσμό πόλη στην επικράτεια, με την εικαστική μπιενάλε της, Sharjah Biennial 15, να «τρέχει» ήδη μέχρι τον προσεχή Ιούνιο, ενώ παράλληλα αναμένεται και η αρχιτεκτονική τριενάλε της, η οποία θα διεξαχθεί μέσα στο 2023.
Σημαντική είναι βέβαια και η φουάρ Abu Dhabi Art που ξεκίνησε το 2009 και διοργανώνεται κάθε Νοέμβριο από το Τμήμα Πολιτισμού και Τουρισμού του Αμπού Ντάμπι για να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσα στους γκαλερίστες και τους συλλέκτες της ευρύτερης περιοχής. H πρωτεύουσα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων προσφέρει πλείστα καλλιτεχνικά ερεθίσματα στα μουσεία της που έχει χτίσει η αφρόκρεμα των starchitects και φιλοδοξεί να είναι εκείνη που θα κινεί τα νήματα όσον αφορά στη σύγχρονη τέχνη στα ΗΑΕ, να πάρει δηλαδή τα πρωτεία από το Ντουμπάι. Από το Λούβρο του Αμπου Ντάμπι, με την υπογραφή του Ζαν Νουβέλ, ή το παράρτημα του Γκούγκενχαϊμ, σχεδιασμένο από τον Φρανκ Γκέρι, που αναμένεται να ανοίξει τις πύλες του το 2025, έως και το Zayed National Museum των Foster + Partners ή το teamLab Phenomena Abu Dhabi των MZ Architects, οι νέοι (και οι νέες;) της πόλης και της ευρύτερης περιοχής καλλιεργούνται για να γίνουν η νέα γενιά συλλεκτών, πρόθυμη να ξοδέψει τα χρήματά της στις φουάρ της περιοχής. Αλλωστε, έχει περάσει καιρός από τότε που στη φουάρ της πόλης έδιναν το «παρών» μόνο οι μεγάλοι παίκτες, όπως οι γκαλερί Gagosian και David Ζwirner, και πελάτες ήταν μάλλον αποκλειστικά η βασιλική οικογένεια των Αλ Ναχιάν. Πλέον η έμφαση δίνεται στην τοπικότητα και έχει μια εμβέλεια ώστε να συμπεριλάβει τις χώρες του Κόλπου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, όπως συμβαίνει και με την Art Dubai. Κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η συμμετοχή χωρών όπως η Τουρκία και το Ιράν, για μάλλον ευνόητους λόγους.
Στο μεν Ιράν, η κοινωνική επανάσταση που έφερε η δολοφονία της 22χρονης Μάχσα Αµίνι από τα χέρια της Αστυνομίας Ηθών οδήγησε σε «φυγή» γκαλερί της χώρας, στη δε Τουρκία ο πληθωρισμός σκαρφάλωσε στο 83% τον Οκτώβριο που μας πέρασε, ποσοστό-ρεκόρ των τελευταίων 24 ετών. Οι τούρκοι συλλέκτες και επενδυτές το σκέπτονται πολύ προτού επενδύσουν σε τέχνη και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα φαντάζουν το κατάλληλο μέρος για αναζήτηση πελατών από πλευράς των γκαλερί της Τουρκίας. Αλλωστε το εύρος των τιμών είναι μεγάλο και σύμφωνα με δημοσίευμα της ιστοσελίδας artnet αυτές κυμαίνονταν από τα 3.000 έως μερικά εκατομμύρια δολάρια.
