Το 2021 ένας δυνατός παγετός έπληξε σε μεγάλο βαθμό τις καλλιέργειες καφέ στη Βραζιλία, τη μεγαλύτερη παραγωγό χώρα κόκκων της ποικιλίας Arabica. Στην ανάγκη, οι μεγάλοι αγοραστές στράφηκαν και προς το Βιετνάμ, όπου καλλιεργούνταν μια διαφορετική, εξίσου δημοφιλής ποικιλία, οι κόκκοι Robusta. Εκεί όμως έπεσε ξηρασία.

Οι καλλιεργητές, στην προσπάθειά τους να βρουν λύσεις για να επιβιώσουν, εγκατέλειψαν τον καφέ και φύτεψαν στα χωράφια τους ντούριαν, το εξαιρετικά δύσοσμο αλλά νόστιμο φρούτο που έχει μεγάλη ζήτηση, ειδικά σε χώρες της Ασίας και που τελικά αποδείχθηκε πιο προσοδοφόρο από τον καφέ.

Αυτά αλλά και άλλα γεγονότα που έχουν να κάνουν (και) με την κλιματική αλλαγή, επηρέασαν δραματικά το χρηματιστήριο των καβουρδισμένων κόκκων που μας ξυπνούν κάθε πρωί. Και που πολλούς από εμάς τους συντροφεύουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας – είναι συνήθης εικόνα και στη χώρα μας το κύπελλο του καφέ επάνω σε γραφεία, σε γκισέ δημόσιων υπηρεσιών και εμπορικών καταστημάτων, στις ειδικές θήκες των αυτοκινήτων κ.λπ.

Βεβαίως, τα δεδομένα αλλάζουν χρόνο με τον χρόνο και είναι ανάλογα με τις κλιματικές συνθήκες που επικρατούν την κάθε εποχή στην κάθε περιοχή ή ανάλογα με τη φορολογία κάθε κράτους κ.λπ. Οι τιμές ανεβοκατεβαίνουν, όπως συμβαίνει με όλα σχεδόν τα διατροφικά (και μη) αγαθά, χωρίς αυτό να αποτρέπει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο να αναζητούν καθημερινά την απόλαυση του αγαπημένου τους ροφήματος.

Γιατί ο καφές είναι μια απόλαυση (σχεδόν) για όλους! Αν και μπορεί να γίνει και μια απόλαυση για λίγους, για πολύ λίγους, αν το φλιτζάνι που θα τους σερβίρουν περιέχει κάποια από τις αρωματικές ποικιλίες που ξεχωρίζουν για τη σπάνια ποιότητά τους, επομένως και για την τιμή τους. Αυτές είναι μερικές από τις πιο ακριβές (αλλά και μερικές από τις πιο παράξενες) ποικιλίες καφέ στον πλανήτη.

Black Ivory

Θεωρείται ένας από τους πιο σπάνιους γι’ αυτό και πιο ακριβούς – πιθανώς να είναι και ο πιο ακριβός – καφέδες στον κόσμο. Με την τιμή του να φτάνει ακόμα και τις 2.500-3.000 δολάρια το κιλό. Παράγεται στην Ταϊλάνδη με μια ιδιαίτερη διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει την πέψη των κόκκων του καφέ από ελέφαντες.

Κοντολογίς, οι κόκκοι περνούν στο πεπτικό σύστημα των χαριτωμένων παχύδερμων και αποβάλλονται με τον γνωστό τρόπο – δεν χρειάζεται να προχωρήσουμε σε περισσότερες λεπτομέρειες. Ωσπου όμως να αποβληθούν, τα ένζυμα που βρίσκονται στο στομάχι των ζώων δημιουργούν ζυμώσεις οι οποίες δίνουν στον καφέ μια απαλή και πλούσια γεύση που περιγράφεται ως ένας συνδυασμός μπαχαρικών, σοκολάτας και φρούτων.

Οι δυσκολίες της διαδικασίας παραγωγής αλλά και η σχετικά μικρή ποσότητα που διοχετεύεται στο εμπόριο κρατούν πάντα την τιμή του πολύ υψηλή. Μέρος των εσόδων από τις πωλήσεις του καφέ αυτού χρησιμοποιείται για τη φροντίδα των ελεφάντων, ενός ζώου που χαίρει ιδιαίτερης αγάπης και προστασίας στην Ταϊλάνδη, αλλά και για την υποστήριξη των αγροτικών πληθυσμών.

Kopi Luwak

Προέρχεται κυρίως από την Ινδονησία (από Σουμάτρα, Ιάβα, Μπαλί κ.α.) και είναι και αυτός διάσημος για την ιδιαίτερη διαδικασία παραγωγής του, η οποία μοιάζει πολύ με εκείνη του Black Ivory.

Εδώ οι κόκκοι καφέ περνούν από το πεπτικό σύστημα του Paradoxurus hermaphroditus (στα ελληνικά μοσχογαλή), ενός μικρού σαρκοφάγου θηλαστικού που ζει στην περιοχή και συλλέγονται, βεβαίως, από τα περιττώματά του. Ενα κιλό Kopi Luwak μπορεί να ξεπεράσει και τα 1.200 δολάρια.

Ομως, η αιχμαλωσία των ζώων είναι ένα θέμα που έχει συχνά προκαλέσει την αντίδραση των ζωοφιλικών οργανώσεων. Ο εν λόγω καφές είχε απασχολήσει και τα ελληνικά ΜΜΕ, όταν προ λίγων ετών είχε αρχίσει να τον σερβίρει, προς 150 ευρώ το φλιτζάνι, όπως είχε γραφτεί, εστιατόριο στον Πλατύ Γιαλό της Μυκόνου.

Finca El Injerto

Είναι πολυβραβευμένος, προέρχεται από τη Γουατεμάλα και θεωρείται μοναδικός όχι μόνο για τη γεύση του αλλά και για τον ιδιαίτερο τρόπο παρασκευής του, μια διαδικασία κατά την οποία οι κόκκοι πλένονται για να βελτιωθεί η ποιότητά τους. Χαρακτηρίζεται πλούσιος και κρεμώδης, με νότες τριαντάφυλλου, τσαγιού, καρύδας και μαύρης σοκολάτας. Η τιμή του μπορεί και να ξεπεράσει τα 1.000 ευρώ ανά κιλό.

Saint Helena

Παράγεται, όπως φαίνεται και από το όνομά του, στη νήσο της Αγίας Ελένης, στον νότιο Ατλαντικό Ωκεανό. Πρόκειται για τον μακρινό τόπο όπου εξορίστηκε το 1815 και έζησε μέχρι τον θάνατό του, το 1821, ο Ναπολέων Βοναπάρτης. Λένε μάλιστα πως ο γάλλος στρατηλάτης αγαπούσε ιδιαιτέρως τον καφέ Saint Helena, γι’ αυτό και είχε ασχοληθεί με την καλλιέργειά του. Σήμερα η παραγωγή του είναι περιορισμένη και τα έξοδα μεταφοράς του πολύ αυξημένα. Ομως η ποιότητά του εξακολουθεί να θεωρείται εξαιρετική. Πωλείται από 500 έως 600 ευρώ το κιλό.

Hacienda La Esmeralda

Καλλιεργείται στην ηφαιστειογενή περιοχή Boquete, στον Παναμά, σε υψόμετρο 1.800 μέτρων, και διακρίνεται για τη φρουτώδη (νότες από ώριμο ροδάκινο) και λουλουδάτη (αρωματικοί τόνοι γιασεμιού) γεύση του και την επίγευση σοκολάτας. Η τιμή του κυμαίνεται μεταξύ 400 και 500 δολαρίων το κιλό. Η ποικιλία Geisha είναι η πιο εκλεκτή, με τη διαδικασία παρασκευής της να περιλαμβάνει ζύμωση και ξήρανση για περίπου 10 ημέρες.

Blue Mountain

Ο φημισμένος καφές της Τζαμάικα καλλιεργείται σε υψόμετρο που φτάνει τα 2.256 μέτρα, στην οροσειρά Blue Mountains, μια περιοχή με πολλές βροχοπτώσεις – από εκεί πήρε και το όνομά του. Η τιμή του μπορεί να ξεπεράσει τα 100-120 δολάρια το κιλό. Είναι ο καφές που χρησιμοποιείται για την παρασκευή του λικέρ Tia Maria. Εχει ελαφριά, ήπια γεύση και φανατικούς φίλους.

Οι παράξενοι

Ο Los Planes από το Ελ Σαλβαδόρ, ο Kona από τη Χαβάη, ο Molokai επίσης από τη Χαβάη (ο οποίος καλλιεργείται σε μια περιοχή όπου θεωρείται ότι επικρατούν οι ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη του καφεόδεντρου), ο Fazenda Santa Ines της Βραζιλίας και ο Yauco Selecto του Πουέρτο Ρίκο είναι μερικές ακόμα από τις ποικιλίες που θεωρούνται ιδιαίτερες και κοστίζουν ακριβά.

Εκτός όμως από αυτούς, υπάρχουν και οι άλλοι, οι παράξενοι καφέδες. Που η ιδιαιτερότητά τους δεν αφορά την καλλιέργεια και την επεξεργασία των κόκκων τους αλλά τον ευφάνταστο και απροσδόκητο τρόπο παρασκευής τους. Ο Cà phê trứng ή Egg Coffee, για παράδειγμα, παρασκευάζεται στο Βιετνάμ από καφέ της ποικιλίας Robusta, συμπυκνωμένο γάλα, ζάχαρη και κρόκους φρέσκων αβγών.

Τα αβγά χτυπιούνται στο χέρι με το γάλα και τη ζάχαρη, το μείγμα που προκύπτει βράζει και αμέσως μετά προστίθεται σε αυτό ζεστός ή παγωμένος καφές. Λέγεται πως η συνταγή δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ’40. Ο Kaffeost ή Coffee Cheese έρχεται από τη Φινλανδία και όσο τρελό και αν ακούγεται πρόκειται πράγματι για καφέ μέσα στον οποίο κολυμπούν κομμάτια ενός ειδικού τύπου «ξηρού» τυριού, που παρασκευάζεται από γάλα αγελάδας (σε κάποιες περιπτώσεις ταράνδου) και που λειτουργεί σχεδόν σαν ψωμί, καθώς απορροφά τα υγρά.

O Mushroom Coffee είναι ένα ισόποσο μείγμα αλεσμένου καφέ και αλεσμένων μανιταριών από διάφορες ποικιλίες. Θεωρείται ωφέλιμος για την υγεία (για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος) επειδή για την παρασκευή του χρησιμοποιούνται κυρίως φαρμακευτικά μανιτάρια. Ο Nitro Cold Brew εκχυλίζεται με νερό για περίπου 16 ώρες και αποθηκεύεται σε δοχεία όπου προστίθεται άζωτο με πίεση.

Ο Butter ή Bulletproof Coffee παρασκευάζεται με μια δόση καφέ, ανάλατο αγελαδινό βούτυρο και έλαιο καρύδας. Επινοήθηκε από έναν επιχειρηματία από το Νέο Μεξικό, ο οποίος τον εμπνεύστηκε από το Butter Tea (ζεστό τσάι με λιωμένο βούτυρο) που είχε δοκιμάσει και αγαπήσει σε ένα ταξίδι του στο Θιβέτ.

Οσο για τον Cascara Coffee, δεν είναι στην πραγματικότητα καφές – ακόμα και η καφεΐνη που περιέχει είναι κατά πολύ λιγότερη από την καφεΐνη που περιέχει ο καφές. Πρόκειται για ρόφημα που παράγεται από το αποξηραμένο περίβλημα του καρπού του καφεόδεντρου, του αποκαλούμενου «κερασιού» του καφέ (cascara στα ισπανικά σημαίνει φλούδα), και είναι δημοφιλές σε χώρες όπως η Βολιβία, η Υεμένη, η Σομαλία και η Αιθιοπία.