Στο κυνήγι της ευδαιμονίας

Για να γίνει στις μέρες μας μια χολιγουντιανή ταινία επιτυχία δύο δρόμους έχει μπροστά της: ή να βασίζεται στα σύμπαντα των κόμικς της Marvel και της DC ή να έλκει την καταγωγή της από αληθινή ιστορία. «Based on a true story» φιλμ περνούν διαρκώς από τις οθόνες μας και εξασφαλίζουν και την εύνοια των Οσκαρ: το «Spotlight» του 2015 και το «Πράσινο βιβλίο» του 2018 έλαβαν το βραβείο καλύτερης ταινίας χάρη (και) σε αυτή τη διάστασή τους. Στο βιβλίο τους «Ευτυχιοκρατία. Πώς η βιομηχανία της ευτυχίας κυβερνά τη ζωή μας» (εκδ. Πόλις) ο ισπανός ψυχολόγος Εντγκαρ Καμπάνας και η μαροκινή κοινωνιολόγος Εύα Ιλούζ μας θυμίζουν ένα παρόμοιο φιλμ από το 2006: σε έναν από τους καλύτερους ρόλους της καριέρας του ο Γουίλ Σμιθ υποδύθηκε στο «The Pursuit of Happiness» τον Κρις Γκάρντνερ, μικροαστό που μένει άστεγος για έναν χρόνο κυνηγώντας το όνειρό του. Οταν, παρά τις αντιξοότητες, καταφέρνει να γίνει χρηματιστής, αναφωνεί «αυτό είναι ευτυχία!». Είναι όμως πράγματι; ‘Η είναι μήπως ένα αέναο κυνήγι αφηρημένων αγαθών και καταναλωτικών προϊόντων που χρονολογείται από τη μεταπολεμική εποχή, αλλά γιγαντώνεται στα χρόνια των social media;

Κληρονόμοι της παράδοσης της «Σχολής της Φρανκφούρτης», επίγονοι των Μαξ Χορκχάιμερ και Τέοντορ Αντόρνο, φιλοσόφων που κατεξοχήν εξέφρασαν την κριτική του σύγχρονου υλικού πολιτισμού, οι Καμπάνας και Ιλούζ παρατηρούν στο βιβλίο τους ότι από τη δεκαετία του 2000 και εντεύθεν η ευτυχία μετατράπηκε σε μία από τις δημοφιλέστερες αξίες της αγοράς. Μέθοδοι της λεγόμενης «θετικής ψυχολογίας» την κατέστησαν, υποτίθεται, μετρήσιμη, το life coaching υποσχόταν απτά αποτελέσματα και, αν αυτά αποτύγχαναν, υπήρχαν πάντοτε τα καταναλωτικά αγαθά για να παρηγορηθούν όλοι όσοι μπορούσαν να τα αποκτήσουν. Η νέα οικονομία, από τη διαφήμιση ως τους influencers, υπέβαλε στη δυτική κοινωνία την ιδέα τής μέχρι τελικής πτώσεως αναζήτησης μια ευτυχίας ποσοτικά υπολογίσιμης σε δείκτες, στάσεις, συμπεριφορές και εισπράξεις.