Το σπίτι μας είναι η φωλιά μας, το καταφύγιό μας, πολλές φορές και το οχυρό μας. Δεν έχουμε βέβαια υπάρξει όλοι τυχεροί για να αποκτήσουμε την κατοικία των ονείρων μας, όμως, τουλάχιστον, μέσω της μεγάλης οθόνης έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύπτουμε χώρους που θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν την εστία μας – και ίσως πράγματι για λίγο να έγιναν, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια μιας ταινίας, όπως αυτές που ακολουθούν.

Πατήρ και υιός Λόιντ Ράιτ και σκανδιναβικό design

Το πολύ ελκυστικό θέμα της «δυστοπίας» στον κινηματογράφο έχει περάσει μέσα από πολλές ταινίες στις οποίες ο κόσμος μας συχνά εμφανίζεται κατεστραμμένος, έρημος, κρανίου τόπος. Κάτι τέτοιο όμως δεν θα δούμε να συμβαίνει στην ταινία επιστημονικής φαντασίας «Blade Runner» (1982), η ιστορία της οποίας διαδραματίζεται στο Λος Αντζελες του 2019: ένα φουτουριστικό, μεταβιομηχανικό, νυχτερινό τοπίο του μέλλοντος, δημιούργημα της φαντασίας των σχεδιαστών παραγωγής Λόρενς Τζ. Πολ και Ντέιβιντ Λ. Σνάιντερ υπό την επίβλεψη του σκηνοθέτη του εμβληματικού φιλμ, Ρίντλεϊ Σκοτ.

Οπως όλες οι καλές δημιουργίες επιστημονικής φαντασίας, αυτή η ταινία είναι μια κριτική του παρελθόντος και του παρόντος, η οποία μπορείς να πεις ότι ξεκάθαρα εκφράζει τις φοβίες που προκαλεί η νέα αστική συνθήκη. Λειτουργεί ως προειδοποίηση για την αύξηση του πληθυσμού αλλά και τον αχαλίνωτο καπιταλισμό, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας, την αποξένωση.

Ολα τα σετ της ταινίας παρουσιάζουν ενδιαφέρον και το μεγαλύτερο ανάμεσά τους το «Ennis House», στο οποίο υποτίθεται ότι διαμένει ο κεντρικός ήρωας της ταινίας, πρώην αστυνομικός Ρικ Ντέκαρντ (Χάρισον Φορντ). Εργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Φρανκ Λόιντ Ράιτ, σχεδιάστηκε το 1923, κατασκευάστηκε το 1924 και είναι εμπνευσμένο από την αρχιτεκτονική των Μάγια. Το επιβλητικό οικοδόμημα, στην περιοχή Λος Φελίζ του L.A., που αποτελεί εθνικό μνημείο, απαρτίζεται από περισσότερα από 27.000 επεξεργασμένα μπλοκ σκυροδέματος με γεωμετρικά μοτίβα που του δίνουν την όψη αρχαίας κατασκευής.


Ο θρυλικός αρχιτέκτων Φρανκ Λόιντ Ράιτ σχεδίασε ένα από τα σπίτια που βλέπουμε στην ταινία «Blade runner» του Ρίντλεϊ Σκοτ. Photo Andrew Pielage

Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες στην Αμερική του 20ού αιώνα και το 1949 ο Γκάρι Κούπερ υποδύθηκε έναν χαρακτήρα εμπνευσμένο από αυτόν στη θαυμάσια ταινία του Κινγκ Βιντόρ «Χαλύβδινες ψυχές» (The Fountainhead). Ωστόσο, τo 1926 ήταν ο γιος του Φρανκ Λόιντ Ράιτ, ονόματι Λόιντ Ράιτ, που για λογαριασμό του ζεύγους Σόουντεν σχεδίασε στο Λος Φελίζ του Λος Αντζελες το «John Sowden House», χαρακτηριστικό παράδειγμα του αρχιτεκτονικού στυλ που αποκαλούνταν «Mayan Revival» και ήταν αρκετά δημοφιλές στη διάρκεια του Μεσοπολέμου.

Η οικία, που επίσης ανήκει στα ιστορικά/πολιτιστικά μνημεία του Λος Αντζελες και των ΗΠΑ, εμφανίζεται ως το σπίτι της Αβα Γκάρντνερ στην ταινία του Μάρτιν Σκορσέζε «Ιπτάμενος Κροίσος» (The Aviator, 2004), όπου ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο, σε μια εκπληκτική στιγμή της καριέρας του, υποδύεται τον δισεκατομμυριούχο αμερικανό επιχειρηματία Χάουαρντ Χιουζ (1905-1976). Πέρα από την κεντρική αυλή και την τεράστια πισίνα, το σπίτι που επίσης διαθέτει μια εντυπωσιακή είσοδο από «λαξευμένο» μπετόν, όπως ακριβώς και το «Ennis House», συνδυάζει την εμφάνιση και την αίσθηση ενός αρχαίου ναού αλλά και ενός σύγχρονου Art Deco οικοδομήματος.

Επιστρέφοντας όμως στο είδος της επιστημονικής φαντασίας, ας κάνουμε μια στάση σε κάτι πολύ πιο πρόσφατο, την ταινία «Από μηχανής» (Ex machina, 2014), της οποίας το σενάριο και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Αλεξ Γκάρλαντ.

Το «Από μηχανής» γυρίστηκε στην καταπράσινη Νορβηγία και το κτίριο που χρησιμοποιήθηκε ως σκηνικός χώρος της ιστορίας είναι το Juvet Landscape Hotel, σχεδιασμένο από την Jensen & Skodvin Architects. Χτισμένο το 2008 στο Βάλνταλ, το Juvet Landscape Hotel είναι μια συστάδα ανεξάρτητων κτιρίων τοποθετημένων σε ένα συναρπαστικό φυσικό τοπίο που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με την έντονη υλικότητα της φανταστικής, σχεδόν καταπιεστικά μινιμαλιστικής έπαυλης όπου λαμβάνει χώρα η ιστορία της ταινίας. Αυτή η αντίθεση αντικατοπτρίζει τη σχέση ανθρώπου και μηχανής. Και το λαβυρινθώδες σπίτι, με ελάχιστα πρόσωπα να εμφανίζονται σε όλη την ταινία (ένα εκ των οποίων είναι ρομπότ – με τη μορφή της Αλίσια Βικάντερ), αναλαμβάνει ρόλο πρωταγωνιστικό.

To σπίτι της ταινίας «Από μηχανής» (Ex machina, 2014).

Η «σινεφίλ» αρχιτεκτονική του Τζον Λότνερ

Μιλώντας όμως για σπίτια φουτουριστικής αισθητικής στο σινεμά, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει εκείνο το οποίο πρωταγωνιστεί στο θρίλερ «Διχασμένο κορμί» (Body Double, 1984) του Μπράιαν Ντε Πάλμα. Το κτίριο ονομάζεται Chemosphere, έχει ανακηρυχθεί πολιτιστικό/ιστορικό Μνημείο του Λος Αντζελες και είναι σχεδιασμένο το 1960 από τον ιδιοφυή αρχιτέκτονα Τζον Λότνερ (1911-1994) για λογαριασμό του Λέoναρντ Μάλιν.

Το οκταγωνικό αυτό κτίριο-ιπτάμενος δίσκος βρίσκεται σκαρφαλωμένο σε μια πλαγιά με απότομη κλίση στους λόφους του Χόλιγουντ και μοιάζει να αιωρείται στην κορυφή μιας κάθετης στήλης ύψους περίπου εννέα μέτρων, παραπέμποντας επίσης σε ομπρέλα ή σε τεράστιο μανιτάρι από τσιμέντο, γυαλί και αλουμίνιο. Σούπερ μοντέρνα κατοικία, όχι μόνο για την εποχή που κατασκευάστηκε αλλά και για τις μέρες μας, το Chemosphere διαθέτει παράθυρα σε όλες τις πλευρές και είναι προσβάσιμο με τελεφερίκ.

Παραπάνω από μία δεκαετία πριν από το «Διχασμένο κορμί», ένα άλλο κτίριο του Λότνερ είχε επίσης χρησιμοποιηθεί στον κινηματογράφο και μάλιστα στην ταινία Τζέιμς Μποντ «Τα διαμάντια είναι παντοτινά» (1971). Χτισμένο το 1968 στο Παλμ Σπρινγκς της Καλιφόρνιας για λογαριασμό του interior designer Αρθουρ Ελροντ, το «Elrod House» είναι ένα κυκλικό οικοδόμημα με εντυπωσιακή πισίνα, αρκετούς φεγγίτες και καμπυλωτές, συρόμενες γυάλινες επιφάνειες που προσφέρουν ανεμπόδιστη θέα στην κοιλάδα Κοατσέλα. Ενας πρωτότυπος συνδυασμός «οργανικής» αρχιτεκτονικής και μοντερνισμού.

Τελικά η αρχιτεκτονική του Τζον Λότνερ είχε την τιμητική της στη μεγάλη οθόνη. Τοποθετημένη στο 1962, η ταινία «Ενας άνδρας μόνος» (A Single Man, 2009), η πρώτη μεγάλου μήκους κινηματογραφική δημιουργία που σκηνοθέτησε ο σχεδιαστής μόδας Τομ Φορντ, αποτελεί το πορτρέτο ενός ομοφυλόφιλου άνδρα, του Τζορτζ, τον οποίο σε όλη σχεδόν την ταινία βλέπουμε να παλεύει με τους δαίμονές του (ο ρόλος οδήγησε τον Κόλιν Φερθ για πρώτη φορά στις υποψηφιότητες για το Οσκαρ Α΄ ανδρικού ρόλου – το πήρε την επόμενη χρονιά, για τον «Λόγο του Βασιλιά»). Αυτή η «εσωτερική μάχη» λαμβάνει χώρα κυρίως μέσα στο σπίτι του Τζορτζ, γνωστό ως «Schaffer Residence» (χτισμένο το 1949, στο Γκλεντέιλ της Καλιφόρνιας, σε σχέδια Λότνερ). Η λιτή και ατμοσφαιρική παλέτα του ξύλου και οι αποχρώσεις του μπεζ χρησιμεύουν ως ταιριαστό background στη ζωή του Τζορτζ.

Από το Χέρτφορντσαϊρ στην Κορέα

To 1971 ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ επρόκειτο να γυρίσει ίσως την πιο αμφιλεγόμενη ταινία της καριέρας του, το «Κουρδιστό πορτοκάλι» (A Clockwork Orange»), βασισμένη στο βιβλίο του 1962 από τον Αντονι Μπέρτζες, μια εξονυχιστική και συγχρόνως «διασκεδαστική» μελέτη πάνω στο διαρκώς εξαπλούμενο φαινόμενο της βίας. Στο πρώτο μέρος του, το φιλμ περιγράφει τα κατορθώματα της τετραμελούς παρέας του Αλεξ (Μάλκολμ Μακ Nτάουελ), που σε μια εποχή η οποία δεν ορίζεται, βιάζει, κλέβει και χτυπάει όποιον βρεθεί στο διάβα της.

Η πιο χαρακτηριστική «αρένα» αυτών των «δραστηριοτήτων» θα γίνει το σπίτι ενός συγγραφέα (Πάτρικ Μαγκί), τον οποίο αφήνουν παράλυτο και βιάζουν τη σύζυγό του (Αντριέν Κόρι) υπό τους ήχους του «Singin’ in the Rain». Στο σπίτι αυτό, ο Αλεξ αργότερα θα πληρώσει με το ίδιο νόμισμα.

Πρόκειται για το αποκαλούμενο «The Skybreak House» ή «Jaffe House» που το 1965 εμπνεύστηκε και έχτισε η λαμπρή Team 4, αποτελούμενη από τους Σου Μπράμγουελ, Γουέντι Τσίζμαν, Νόρμαν Φόστερ και Ρίτσαρντ Ρότζερς, στο Ράντλετ του Χέρτφορντσαϊρ της Αγγλίας. Το σπίτι είναι πλήρως ενταγμένο στο τοπίο και αξιοποιεί άριστα τη θέση του με παράθυρα από το δάπεδο μέχρι την οροφή, στραμμένα προς τον ήλιο. Οι χώροι διημέρευσης είναι χωρισμένοι σε τρεις ζώνες, με συρόμενα μεταξύ τους πάνελ για εναλλαγές της διαρρύθμισης.

Η αρχιτεκτονική στην κορεατική ταινία «Παράσιτα» (2019), που θριάμβευσε στα Οσκαρ κερδίζοντας στις κατηγορίες καλύτερης ταινίας, ξένης ταινίας, σκηνοθεσίας και σεναρίου, είναι το όχημα μέσω του οποίου ο δημιουργός της, Μπονγκ Τζουν-χο, θέλησε να υπογραμμίσει την ανισότητα των κοινωνικών τάξεων στη Νότια Κορέα. Ο σκηνοθέτης και συν-σεναριογράφος αναδεικνύει το γεγονός ότι το δομημένο περιβάλλον όπου κατοικούμε είναι μια αναπαράσταση της ίδιας της κοινωνίας μας.

Από τα ημιυπόγεια «banjiha» της οικογένειας Kιμ μέχρι τη μεγαλοπρεπή μονοκατοικία των Παρκ (όπου οι Κιμ θα «εισβάλουν»), η ταινία μιλάει τη γλώσσα της αρχιτεκτονικής που εκφράζεται μέσω των αντιθέσεων: καθετί εδώ, στους εσωτερικούς και στους εξωτερικούς χώρους, εκφράζει το κοινωνικο-οικονομικό χάσμα. Το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας εκτυλίσσεται στο εντυπωσιακό σπίτι των εύπορων Παρκ με την ανάλαφρη, μινιμαλιστική αισθητική και την ευρύχωρη μοντέρνα διάταξη, σχεδιασμένο από τον production designer Λι Χα Τζουν σε ένα υπαίθριο σετ.

Μετακόμιση στο δάσος

Μία από τις πιο χαρακτηριστικές αλλά και καλύτερες αμερικανικές κωμωδίες της δεκαετίας του 1980, η οποία με τα χρόνια απέκτησε cult χαρακτήρα, είναι η «Πιο κουφή μέρα του Φέρις Μπιούλερ» (Ferris Bueller’s Day Off, 1986), την οποία θα ζήσει στην κυριολεξία ο ήρωας του τίτλου που υποδύεται ο Μάθιου Μπρόντερικ.

Η «κουφή μέρα» είναι εκείνη που ο πανέξυπνος αλλά και εξυπνάκιας Φέρις Μπιούλερ αποφασίζει να την «κοπανήσει» από το σχολείο και να κάνει βόλτες μαζί με την αγαπημένη του (Μία Σάρα) μέσα στην κατακόκκινη Ferrari του καλύτερού του φίλου, Κάμερον (Αλαν Ρακ). Και έτσι φτάνουμε στο θέμα μας, το σπίτι του φίλου στο οποίο βρίσκεται η Ferrari, το οποίο είναι διάσημο στην πραγματικότητα και λέγεται «The Ben Rose House».

Σχεδιασμένο από τον A. Τζέιμς Σπέιερ, μαθητή του σπουδαίου γερμανοαμερικανού αρχιτέκτονα Λούντβιχ Μις βαν ντερ Ρόε, το σπίτι χτίστηκε το 1953 στο κατάφυτο προάστιο του Χάιλαντ Παρκ στο Σικάγο του Ιλινόις. Το 1974 προστέθηκε το «γυάλινο» γκαράζ, σχεδιασμένο από τον μαθητή του Σπέιερ, Ντέιβιντ Χέιντ. Αυτή η υπερυψωμένη μοντέρνα κατασκευή με τους γυάλινους τοίχους από το δάπεδο μέχρι την οροφή σε όλες τις πλευρές είναι πνιγμένη στο πράσινο.

Το «Hoke House» εμφανίζεται στην ταινία «Λυκόφως» (2008).

Και κλείνουμε τη δεκάδα των σπιτιών που έχουν χαραχθεί στη μνήμη μέσω των καρέ του σελιλόιντ, με μια τελευταία στάση στο «The Hoke House» στο Πόρτλαντ του Oρεγκον, το οποίο είδαμε στην ταινία φαντασίας και σύγχρονων βρικολάκων/λυκανθρώπων «Λυκόφως» (Twilight, 2008) της Κάθριν Χάρντγουικ.

Το «Hoke Ηouse» σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Τζεφ Κόβελ της Skylab Architecture και χτίστηκε το 2007 για το ζεύγος Τζον και Κάρεν Χόουκ. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό «γεωμετρικό» δεντρόσπιτο-κιβωτό στην άκρη του Forest Park, με το ζεστό, κοκκινωπό κέδρινο εξωτερικό και τις υπερμεγέθεις τζαμαρίες να φέρνουν το δάσος μέσα σε κάθε δωμάτιο.

Και όλα αυτά, βέβαια, χωρίς φυσικά να ξεχνάμε την ομορφιά ή την εκκεντρικότητα σπιτιών σε ταινίες όπως ο «Θείος μου» (1958) του Ζακ Τατί με τη σούπερ φουτουριστική «Villa Arpel», ή ο «Υπναράς» (1973), όπου ο Γούντι Αλεν ζει σε ένα… διαστημόπλοιο.

Δύο πολύ χαρακτηριστικά σπίτια του Λος Αντζελες εμφανίζονται, τέλος, στις ταινίες ο «Μεγάλος Λεμπόφσκι» (1998) των αδελφών Τζόελ και Ιθαν Κοέν – το Sheats-Goldstein Residence, το οποίο επίσης κατασκεύασε ο Τζον Λότνερ, και όπου μένει ο μεγαλοεπιχειρηματίας που υποδύεται ο Μπεν Γκαζάρα – και «Pulp Fiction» (1994) του Κουέντιν Ταραντίνο (η πολυτελής οικία του γκάνγκστερ Μαρσέλους Γουάλας).