Σκοτεινοί σουλτάνοι

Ο σουλτάνος Σελίμ Α’, γνωστός και ως Γιαβούζ, δηλαδή «Σκληρός» (ονομασία που έχει και ένα από τα γεωτρύπανα με τα οποία μας απειλούν οι γείτονες), πέθανε το 1520 έχοντας μετατρέψει την Τουρκία σε μια τεράστια αυτοκρατορία. Αλλά και περνώντας στην Ιστορία ως ένας από τους πιο αιμοδιψείς και πολεμοχαρείς ηγέτες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Πέντε αιώνες μετά, ο αμείλικτος εκείνος διώκτης των χριστιανών επανέρχεται στην επικαιρότητα ως υπόδειγμα για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στην προσπάθεια για αναβίωση του ένδοξου και εξιδανικευμένου οθωμανικού παρελθόντος. Ο καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Γέιλ Αλαν Μίκαϊλ υποστηρίζει πως «ο Σελίμ Α’ προσφέρει ένα πρότυπο στην Τουρκία για να γίνει μια παγκόσμια πολιτική και οικονομική δύναμη που θα ασκεί επιρροή από την Ουάσιγκτον μέχρι το Πεκίνο, συνθλίβοντας τους ξένους και τους εγχώριους αμφισβητίες. Βοηθά επίσης τον Ερντογάν να επιχειρηματολογήσει υπέρ του Ισλάμ ως πολιτιστικής και πολιτικής δεξαμενής δύναμης». Αλλοι αναλυτές υποστηρίζουν πως ίνδαλμα του προέδρου της Τουρκίας είναι ο Αμπντούλ Χαμίτ Β’, ο ηγέτης που συνέδεσε το όνομά του με τη Γενοκτονία των Αρμενίων, αλλά και με τα βασανιστήρια, τη φυλάκιση και τις δολοφονίες χιλιάδων τούρκων αντιφρονούντων. Και οι δύο περιπτώσεις ακούγονται το ίδιο τρομακτικές για έναν σύγχρονο πολίτη που πιστεύει στη δημοκρατία και εμφορείται από τις αξίες της. Ανησυχητική και τρομακτική είναι και η εκδήλωση των ηγεμονικών φιλοδοξιών του Ερντογάν. Ο οποίος, είτε αναζητεί έμπνευση και ιδεολογικά δεκανίκια στο παρελθόν είτε χαράζει μια εντελώς δική του πολιτική, έχει αναβιώσει περισσότερο από κάθε άλλον σύγχρονο τούρκο πολιτικό τον ισλαμικό μοναρχικό τίτλο του σουλτάνου. Αυτή είναι εξάλλου και η προσωνυμία που έχει αποκτήσει εξαιτίας της προκλητικά πολυτελούς διαβίωσης του ιδίου και της οικογένειάς του και (κυρίως) του αυταρχικού τρόπου με τον οποίο ασκεί πολιτική.

Αν όμως ο πρόεδρος της Τουρκίας είναι ένας σύγχρονος σουλτάνος, εντός εισαγωγικών, ποιοι ήταν οι πραγματικοί σουλτάνοι που μνημονεύονται στις σελίδες της Ιστορίας; Οι ηγέτες που συνέβαλαν στο χτίσιμο μιας μεγάλης και ισχυρής αυτοκρατορίας; Από πού προέρχονταν; Πώς απέκτησαν το κληρονομικό δικαίωμα (όσοι το είχαν) ή πώς και με ποιους τρόπους αναρριχήθηκαν στον θρόνο εκείνοι που δεν είχαν την καταγωγή, αλλά είχαν τη φιλοδοξία να καταλάβουν την εξουσία, αντιμετωπίζοντας τους δεκάδες εχθρούς αλλά και τους άσπονδους φίλους που επίσης την εποφθαλμιούσαν; Είναι μακρύς ο κατάλογος των σουλτάνων που κυβέρνησαν τη γείτονα χώρα από το 1299 έως το 1922, όποτε ο εν λόγω θεσμός καταργήθηκε: Δηλαδή από τα χρόνια του Οσμάν Α’ Γαζή (1258-1326), ιδρυτή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως την επικράτηση των Κεμαλιστών και την εξορία στην Ιταλία του τελευταίου σουλτάνου Μωάμεθ ΣΤ’ ή Μεχμέτ Βαχιντεντίν. Είναι, επίσης, δυσδιάκριτη και ομιχλώδης η ιστορική αλήθεια αν δεν μελετήσεις σε βάθος τα γεγονότα, καθώς μπερδεύεται συχνά με τον μύθο σε ένα μακραίωνο, ενίοτε ωραιοποιημένο αλλά στην πραγματικότητα εξαιρετικά σκληρό χρονικό με κατακτητικούς πολέμους, δολοπλοκίες, διωγμούς, σφαγές, ολοκαυτώματα. Και με μεγάλα πολιτικά αλλά και οικογενειακά μίση.