«Σήκω να καθίσει η γιαγιά»

Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στη Νότια Κορέα και στην Ιαπωνία πρόσεξα πως οι εξαιρετικά ευγενικοί αυτοί λαοί, αυτοί οι άνθρωποι που σκοτώνονταν να σε εξυπηρετήσουν, δεν σηκώνονταν στα µέσα µαζικής µεταφοράς για να παραχωρήσουν τη θέση τους σε ηλικιωµένους. Δεν ξέρω αν ήταν τυχαίο, καθώς έµεινα µόλις τρεις εβδοµάδες και στις δύο χώρες, το παρατηρούσα όµως σε καθηµερινή βάση. Αντιθέτως, έδιναν αµέσως τη θέση τους στις εγκύους. Σκέφτηκα πως µάλλον θα είναι θέµα κοινωνικής κουλτούρας: Κάνεις αυτό που µαθαίνεις ότι οφείλεις να κάνεις. Ισως στα δικά τους «πρέπει», για λόγους που δεν γνωρίζω, δεν περιλαµβάνεται ως ένδειξη σεβασµού το «πρέπει να σηκώνεσαι όταν βλέπεις ηλικιωµένο» µε το οποίο µεγαλώσαµε εµείς. Και όταν λέω εµείς, εννοώ οι σαρανταφεύγα και οι πενηνταφεύγα. Γιατί, όπως έχω παρατηρήσει, και στην Ελλάδα τα πιο νέα παιδιά όλο και πιο δύσκολα παραχωρούν τη θέση τους. Επειδή δεν τους το έχουν µάθει οι γονείς τους; Οπως και αν έχει, βλέπω πενηντάρηδες και εξηντάρηδες να σηκώνονται για να καθίσουν άνθρωποι που µπορεί να τους περνάνε µερικά µόνο χρόνια, τη στιγµή που παιδιά δώδεκα και δεκαπέντε και είκοσι πέντε χρόνων κάθονται ακίνητα στη θέση τους, απορροφηµένα στην οθόνη του κινητού τους.

Υπάρχουν και χειρότερα: άνθρωποι από άλλες χώρες που μπαίνουν στο τρένο με τρία και τέσσερα παιδιά και τα βάζουν όλα να καθίσουν αδιαφορώντας για τους μεγαλύτερους επιβάτες που στέκονται όρθιοι. Επειδή ούτε η δική τους κοινωνική κουλτούρα, οι τρόποι με τους οποίους μεγάλωσαν, περιλαμβάνουν το «σήκω για να καθίσει η γιαγιά»; Τον σεβασμό προς τους μεγαλύτερους θα τον εκδηλώνουν, υποθέτω, με άλλους τρόπους, σε άλλες εκφάνσεις της καθημερινής ζωής τους. Είπαμε, κάθε λαός έχει τους τρόπους του.Ομως εμείς, επιμένω, μεγαλώναμε μαθαίνοντας να παραχωρούμε τη θέση μας στους μεγαλύτερους, ακόμη και σε μεγαλύτερους που δεν το επιθυμούσαν: «Υπάρχουν και πιο ηλικιωμένοι από εμένα μέσα στο λεωφορείο» μου είχε πει κάποτε μια κυρία, όταν σηκώθηκα για να καθίσει, κάνοντάς με να μετανιώσω που προσπάθησα να επιδείξω τους καλούς μου τρόπους. Ηταν όμως κάτι αυτοί οι καλοί τρόποι με τους οποίους μας μεγάλωναν, όχι απλώς τυπικοί κανόνες αστικής ευγένειας, αλλά η έμπρακτη έγνοια για τον άλλον, η οποία εκλείπει σε έναν κόσμο που όλοι είναι απολύτως προσηλωμένοι στο εγώ τους. Ηταν κάτι η προσπάθεια των γονιών μας να μας κάνουν ανθρώπους με ευγένεια. Των γονιών μας οι οποίοι στα παιδιά τους χρόνια, όχι δεν είχαν λεφτά για να πάνε με το λεωφορείο στο σχολείο τους, αλλά δεν είχαν ούτε παπούτσια να βάλουν και πήγαιναν περπατώντας ξυπόλυτοι στους χωματόδρομους. Αυτοί οι άνθρωποι που αγωνίστηκαν για να προσφέρουν στα παιδιά τους όσα οι ίδιοι δεν είχαν όταν ήταν μικροί μετακινούνται τώρα όρθιοι, γιατί οι θέσεις είναι πιασμένες από παιδιά που θα μπορούσαν να είναι εγγόνια τους. Πόσο μπανάλ έγινε το «σήκω για να καθίσει η γιαγιά»!