«Για πρώτη φορά απ’ όταν βρέθηκα στη Βαρκελώνη πήγα να ρίξω μια ματιά στον καθεδρικό ναό, έναν μοντέρνο καθεδρικό, και ένα από τα πιο άσχημα κτίρια στον κόσμο. Εχει τέσσερις κωνικούς πύργους ακριβώς στο σχήμα ενός μπουκαλιού κρασιού. Σε αντίθεση με τις περισσότερες εκκλησίες στη Βαρκελώνη, δεν καταστράφηκε στον εμφύλιο πόλεμο – τη γλίτωσε χάρη στην καλλιτεχνική της αξία, όπως είπαν. Νομίζω ότι οι αναρχικοί επέδειξαν κακογουστιά που δεν την ανατίναξαν όταν είχαν την ευκαιρία, μολονότι φρόντισαν να κρεμάσουν ένα κοκκινόμαυρο πανό ανάμεσα στους πυργίσκους της». Ο Τζορτζ Οργουελ ήταν κατηγορηματικός στο βιβλίο του «Φόρος τιμής στην Καταλωνία» (1938). Το αριστούργημα του Αντόνι Γκαουντί, το οποίο χτίζεται εσαεί απ’ όταν μπήκε σε αυτό ο θεμέλιος λίθος το 1882, έπρεπε να «πεθάνει». Τι θα έλεγε άραγε αυτός ο φλεγματικός Αγγλος αν γνώριζε ότι συν τοις άλλοις η ανέγερσή του γίνεται διαχρονικά χωρίς οικοδομική άδεια;
Ελάχιστοι το γνώριζαν μέχρι πρόσφατα, αλλά οι τίτλοι στις ειδήσεις ήταν πηχυαίοι. Το σπουδαιότερο μνημείο της πόλης, η ρωμαιοκαθολική εκκλησία που χτίζεται εδώ και 136 χρόνια και διαθέτει παγκόσμια φήμη, δεν είχε αποκτήσει ποτέ το περίφημο «χαρτί» από τις επίσημες αρχές. Γι’ αυτό και σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις, το Συμβούλιο της Εκκλησίας που είναι υπεύθυνο για την κατασκευή θα πληρώσει πρόστιμο ύψους 36 εκατ. ευρώ στον Δήμο της Βαρκελώνης προκειμένου να αποκατασταθεί η τάξη και να γίνουν και τα εγκαίνια του ολοκληρωμένου ναού το 2026, όπως προβλέπεται, τη χρονιά δηλαδή που θα εορταστεί η επέτειος των εκατό χρόνων από τον θάνατο του Γκαουντί. Μάλιστα, χάρη στο ποσό που θα κατατεθεί στον δήµο µέσα σε έναν χρονικό ορίζοντα δέκα ετών, θα βελτιωθούν τα δηµόσια µέσα µεταφοράς που οδηγούν στο µνηµείο, θα αναδιαµορφωθούν οι δρόµοι γύρω από την εκκλησία και θα ληφθεί µέριµνα για την ασφάλεια και την καθαριότητά τους.
H Σαγράδα Φαµίλια χτίζεται όλα αυτά τα χρόνια χάρη σε χιλιάδες δωρεές αλλά και χάρη στα έσοδα από τα εισιτήρια που διαχειρίζεται ένα εκκλησιαστικό ίδρυµα υπεύθυνο για την κατασκευή του ναού (Fundació Junta Constructora del Temple Expiatori de la Sagrada Família). Ιδρύθηκε το 1895 και σε αυτό προΐστανται ο αρχιεπίσκοπος της Βαρκελώνης και µια οµάδα από πάτρονες. Tο εργοτάξιο του ναού και η ίδια η εκκλησία ως τουριστικό αξιοθέατο λειτουργούσαν ανέκαθεν ως µια «ανεξάρτητη δηµοκρατία» και δεν είχε γίνει ποτέ κάποιος σχετικός έλεγχος από δηµοτική αρχή της πόλης.
Η αριστερή δήµαρχος της Βαρκελώνης Αντα Κολάου είπε όµως να αλλάξει τα πράγµατα. Επειτα από δύο χρόνια διαπραγµατεύσεων ανάµεσα στο εκκλησιαστικό ίδρυµα και µέλη του δηµοτικού συµβουλίου που ήταν σφόδρα αντίθετα στην προνοµιακή αντιµετώπιση της εκκλησίας, βρέθηκε µια συναινετική λύση. Τα χρήµατα θα διοχετευθούν στη βελτίωση και διαµόρφωση δοµών που ανήκουν στον δήµο και βρίσκονται πλησίον της εκκλησίας. Πράγµα που µόνο αύξηση των επισκεπτών σηµαίνει. Ακόµη µεγαλύτερη δηλαδή, καθώς η Σαγράδα Φαµίλια ήταν το µνηµείο µε τη µεγαλύτερη επισκεψιµότητα σε ολόκληρη την ισπανική επικράτεια το 2017. Συγκεκριµένα, 4,5 εκατοµµύρια άνθρωποι θαύµασαν το εσωτερικό της, ενώ ένα σύνολο 20 εκατοµµυρίων ατόµων περιορίστηκε να θαυµάσει µόνο τα εξωτερικά της κάλλη.
Ο Γκαουντί είχε άλλωστε καταφέρει έναν εντυπωσιακό συγκερασµό της αρχιτεκτονικής και της γλυπτικής στο έργο του. Γιατί πίστευε, όπως και ο Τζον Ράσκιν, τον οποίο θαύµαζε, ότι η αρχιτεκτονική είναι σύνθεση τεχνών. Η ιδιαίτερη αγάπη που είχε για τη φύση καθόρισε επιπλέον σε µεγάλο βαθµό το όραµά του για τη Σαγράδα Φαµίλια. Για παράδειγµα, σχεδίασε τους πυργίσκους σαν περιστρεφόµενες παραβολικές καµπύλες και τοποθέτησε στην κορυφή τους από µία «κορόνα» που µοιάζει µε µίτρα επισκόπου. Στο εσωτερικό της εκκλησίας σχεδίασε ένα δάσος από κολόνες κατασκευασµένες από τούβλα, οι οποίες διακλαδίζονται προς πολλές κατευθύνσεις. Ηταν παρών στον τόπο κατασκευής και δοκίµαζε επί τόπου την αντοχή τους µέσα από πρόχειρες κατασκευές. Χρησιµοποιούσε καθηµερινά υλικά, τούβλα, πέτρα, γυαλί, και αναζητούσε ό,τι είχε να του προσφέρει η παράδοση των τεχνιτών κεραµικών και των σιδηρουργείων της Βαρκελώνης. Σήµερα στις εργασίες χρησιµοποιείται πέτρα, ξύλο, µέταλλο, πολυεστέρας και οπλισµένο σκυρόδεµα.
Πάντως, ακόµη και ο ίδιος ο Γκαουντί που είχε πει το περίφηµο «ο πελάτης µου δεν βιάζεται», εννοώντας βέβαια τον Υψιστο, τον οποίο θα δόξαζε το έργο του, θα είχε αγανακτήσει µε τις άνευ προηγουµένου καθυστερήσεις για την αποπεράτωση του ναού. Kαι ας µην ήταν λίγοι οι λόγοι που συνετέλεσαν σε αυτές: ο απρόσµενος θάνατός του, ο Ισπανικός Εµφύλιος που προκάλεσε τη µακρά παράλυση των εργασιών (1935-1952), η καταστροφή των σχεδίων αυτού του τόσο περίπλοκου αρχιτεκτονικού έργου και η δυσκολία ανασύστασής τους µέσω τεχνολογίας που χρησιµοποιούνται στην αεροναυπηγική αλλά και οι µικρές εισροές ποσών από δωρεές. Μέχρι δηλαδή την άνοδο του τουρισµού στα µέσα της δεκαετίας του ’80 και ιδίως µετά τους Ολυµπιακούς Αγώνες του 1992, οπότε και τα εισοδήµατα της εκκλησίας από τα εισιτήρια αυξήθηκαν αλµατωδώς. Πλέον οι επισκέπτες υπολογίζονται κατά µέσο όρο στα 2,5 εκατ. άτοµα ετησίως, οι τιµές των απλών εισιτηρίων ξεκινούν από τα 15 ευρώ, ενώ τα έξοδα κατασκευής και διατήρησης του µνηµείου ανέρχονται στα 25 εκατ. ευρώ.
Οταν και εφόσον ολοκληρωθεί το έργο τη συγκεκριμένη ημερομηνία θα έχουν περάσει 144 χρόνια από την έναρξη των εργασιών. Τότε θα παρουσιαστούν και οι 18 πυργίσκοι που είχε σχεδιάσει ο Γκαουντί. Για την ιστορία, υπολείπονται οι έξι κεντρικοί πυργίσκοι που αντιπροσωπεύουν τον Ιησού, την Παναγία και τους τέσσερις Ευαγγελιστές (ενώ οι υπόλοιποι τους Δώδεκα Αποστόλους). Το ύψος τους θα υποδηλώνει και τη θέση τους στη θρησκευτική ιεραρχία, οπότε, αναμενόμενα, ψηλότερος θα είναι εκείνος του Ιησού. Χάρη στα 172,5 μέτρα του θα μπορεί η Σαγράδα Φαμίλια να διεκδικήσει τον τίτλο του πιο ψηλού θρησκευτικού μνημείου στην Ευρώπη (το ρεκόρ προς το παρόν κατέχει ο Καθεδρικός της Ουλμ στη Γερμανία, στα 162 μ.). Οι εργασίες θα συνεχιστούν και στην «Πρόσοψη Δόξας» όπου θα ανεγερθούν και τέσσερις εναπομείναντες πυργίσκοι. Το μεγαλύτερο τμήμα του εσωτερικού έχει ολοκληρωθεί και η εκκλησία καθαγιάστηκε από τον Πάπα Βενέδικτο ΙΣτ’ ως επίσημος χώρος λατρείας το 2010.
