Η Ρενάτε Γκραφ αγαπά την ποίηση. Την ποίηση που βγαίνει από τις λέξεις των μεγάλων λογοτεχνών αλλά και την ποίηση που αναδύεται αιθέρια από τις εικόνες. Oπως από τις δικές της εικόνες, τη δική της «Camera Poetica», όπως έχει χαρακτηριστεί η προσέγγισή της, η οποία παραπέμπει σε παλαιότερες εποχές της φωτογραφίας.
Διότι η Γκραφ επιμένει αναλογικά, μια και ο σκοτεινός θάλαμος τη βοηθά να αποτυπώσει στο χοντρό φωτογραφικό χαρτί που χρησιμοποιεί μεγεθυμένες λεπτομέρειες από τις εικόνες στα πολυάριθμα ταξίδια της. Κάπως έτσι προκύπτει η θολή, κοκκώδης υφή που είναι χαρακτηριστική στα έργα της: «Η αναλογική φωτογραφία κάνει πολύ πιο ιδιαίτερη τη δουλειά μου. Μου αρέσει η απτική επαφή που προϋποθέτει, είναι περίπου σαν να χειρίζεσαι ένα ύφασμα. Είναι κάτι που δεν μπορείς να κάνεις στον ψηφιακό κόσμο».
Οπως επισημαίνει, μέσα από τις εικόνες της δεν αναζητά την τεχνική τελειότητα, δεν αποσκοπεί να εκπέμψει ένα συγκεκριμένο ή ολοκληρωμένο «νόημα», αλλά ευελπιστεί ότι οι φωτογραφίες της λειτουργούν ως σημαίνοντα σύμβολα, δείχνοντας τον δρόμο προς μια βαθύτερη ανάγνωση πέρα από το προφανές: «Δεν με ενδιαφέρει να δημιουργήσω την τέλεια εικόνα, δεν είμαι φωτογράφος του Μagnum, φωτογράφος τεκμηρίωσης, η δουλειά μου δεν προορίζεται για περιοδικά με γυαλιστερές σελίδες. Η δουλειά μου ανήκει στην εικαστική φωτογραφία, οπότε είναι πιθανές πολλές ερμηνείες της».
Μάλιστα, με αφετηρία τη λογοτεχνία, χρησιμοποιεί ένα κείμενο ή έναν στίχο ως οδηγό για την κατεύθυνση της ματιάς της. Είτε όταν φωτογραφίζει, όπως όταν για παράδειγμα βρέθηκε στην Ανατολία στη διάρκεια της πανδημίας και άρχισε να διαβάζει Τζελαλεντίν Ρουμί και τις διδασκαλίες των Σούφι, είτε όταν στήνει τις εκθέσεις της στα μεγάλα µουσεία του κόσµου αλλά και στην γκαλερί Crux, όπου θα φιλοξενείται δουλειά της από την ερχόµενη Πέµπτη (στην ίδια γκαλερί είχε παρουσιαστεί το έργο της και το 2023, στο πλαίσιο οµαδικής έκθεσης).
Στην τιτλοφορούμενη «Unfortunately, it is paradise» (Δυστυχώς, είναι παράδεισος), το σημείο αναφοράς είναι ο μεγάλος παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς και οι φωτογραφίες αποτυπώνουν τις τελετουργίες προς τιμήν του Αγίου Σεβαστιανού στη Νότια Σικελία, όπως επίσης φωτογραφίες επιτύμβιων γλυπτών στα νεκροταφεία της γενέτειράς της, Βιέννης.
«Συνήθως στις εκθέσεις μου παρουσιάζονται πολλά έργα τα οποία δεν είναι απαραίτητο ότι συνομιλούν μεταξύ τους. Οπότε θέλω να δημιουργώ «δωμάτια» ή «θεματικά παλάτια», όπως μου αρέσει να τα αποκαλώ, βάσει μιας φράσης ή ενός ποιήματος που είναι σημαντικό για εμένα. Προσπαθώ να σκεφτώ και να συνδυάσω ποιες θα ήταν οι καλύτερες σκέψεις και κείμενα για να μεταφέρουν τον θεατή σε μια ψυχική κατάσταση στην οποία θα ήθελα να βρίσκονται όταν κοιτάζουν τις φωτογραφίες. Βρίσκω το κείμενο και μετά το εικονοποιώ στο μυαλό μου με τις φωτογραφίες μου. Γι’ αυτό και μου είναι δύσκολο να φέρνω εις πέρας πρότζεκτ που μου ανατίθενται αν δεν με έχει «κυριεύσει» ένα κείμενο ή μία φράση, δεν μπορώ να βρω αυτό που ψάχνω δίχως τις λέξεις στο μυαλό μου». Είπαμε, η ποίηση είναι η μεγάλη της αγάπη. Γιατί όταν μεγάλωνε και οι δύο γονείς της τής διάβαζαν αφειδώς ποιήματα: «Ο πρώτος μου «έρωτας» ήταν οι γερμανοί ποιητές του 19ου αιώνα, αλλά και ο Τζον Νταν, ο Ρόμπερτ Φροστ, ο Ντίλαν Τόμας, ο Τ. Σ. Ελιοτ… Γνώριζα τα ποιήματά τους απ’ έξω».
Η Γκραφ παρουσίασε για πρώτη φορά δουλειά της το 2015, αφότου είχε ήδη κυκλοφορήσει το φωτογραφικό της λεύκωμα με τίτλο «Journal 1992-2012». Ανάμεσα στις φωτογραφίες από τα πολυάριθμα ταξίδια της περιλαμβάνονταν και εικόνες από το στούντιο του πρώην συζύγου της, Ανσελμ Κίφερ, του γνωστού γερμανού εικαστικού που θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους καλλιτέχνες, στο Μπαρζάκ, έξω από τη Νιμ, στη Νότια Γαλλία.
Αμερική, business as usual
Η Γκραφ γεννήθηκε σε μια συντηρητική οικογένεια διανοουμένων στην Αυστρία, με μια μητέρα «που ονειρευόταν να ζήσει στην Αφρική». Τελικά το όνειρο της μποέμ, ταξιδιάρικης ζωής το έζησε η κόρη. Από τις ΗΠΑ – όπου σπούδασε ανθρωπολογία, φιλοσοφία και κοινωνικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στη Βαλτιμόρη – στη Γαλλία, στο Μπαρζάκ και στο Παρίσι, αλλά και στα αμέτρητα πιο εφήμερα ταξίδια της στα πέρατα της Γης – στους ναούς του Τζοντπούρ στην Ινδία, στα παγωμένα τοπία της Αλάσκας ή στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο, δημιουργεί το προσωπικό της «ημερολόγιο» μέσα από το ιδιαίτερο φωτογραφικό της ύφος.
Πλέον ζει μεταξύ Λισαβόνας και Νέας Υόρκης, ενημερώνεται διαρκώς – διαβάζει εφημερίδες, ακούει podcasts – και δεν τρομάζει από τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις στη χώρα. «Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που θα υπερασπιστεί τον Τραμπ, όμως νομίζω πως αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Αμερική είναι ένα άμεσο αποτέλεσμα του ότι ο Ομπάμα υπήρξε ένας από τους χειρότερους προέδρους στην Ιστορία της Αμερικής. Ο «δικός σας» Γιάνης Βαρουφάκης το έχει πει ότι οι Δημοκράτες έχουν αποτύχει παταγωδώς στην Αμερική. Ο Τραμπ εκφράζει αυτό που είναι η Αμερική. Δεν έχει άλλη στόχευση και ιδεολογία πέρα από τις business. Απλώς δεν τον ενδιαφέρει τίποτα που δεν σχετίζεται με το χρήμα, θα έκανε συμφωνία και με τον διάβολο στο όνομα του κέρδους».
Δεν προκύπτει από τα λεγόμενά της, όμως η Ρενάτε Γκραφ είναι αισιόδοξη για το μέλλον της χώρας και εστιάζει αυτή τη στάση της σε δύο παραμέτρους: «Η Αμερική είναι μια χώρα πραγματικά πολυπολιτισμική. Αν πας σε ένα εστιατόριο στο Λος Αντζελες είναι πολύ πιθανό να είσαι το μόνο λευκό άτομο, και μιλάω για μέρη που είναι υπερπολυτελή. Αν πας σε ένα αντίστοιχο εστιατόριο στο Παρίσι, ακόμα και στις μέρες μας, όλοι θα είναι λευκοί.
Το άλλο που μου αρέσει πολύ είναι ότι μπορείς να βρεις τον δρόμο σου όποιος και αν είσαι. Δεν λέω ότι αν είσαι γκέι ή transgender μπορείς να ζήσεις σε ένα μικρό χωριό στο Οχάιο, αλλά μπορείς να βρεις τη «φυλή» σου στα αστικά κέντρα. Υπάρχει το μείζον ζήτημα της απαγόρευσης των εκτρώσεων, όμως και πάλι νομίζω πως είναι πιο εύκολο να βρεις την άκρη από ό,τι σε μια χώρα όπως η Πολωνία, όπου εδραιώνεται ξανά ο καθολικισμός. Οπότε δεν ανησυχώ ποτέ για την Αμερική. Οι άνθρωποι είναι πολύ επινοητικοί, επιβίωσαν της πανδημίας, θα επιβιώσουν και του Τραμπ».
INFO «Unfortunately, it is paradise»: Crux Galerie (Σέκερη 4, Αθήνα), από τις 5 Δεκεμβρίου 2024 έως τις 18 Ιανουαρίου 2025.
