Ραφίκα Σαουίς. Εχετε ένα παράξενο όνομα…
«Η μητέρα μου είναι Ελληνίδα και ο πατέρας μου Σύρος. Δεν ένιωσα ποτέ διχασμό ανάμεσα σε δύο πατρίδες. Ισως γιατί μεγάλωσα στην Αθήνα και ήμουν περήφανη πάντα και για τις δύο καταγωγές μου. Και σήμερα, βλέποντας το κύμα της προσφυγιάς, την άνοδο του φασισμού, σκέφτεσαι ότι έχουμε ξεχάσει πως μία είναι τελικά η καταγωγή που μοιραζόμαστε όλοι: αυτή του διωκόμενου ανθρώπου».
Θέλατε από παιδί να γίνετε ηθοποιός;
«Ναι. Προσπαθούσα, θυμάμαι, να πείσω τη γυμνάστρια να ανεβάσουμε την «Καλλιπάτειρα» στο δημοτικό. Ημουν ένα από αυτά τα παιδιά. Πέρασα στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στη Φιλολογία Αθηνών. Τελειώνοντας, έφυγα για σπουδές στη Βασιλική Ακαδημία Θεάτρου στο Λονδίνο».
Ποιο είναι το σπουδαιότερο μάθημα που λάβατε εκεί;
«Κατάλαβα ότι δεν υπάρχει η έννοια του ταλέντου. Υπάρχει η έννοια της γνώσης, της τεχνικής, της θέλησης. Οι σχολές σε εφοδιάζουν με ένα τρομερό οπλοστάσιο. Και έχοντας τα εργαλεία, αν μη τι άλλο, μπορείς να φτάσεις σε ένα επίπεδο που να θεωρείται επαγγελματικό. Δεν ολοκλήρωσα τις σπουδές μου. Στο τρίτο έτος μού πρότεινε ο ηθοποιός Μπρους Μάγερς να συνεργαστώ μαζί του. Η παραγωγή δυστυχώς δεν ολοκληρώθηκε, καθώς ο Μάγερς διαγνώστηκε με την επάρατη νόσο».
Αυτές τις ημέρες παρουσιάζεται η έκθεση «Citizen Alien» σε επιμέλεια του εικαστικού Μιχάλη Αργυρού, στον εκθεσιακό χώρο της ΑΣΚΤ στα Εξάρχεια, η οποία βασίζεται σε βιντεοσκοπημένο υλικό μιας perfomace που πραγματοποιήσατε στο Μεξικό τον περασμένο Σεπτέμβριο.
«Ναι. Δέχθηκα την πρόσκληση δύο μεξικανών media artists. Δημιουργήσαμε μαζί μια μακράς διάρκειας performance αφιερωμένη στην Αλσίρα Σουστ Σκάφο. Πρόκειται για μια αντισυμβατική καλλιτέχνιδα η οποία, όταν η φασιστική ομάδα Batallón Olimpia εισέβαλε το 1968 στο Πανεπιστήμιο – Πολυτεχνείο του Μεξικού, παρέμεινε σε μία από τις κοινόχρηστες τουαλέτες του ιδρύματος διαμαρτυρόμενη επί 14 ημέρες, καθ’ όλη τη διάρκεια της εισβολής. Επιβίωσε τρώγοντας χαρτί τουαλέτας και γράφοντας συνθήματα στους τοίχους».
Και η δική σας performance;
«Εμεινα έγκλειστη για οκτώ μερόνυχτα σε μια ανοιχτή διαμορφωμένη εικαστική εγκατάσταση-προσομοίωση της τουαλέτας αυτής, γυμνή και έκθετη στα στοιχεία της φύσης. Δεν έτρωγα, έπινα μόνο νερό. Από φυσικά υλικά που αναμόχλευα από τον χώρο έγραφα συνθήματα. Την ίδια στιγμή, οι επισκέπτες μπορούσαν να γράψουν τα δικά τους συνθήματα για την πολιτική συνόρων ανάμεσα στο Μεξικό και τις ΗΠΑ. Τελικά δημιουργήθηκε ένας βωμός διαμαρτυρίας, επισημαίνοντας συμβολικά τον εγκλωβισμό του σύγχρονου ανθρώπου».
Πόσο εξαντλητικό ήταν;
«Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν το κρύο. Θυμάμαι το βράδυ αν έβλεπα να αντιφεγγίζει κάποιο φως, το σώμα μου αυτόματα οδηγούνταν προς τα εκεί. Οπως τα φυτά και τα μυγάκια. Πόσο ανάγκη έχει την αίσθηση του φωτός τελικά ένας οργανισμός…».
Πόσο πιστεύετε ότι αφορά το ελληνικό κοινό ο πειραματισμός που διακρίνει τη δουλειά σας;
«Εχει ενδιαφέρον ο πλουραλισμός στην τέχνη. Και χρειάζεται και το μιούζικαλ και το κλασικό ανέβασμα και όλα. Υπάρχει κοινό. Φιλοξενούμε πλέον μεγάλους θεσμούς, όπως η documenta. Eρχονται εδώ καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο. Μάλλον δεν ονομάζουν τυχαία την Αθήνα «νέο Βερολίνο»».
Πολλοί ωστόσο υποστηρίζουν ότι αναλωνόμαστε σε έναν «πειραματισμό για τον πειραματισμό», χωρίς νόημα…
«Είναι ο μόνος τρόπος να προχωρήσουμε μπροστά. Και ο Κουν όταν ξεκίνησε πειραματιστής ήταν. Ποιος καταλάβανε αυτά που έκανε;».
Χάρη στην πρότασή σας για την «Europeana», κατακτήσατε το βραβείο Ιψεν, ένα από τα σημαντικότερα βραβεία στην παγκόσμια θεατρική σκηνή.
«Ναι, και η ομώνυμη παράσταση θα ανέβει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο στην Εναλλακτική Σκηνή της Λυρικής στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Αφορά τα όνειρα των εφήβων. Ξεκίνησα καταγράφοντας αρχικά εκείνα των ασυνόδευτων προσφυγόπουλων στα νησιά. Στη Λέσβο έμεινα έξι μήνες. Τελικά το πρότζεκτ άνοιξε καταγράφοντας όνειρα εφήβων από διαφορετικά περιβάλλοντα και εθνικότητες».
Τι ονειρεύονται οι έφηβοι;
«Ακούς ένα κορίτσι 12 ετών να σου λέει: «Θέλω να ζήσω σε μια κοινωνία όπου δεν θα καταπιέζομαι». Στην ηλικία της εγώ ονειρευόμουν να γίνω ηθοποιός. Είναι ελπιδοφόρο αυτό. Με το υλικό που έχουμε συγκεντρώσει, αλλά και θα συγκεντρώσουμε από τα εργαστήρια που θα ξεκινήσουμε, στοχεύουμε να δημιουργήσουμε μια «πλατφόρμα ονειροπόλησης» η οποία θα μετουσιωθεί σε μουσικοθεατρική παράσταση, σε μουσική Σταύρου Γασπαράτου».
Ποια είδηση σας συγκλόνισε τελευταία;
«Η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου και το ανατριχιαστικό αφήγημα που κατασκευάστηκε έπειτα. Εσπευσαν να τον βαπτίσουν ναρκομανή, κλέφτη. Είμαστε μια ιδιόρρυθμη χώρα. Στο εργαστήριο που διδάσκω performance, για παράδειγμα, κάναμε μια άσκηση σιωπής. Είχαμε πάει οκτώ κορίτσια στο πάρκο, στον Βοτανικό, για να αναμετρηθούμε με τη σιωπή για μία ώρα. Μας γιούχαραν οι περαστικοί. Στο τέλος ήρθε μέχρι και η Αστυνομία. Ενοχλούσε η σιωπή μας. Και βλέπεις πώς αντιμετωπίζεται η διαφορετικότητα: να θέλουν να σε συλλάβουν, γιατί ήθελες απλώς να παραμείνεις σιωπηλός».
INFO
«Citizen Alien»: Τοσίτσα
και Νοταρά 13, Εξάρχεια,
έως τις 13 Δεκεμβρίου.
