Αν και έχει σπουδάσει Ανθρωπολογία με μεταπτυχιακό στην Ιατρική Ανθρωπολογία, την Πίπα Σμολ τελικά την κέρδισε ο σχεδιασμός κοσμημάτων. Δεν θα μπορούσε όμως να μην επηρεαστεί από τις σπουδές της και ειδικά από τα σχετικά ταξίδια της – ως επιστημονική συνεργάτις διαφόρων ΜΚΟ.
Έτσι, η γεννημένη στο Μόντρεαλ του Κεμπέκ, αλλά με βάση το Λονδίνο, σχεδιάστρια επέλεξε να ασχοληθεί με το «ηθικό κόσμημα» που σέβεται το περιβάλλον και τον άνθρωπο.
Συνεργάζεται με απομακρυσμένους αυτόχθονες λαούς σε διάφορες γωνιές του πλανήτη, κάνει βιώσιμες εξορύξεις, επιλέγει φιλικά προς το περιβάλλον υλικά για τις δημιουργίες της και φροντίζει ώστε τα κοσμήματά της να είναι διαχρονικά και άρα αειφόρα.
Μιλήσαμε με την ιδιαίτερη δημιουργό, κομμάτια της οποίας – σε συνεργασία με το brand Dosa – βρίσκουμε στην Πλάκα, για τη δουλειά, τα ταξίδια και τη σημασία της ηθικής στον χώρο του κοσμήματος.
Συνεργάζεστε με αυτόχθονες τεχνίτες από απομακρυσμένους προορισμούς ανά τον κόσμο. Αυτό έχει επηρεάσει τη ζωή τους και με ποιον τρόπο;
Νομίζω ότι οι συνεργασίες λειτουργούν αμφίδρομα. Προτού ξεκινήσω να δουλεύω κάπου, κάνω μεγάλη έρευνα σχετικά με τον τόπο, τους λαούς, την ιστορία, τον πολιτισμό και την πολιτική κατάσταση για να διασφαλιστεί ότι κάθε σχέδιο θα ριζώσει προσεκτικά και με ευαισθησία στους ανθρώπους και στον τόπο.
Ψάχνω επίσης να δω αν υπάρχει ανάγκη για απασχόληση, για υποστήριξη, για προστασία της κληρονομιάς με δεξιότητες, τεχνικές ή σχεδιαστικά μοτίβα. Επέλεξα να εργαστώ σε μέρη όπου μπορεί να υπάρχουν προκλήσεις για τους ανθρώπους και όπου η δημιουργική εργασία μπορεί να παράσχει βιοπορισμό και ασφαλή βιώσιμη απασχόληση.
Για παράδειγμα, άρχισα να εργάζομαι στο Αφγανιστάν το 2008 με τη φιλανθρωπική οργάνωση King Charles, Turquoise Mountain. Από την αλλαγή της κυβέρνησης το 2021, ξεκινήσαμε μια ειδική πρωτοβουλία που ονομάζεται «Zindagi Now» που εκπαιδεύει και απασχολεί γυναίκες και κορίτσια ώστε να παράγουν τα δικά τους κοσμήματα. Σχεδόν 200 άτομα επωφελούνται, μαζί με τις οικογένειες και τις κοινότητές τους.
Τι σημαίνει πρακτικά για εσάς ο όρος «ηθικά κοσμήματα»;
Τα «ηθικά κοσμήματα» έχουν πολλούς τομείς προς εξερεύνηση. Το πρώτο είναι η διαδικασία εξόρυξης – πώς, από πού και από ποιον. Αυτό απαιτεί χρόνο για να το ανακαλύψω.
Στην Κολομβία, για παράδειγμα, επισκέφθηκα τα ποτάμια και συνάντησα τον γυναικείο συνεταιρισμό Lady Panners που μαζεύει τον χρυσό με έναν εντελώς καθαρό, οικολογικό τρόπο. Καμία ρύπανση, μηχανοποίηση ή αναστάτωση στο περιβάλλον.
Αγοράζουμε απευθείας από εκεί. Αυτό παρέχει στις συγκεκριμένες γυναίκες δίκαιη τιμή για τον χρυσό και ένα εναλλακτικό εισόδημα. Η μικρής κλίμακας φύση του «panning» σημαίνει επίσης ότι οι πηγές του ποταμού δεν θα εξαντληθούν και θα υπάρχει χρυσός για τις μελλοντικές γενιές. Στη Βολιβία συνεργαστήκαμε με το πρώτο πιστοποιημένο ορυχείο χρυσού δίκαιου εμπορίου στον κόσμο.
Στη Μιανμάρ, όπου εργαζόμαστε, επισκέφθηκα τα μικρά οικογενειακά ορυχεία πολύτιμων λίθων στο Mogok. Δίνουμε επίσης σημασία στις συνθήκες στο εργαστήριο και στην παροχή ασφαλών και βιώσιμων θέσεων εργασίας για άτομα σε περιοχές που είναι ευάλωτες λόγω συγκρούσεων, κλιματικής αλλαγής ή φτώχειας.
Πιο καθαρές πηγές, ασφαλή, δημιουργικά εργαστήρια, σεβασμός της κληρονομιάς και της παράδοσης, όλα αυτά μαζί φτιάχνουν όμορφα κοσμήματα.
Με ποια υλικά προτιμάτε να δουλεύετε;
Λατρεύω τον χρυσό. Οταν άρχισα να εργάζομαι στην Ινδία, πριν από σχεδόν 30 χρόνια, με παρακίνησε αυτό το απαλό, ζεστό υλικό που αλλάζει καθώς το φοράς και γίνεται μέρος του ταξιδιού της ζωής σου.
Μου αρέσει επίσης να δουλεύω με απίθανα υλικά, όπως μετεωρίτες δισεκατομμυρίων ετών, θαλάσσια κοχύλια, κρύσταλλα και άκοπα διαμάντια. Ολα αποτελούν μέρος του Σύμπαντος, της Γης και σχηματίστηκαν μέσω των ενεργειών και της ιστορίας της. Φορώντας τα συνδεόμαστε με τον κόσμο.
Εκτός από τις σπουδές σας, έχετε επίσης επηρεαστεί από τα ταξίδια σας. Μπορείτε να μας μιλήσετε για αυτά;
Πάντα με γοήτευε βαθιά ο κόσμος, ο τρόπος με τον οποίο άλλοι πολιτισμοί ζουν και σχετίζονται με τα τοπία που τους διαμορφώνουν. Ημουν πολύ τυχερή που άρεσε στη μητέρα μου να ταξιδεύει, οπότε με πήγαινε σε πολλά μέρη και το ίδιο έχω κάνει και εγώ με τα παιδιά μου.
Νομίζω ότι είναι σημαντικό να έχεις μια σταθερή αίσθηση της ομορφιάς και της εκτίμησης για τον κόσμο, της διαφορετικότητας αλλά και της οικουμενικότητας της ανθρώπινης φύσης, των στοιχείων που μας ενώνουν όλους: αγάπη, δημιουργικότητα, χιούμορ.
Από τις πιο σημαντικές εμπειρίες μου ήταν όταν ταξίδεψα, στα 20 μου χρόνια, μόνη μου στη νήσο Βόρνεο συλλέγοντας δεδομένα για την αποψίλωση των δασών και τις επιπτώσεις της στις κοινότητες των αυτοχθόνων για μια ΜΚΟ.
Είχα το προνόμιο να ταξιδέψω με μια ομάδα νομάδων κυνηγών συλλεκτών, τους «Penan». Ζούσαν τόσο «ανάλαφροι», χωρίς περιττά υλικά αγαθά και σε τέτοια αρμονία μέσα στο τροπικό δάσος.
Ηταν μια απίστευτη εμπειρία να ταξιδεύω μαζί τους και να ζήσω για λίγο έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι κινούνταν ήρεμα, κυνηγώντας και συλλέγοντας μόνο ό,τι χρειάζονταν. Αυτή η εμπειρία με άλλαξε. Τώρα είμαι πρέσβειρα του Survival International, μιας ΜΚΟ που κάνει εκστρατείες για την προστασία της Γης για ανθρώπους όπως οι «Penan» σε ολόκληρο τον κόσμο.
Υπάρχει κάποιο κόσμημα που έχει ιδιαίτερη σημασία για εσάς και για ποιον λόγο;
Βρίσκω ότι η πραγματική αξία των κοσμημάτων δεν είναι πάντα χρηματική, αλλά έχει να κάνει με τη μνήμη, το συναίσθημα και τη συναναστροφή.
Εχω ένα βραχιόλι από ένα μεγάλο και πολύ παλιό κοχύλι. Το εμπορεύονταν οι Naga στη Βορειοανατολική Ινδία.
Πέρασα πολύ χρόνο με τους ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του λαού των Naga και αυτό το βραχιόλι σημαίνει πολλά για εμένα, τόσο ως συμβολικό προστατευτικό κέλυφος όσο και λόγω των ανθρώπων που το έφτιαξαν.
Οι δημιουργίες σας λάμπουν και σε ελληνικό έδαφος…
Ναι, στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Γνώρισα τη Μαρία (σ.σ.: Λαιμού), του ιδιαίτερου Mouki Mou, πριν από δέκα χρόνια και πάντα τη θεωρούσα έμπνευση και πρότυπο αισθητικής.
Η αγάπη της για την απλή, κομψή ομορφιά καθώς και το ότι βάζει στο επίκεντρο της μόδας τη δεξιοτεχνία και τη ζωή και όχι τις τάσεις είναι για εμένα σημαντικά μηνύματα. Είχα την τιμή να είμαι μέρος της συνεργασίας Dosa και Mouki Μou στην Αθήνα.
Δημιουργήσαμε απλά κομμάτια κρυστάλλου χαλαζία που ήταν τραχιά και ακατέργαστα, αλλά σε ζεστό χρυσό 18Κ και κρεμασμένα απλά σε χρυσό σκοινάκι. Ο χαλαζίας είναι ένα ταπεινό αλλά ισχυρό ορυκτό και η συλλογή ταίριαζε στη ζεστασιά της θάλασσας, των βουνών και της αρχαίας ιστορίας της Ελλάδας.
