Πέντε διαδρομές σε ξεχωριστές βιβλιοθήκες

Real Gabinete PortuguE^îs de Leitura

«Ποια είναι, λες, η ομορφότερη βιβλιοθήκη στον κόσμο;», ρωτά ο ερευνητής φίλος που έχει έρθει από το Λονδίνο, ενώ πίνουμε καφέ και συζητούμε για βιβλιοθήκες και αρχεία. Φεύγοντας από την Ευρώπη και τις θαυμαστές μπαρόκ μοναστηριακές βιβλιοθήκες με τα αγάλματα, τις εκπληκτικές οροφογραφίες και τις μεγαλειώδεις τοιχογραφίες, ο νους μου πάει σε πολύ διαφορετικές βιβλιοθήκες. Πρώτα στη Real Gabinete Português de Leitura, στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Με 350.000 τόμους, έχει τη μεγαλύτερη συλλογή βιβλίων στα πορτογαλικά εκτός Πορτογαλίας. Πρωτοσυστάθηκε ως πολιτισμικός οργανισμός το 1837 από μια ομάδα 43 πορτογάλων εμπόρων, δικηγόρων, λογίων και πολιτικών προσφύγων οι οποίοι ήθελαν να ενθαρρύνουν την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στους κόλπους της πορτογαλικής κοινότητας που ζούσε στην πρωτεύουσα της τότε Αυτοκρατορίας της Βραζιλίας. Σχεδιασμένο από τον πορτογάλο αρχιτέκτονα Ραφαέλ Ντα Σίλβα ε Κάστρο, το κτίριο που θα στεγάσει αργότερα τον οργανισμό και τη βιβλιοθήκη θυμίζει τα εκκλησιαστικά και πανεπιστημιακά κτίρια της Ευρώπης του 16ου αιώνα, και παραπέμπει στη γοτθική αρχιτεκτονική του μοναστηριού των Ιερωνυμιτών στη Λισαβόνα. Τη λίθινη πρόσοψη, φιλοτεχνημένη στη Λισαβόνα, κοσμούν οι ανδριάντες των θαλασσοπόρων Πέδρο Αλβαρες Καμπράλ και Βάσκο Ντα Γκάμα, του Ερρίκου του Θαλασσοπόρου και του εθνικού ποιητή της Πορτογαλίας Λουίς ντε Καμόες. Στο εσωτερικό, στα βιβλιοστάσια από σκούρο ξύλο που αναπτύσσονται σε τρεις ορόφους, οδηγούν σκάλες και μπαλκόνια με λεπτοδουλεμένα κιγκλιδώματα από σφυρήλατο σίδερο, ενώ ο μεγαλοπρεπής πολυέλαιος και το πολύχρωμο βιτρό στον θόλο της οροφής μαγεύουν τους επισκέπτες. Κλειστή αρχικά, μόνο για μέλη, το 1900 η βιβλιοθήκη έγινε δημόσια. Η συλλογή της εμπλουτίζεται διαρκώς, λαμβάνοντας κάθε χρόνο, βάσει νόμου, ένα αντίτυπο από κάθε τίτλο που τυπώνεται στην Πορτογαλία. Το διατηρητέο κτίριό της είναι στέκι βραζιλιάνων συγγραφέων και λογίων ενώ φιλοξένησε και τις πρώτες συνεδριάσεις της Ακαδημίας Γραμμάτων της Βραζιλίας και όχι άδικα έλαβε την τέταρτη θέση στα… καλλιστεία βιβλιοθηκών του περιοδικού «Τime» το 2014.