Ζούμε σε μια περίοδο κατά την οποία συμβαίνουν πραγματικές επαναστάσεις στον τομέα της βιοτεχνολογίας. Ορισμένες από αυτές έχουν ελληνικό άρωμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το JADBio AutoML (jadbio.com), μια AI startup, ένα spin-off του Πανεπιστημίου Κρήτης, που έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα αυτόματης μηχανικής εκμάθησης, ειδικά σχεδιασμένη για δεδομένα βιοεπιστημών, και ιδιαίτερα μοριακά δεδομένα, και απευθύνεται σε επιστήμονες/αναλυτές δεδομένων και βιοπληροφορικούς.
Το JADBio μπορεί να λειτουργήσει με πολύ μικρό αριθμό δειγμάτων και άπειρα χαρακτηριστικά και να δώσει αποτελέσματα με εκπληκτική ακρίβεια, επιτρέποντας ακόμα και την οριστική πρόβλεψη του ποσοστού επιβίωσης (Survival – Time-to-Event Analysis) ενός ασθενούς σε κάθε στάδιο κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του σε ένα νοσοκομείο. Τις λεπτομέρειες μας τις εξηγεί ο Παύλος Χαρωνυκτάκης, CEO της JADBio (την οποία ίδρυσε μαζί με τον chief scientific officer της startup, δρα Ιωάννη Τσαμαρδίνο, καθηγητή Τεχνητής Νοημοσύνης), που ως επιστημονικός προγραμματιστής ανέπτυξε το εργαλείο Just Add Data, έναν πλήρη αγωγό στατιστικής ανάλυσης για την εκτέλεση επιλογής χαρακτηριστικών, τον εντοπισμό και την ερμηνεία προγνωστικών υπογραφών. Συνέβαλε επίσης στην ανάπτυξη του πρόσθετου Biosignature Discoverer για τον εντοπισμό μοριακών υπογραφών για την πλατφόρμα βιοπληροφορικής CLCbio, καθώς και σε μια εξαιρετικά βελτιστοποιημένη βιβλιοθήκη μηχανικής μάθησης και στατιστικών.
Κύριε Χαρωνυκτάκη, πείτε μας λίγα λόγια για το project σας.
«Το JADBio είναι μια υπερσύγχρονη πλατφόρμα αυτοματοποιημένης Μηχανικής Μάθησης (AutoML) και ανακάλυψης βιοδεικτών, σχεδιασμένη για life scientists, η οποία τούς επιτρέπει να κάνουν νέες ανακαλύψεις και να εξάγουν γνώση (Knowledge discovery) από δεδομένα – δικά τους ή δημόσια. Στόχος του είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας ανακάλυψης νέων φαρμάκων, της επανατοποθέτησής τους και της ιατρικής ακριβείας. Είναι σε θέση να κάνει disrupt κάθε στάδιο ανακάλυψης φαρμάκων. Καλύπτει τις ανάγκες των Ερευνητικών Ιδρυμάτων, των Βιοτεχνολογικών και των Φαρμακευτικών Εταιρειών, βοηθώντας τους ερευνητές και τους αναλυτές να είναι πιο αποτελεσματικοί και παραγωγικοί με τον πυρήνα της δουλειάς τους. Χάρη στην αυτοματοποίηση που προσφέρει το JADBio και τη μοναδική του τεχνολογία για ανακάλυψη βιοδεικτών, ανακαλύψεις που θα έπαιρναν 3-6 μήνες για έναν ειδικό μπορούν να γίνουν σε 1-2 ημέρες».
Δώστε μας ένα παράδειγμα.
«Ενας ερευνητής που δουλεύει στο πεδίο ανακάλυψης φαρμάκων ογκολογίας και πρέπει να προσδιορίσει τους σωστούς στόχους φαρμάκων (βιοδείκτες) ή/και το μοτίβο ή τα μοτίβα που διαγιγνώσκουν μια ασθένεια, ξεκινά με χιλιάδες φαρμακευτικές ενώσεις και εκατομμύρια πιθανούς μοριακούς στόχους. Με τους συμβατικούς τρόπους ανάλυσης θα αναγνωρίσει μερικές χιλιάδες από αυτούς σαν τους πιο πολλά υποσχόμενους στόχους, ενώ με το JADBio θα αναγνωρίσει μερικές δεκάδες – έχουμε δείξει ότι μειώνουμε τον αριθμό προς εξέταση βιοδεικτών κατά 4.000. Αυτό, όπως καταλαβαίνετε, οδηγεί σε μια τεράστια διαφορά στον χρόνο επαλήθευσης και στα ποσά που θα χρειαστεί να δαπανηθούν, κυρίως λόγω των λιγότερων πειραμάτων που χρειάζονται».
Η πανδημία της COVID-19 υπήρξε καθοριστικός παράγοντας στην εξέλιξη της πλατφόρμας;
«Κοιτάξτε τι έγινε. Το JADBio διατέθηκε στην αγορά τον Ιανουάριο του 2020 και τρεις μήνες μετά ξέσπασε η πανδημία. Προφανώς η πρώτη καραντίνα και οι νέες συνθήκες εργασίας που επέφερε δυσκόλεψαν πολύ την καθημερινότητά μας. Ευτυχώς όμως, είχαμε ένα προϊόν έτοιμο στην αγορά και είχαμε ήδη κάνει πολλές επαφές για τον δεύτερο γύρο χρηματοδότησής μας που έγινε τελικά τον Ιούνιο του 2020. Θα πρέπει εδώ να πω ότι το να διοικείς ανθρώπους από απόσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολο. Είναι πολύ δύσκολο να προσπαθείς να διατηρήσεις ή και να αυξήσεις την παραγωγικότητα της ομάδας σου. Επίσης, είναι πολύ περίεργο να προσλαμβάνεις υπαλλήλους και να προσπαθείς να συνεργαστείς μαζί τους χωρίς να τους έχεις δει ποτέ από κοντά, αλλά και να τους δημιουργήσεις ισχυρό ομαδικό πνεύμα. Επίσης, πάρα πολλές καινοτόμες ιδέες προκύπτουν από τις συζητήσεις στην κουζίνα ή στο διάλειμμα και η εξ αποστάσεως εργασία μειώνει τις αφορμές για την πυροδότηση καινοτόμων ιδεών. Οπότε όλα τα παραπάνω για να μπορέσεις να τα διαχειριστείς πρέπει να δώσεις μεγάλη έμφαση σε έννοιες όπως το business culture, το bonding κ.ά., που προηγουμένως προέκυπταν λίγο-πολύ αβίαστα. Αυτό βέβαια έχει ένα πολύ μεγάλο θετικό για μια startup που στοχεύει στην κλιμάκωση. Αυτό το θετικό είναι ότι μάθαμε να κάνουμε από πολύ νωρίς κάτι το οποίο έτσι κι αλλιώς θα πρέπει να γίνει όταν μεγαλώσεις αριθμητικά ή όταν έχεις πολλά γραφεία ανά τον κόσμο. Τέλος, ένα μεγάλο «πλεονέκτημα» που έφερε η πανδημία στην JADBio είναι ότι έδωσε έμφαση στη σημασία της υγείας, στις καινοτόμες λύσεις σε αυτόν τον τομέα και στην ταχύτητα εύρεσης και απόδοσής τους. Στοιχεία που είναι στον πυρήνα της startup μας».
Ποια βήματα θα ακολουθήσετε από εδώ και πέρα;
«Αυτή τη στιγμή στην JADBio δουλεύουν περισσότεροι από 10 εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στο Λος Αντζελες. Είμαστε σε φάση αναζήτησης νέου γύρου χρηματοδότησης που θα μας επιτρέψει να επεκτείνουμε τις πωλήσεις μας κυρίως στην Αμερική, να ενδυναμώσουμε το brand awareness του JADBio, αλλά και να υλοποιήσουμε πολλά νέα features που έχουμε στο μυαλό μας. Οπότε, τελικά, θέλουμε να ανεβούμε κλίμακα σε όλα τα επίπεδα, βασισμένοι στις ισχυρές βάσεις που έχουμε δημιουργήσει, έχοντας αρκετούς πελάτες που μας φέρνουν έναν σημαντικό τζίρο, και στο προϊόν, το οποίο είναι ώριμο, αλλά έχουμε πολλά ακόμα να κάνουμε».
Τεχνητή νοημοσύνη. Από όλα όσα συζητιούνται σήμερα σχετικά με αυτό το πεδίο, τι ανήκει στη σφαίρα του μύθου και τι στην πραγματικότητα – κατά τη δική σας άποψη;
«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στην «άνοιξη» του AI. Κατά τη δική μου άποψη, η τεχνητή νοημοσύνη είναι το μέλλον και πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτή. Σίγουρα οι τελευταίες ανακαλύψεις, όπως το ChatGPT ή το DALL-E, είναι πολύ εντυπωσιακές και ίσως φοβίζουν τον κόσμο, αλλά αυτές είναι μόνο κάποιες αρχικές προσπάθειες που πιθανόν να καταργήσουν κάποιες δουλειές, ωστόσο και οι επιφυλάξεις και το hype είναι σίγουρα υπερβολικά. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω πως είναι νομοτελειακό ότι κάποια στιγμή θα φτάσουμε στο singularity, στο σημείο όπου η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορεί να αυτοβελτιώνεται χωρίς όρια. Αυτό μπορεί να γίνει σε 5, 10, 100 ή 1.000 χρόνια. Δεν μπορούμε να ξέρουμε πότε, αλλά σίγουρα πρέπει, αντί να τρομοκρατούμαστε, να προετοιμαστούμε δημιουργώντας νέα κοινωνικοοικονομικά μοντέλα που θα οδηγήσουν στη βέλτιστη χρήση της από την ανθρωπότητα για την ανθρωπότητα. Για τώρα, πάντως, η τεχνητή νοημοσύνη είναι εδώ μόνο στην υπηρεσία της ανθρωπότητας, για να κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη, τις δραστηριότητές μας πιο αποδοτικές και να μας δώσει τη δυνατότητα να επικεντρωθούμε στα πιο σημαντικά».
Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάποιος ο οποίος δραστηριοποιείται στο ελληνικό tech industry σήμερα;
«Από πού να αρχίσω… Παρότι η ανάπτυξη του ελληνικού tech industry και startup οικοσυστήματος έχει κάνει μεγάλα άλματα τα τελευταία 5-10 χρόνια, λείπει αυτή η κρίσιμη μάζα εταιρειών και κατά συνέπεια ανθρώπων που πέτυχαν ώστε να εμπνεύσουν νέους αλλά και να χρηματοδοτήσουν νέες ιδέες. Είναι σημαντικό να πούμε ότι στην Ελλάδα, λιγότερο στην Αθήνα και περισσότερο εκτός, δεν υπάρχει η νοοτροπία της καινοτομίας, κυρίως λόγω κουλτούρας. Αλλά ακόμα και κάποιος να θέλει, είναι δύσκολο να βρει τα απαραίτητα χρηματοδοτικά εργαλεία για να ξεκινήσει κάτι το οποίο είναι πολύ φιλόδοξο. Μην ξεχνάμε ότι στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται λιγότεροι από 10 θεσμικοί επενδυτές (Venture Capitals), ενώ τα family offices κυρίως επενδύουν στην παραδοσιακή βιομηχανία. Επειτα, ενώ η Ελλάδα διαθέτει πάρα πολύ αξιόλογο και ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό, στο τέλος ανταγωνιζόμαστε όλον τον κόσμο και πλέον με την εξ αποστάσεως εργασία όλο και περισσότεροι άνθρωποι δουλεύουν από την Ελλάδα για εταιρείες του εξωτερικού με πολύ μεγαλύτερους μισθούς και οφέλη. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που σίγουρα μας δυσκολεύει, το πώς να γίνουμε παγκοσμίως ανταγωνιστικοί, ειδικά στα αρχικά στάδια μιας εταιρείας. Τέλος, φυσικά, είναι και όλο αυτό το γραφειοκρατικό, νομικό και φορολογικό πλαίσιο που δεν βοηθάει ιδιαίτερα, παρότι έχουν γίνει βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση τα τελευταία χρόνια».
Εσάς τι σας γοήτευσε στον χώρο της τεχνολογίας;
«Θα με χαρακτήριζα άκρως θετικό μυαλό. Πάντα από το σχολείο μου άρεσε περισσότερο η θετική κατεύθυνση. Συγχρόνως όμως μου άρεσε η εφαρμογή και η ερμηνεία αυτών που μάθαινα, έτσι σε συνδυασμό με το ότι ο κατά 17 χρόνια μεγαλύτερος αδελφός μου σπούδαζε πληροφορική όταν εγώ μεγάλωνα, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, αλλά και με όλες αυτές τις τεχνολογικές επαναστάσεις που έζησε η γενιά μου στα τρυφερά της χρόνια, μάλλον η αγάπη μου για την επιστήμη των υπολογιστών ήταν αναπόφευκτη. Επειτα μου άρεσε πάντα να ακολουθώ τις νέες τάσεις και έχοντας ζήσει τη μεγάλη επανάσταση του Internet και της κινητής τηλεφωνίας, ξεκίνησα με τις τηλεπικοινωνίες και τις mobile εφαρμογές μέχρι που γνώρισα τη μηχανική μάθηση που μπορεί να εφαρμοστεί στα πάντα και συνδυάζει μαθηματικά, στατιστική, αλγορίθμους και προγραμματισμό. Αυτό ήταν. Εκανα το μεταπτυχιακό μου στην εφαρμογή της μηχανικής μάθησης στις τηλεπικοινωνίες και συνέχισα σε αυτή την κατεύθυνση».
Τι θέλατε, αλήθεια, να γίνετε μεγαλώνοντας όταν ήσασταν παιδί;
«Ξέρω τι δεν ήθελα: να ακολουθήσω τα στερεότυπα και να γίνω δημόσιος υπάλληλος. Νομίζω ότι πάντα ήμουν πολύ ανήσυχος, δεν ήθελα να επαναπαύομαι, αλλά και πολύ φιλόδοξος. Ετσι, από πολύ μικρή ηλικία έλεγα ότι θέλω να κάνω κάποια επιχείρηση. Τότε φυσικά δεν ήξερα τι σημαίνει startup, μπορεί να μην ήξερε και κανείς στο Ηράκλειο όπου ζω, αλλά κατά τη διάρκεια των σπουδών μου παντού έβλεπα και μία ευκαιρία να ιδρυθεί κάποια εταιρεία. Μία από τις ιδέες μου είχα αρχίσει να την υλοποιώ με δύο συμφοιτητές μου αλλά πού να βρούμε χρήματα τότε; Δεν υπήρχε και η κουλτούρα. Ετσι, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να μπω σε μία startup, παρόλο που είχα τότε πρόταση από μεγάλη πολυεθνική του χώρου, δεν την άφησα να πάει χαμένη».
Για ποιο επίτευγμά σας είστε περισσότερο υπερήφανος;
«Αυτή είναι μία ερώτηση που μπορώ πια να απαντήσω εύκολα: την οικογένειά μου, τη γυναίκα μου και το παιδί μου. Αλλά, γενικώς, είμαι ευγνώμων για την τύχη που είχα σε όλη τη ζωή μου. Δεν έκανα σχεδόν ποτέ τις καλύτερες δυνατές επιλογές και όμως ήμουν τόσο τυχερός ώστε να βρίσκομαι σε ένα σημείο που δεν ήξερα ότι μπορώ να φτάσω. Ετσι, πάντα θυμάμαι και με ακολουθεί ο ευφάνταστος τίτλος του βιβλίου του Ευθύμη Κιουμουρτζόγλου – ήμουν πάντα… μπασκετικός – «Καλύτερα τυχερός παρά ικανός». Βέβαια, για να τα λέμε όλα, για να είσαι τυχερός πρέπει και ικανός να είσαι και να δουλεύεις σκληρά».
Υπάρχει κάποια προσωπικότητα που λειτουργεί ως πρότυπο για εσάς;
«Δεν νομίζω. Προφανώς και με έλκουν χαρακτηριστικά από πάρα πολλούς, όπως η διορατικότητα του Ιλον Μασκ, η επιμονή του Στιβ Τζομπς ή το απίστευτα ανοιχτό μυαλό του Αϊνστάιν. Νομίζω ότι τα κοινά γνωρίσματα που έχουν όλοι όσοι για κάποιον λόγο λειτουργούν ως πρότυπο για εμένα είναι η εργατικότητα και η στοχοπροσήλωση».
