Οι τελευταίες πριμαντόνες

Φωτογραφία αναρτηµένη στο Facebook, πριν από µερικούς µήνες: Σε βαθύ γήρας, αλλά γοητευτική και περιποιηµένη όπως πάντα, η Βιρτζίνια Ζεάνι πόζαρε στο σαλόνι του σπιτιού της, κάπου στη Φλόριντα. Πίσω της, ένα µεγάλο µαγνητόφωνο παλαιού τύπου. Αναρωτήθηκα αν λειτουργούσε ακόµα ή αν είχε αποµείνει εκεί, παροπλισµένο ενθύµιο των περασµένων δεκαετιών. Τότε που εκείνη έλαµπε µε το ταλέντο της. Οµως, ο χρόνος έχει περάσει, οι καιροί έχουν αλλάξει, και πρέπει νοµίζω να τη συστήσω σε ένα κοινό που δεν τη γνωρίζει: Γεννηµένη στη Ρουµανία το 1925, η Βιρτζίνια Ζεάνι υπήρξε µία από τις σηµαντικότερες υψιφώνους του 20ού αιώνα. Είχε εξαιρετικά ευρύ ρεπερτόριο, σε όλη την ιστορία της όπερας ελάχιστες τραγουδίστριες (ανάµεσά τους και η Μαρία Κάλλας) κατάφεραν να αποδώσουν τόσο µεγάλη ποικιλία ρόλων. Ηταν επιπλέον µια εκπάγλου καλλονής γυναίκα. Οταν αποσύρθηκε από το τραγούδι, πολυτιµηµένη και πολυβραβευµένη, σταδιοδρόµησε ως (σπουδαία!) καθηγήτρια φωνητικής στο Πανεπιστήµιο της Ιντιάνα. Τα τελευταία χρόνια είχε αποκτήσει σελίδα στο Facebook διά της οποίας επικοινωνούσε µε τους θαυµαστές της. Από εκεί ο γιος της (από τον γάµο της µε τον διάσηµο βαθύφωνο Νικόλα Ρόσι-Λεµένι) ανακοίνωσε πριν από λίγες ηµέρες τον θάνατό της: «Virginia Zeani left us today, finally in peace». Ηταν µια από τις τελευταίες µεγάλες πριµαντόνες. Από τις καλλιτέχνιδες που µε την αποχώρησή τους κλείνουν θαρρείς πίσω τους την πόρτα που µας χωρίζει από µια εποχή µε άλλες ποιότητες. Αυτές παραµένουν στο κατάφωτο σαλόνι τους, εµάς µας αφήνουν σε ένα στενό, κλειστοφοβικό και σκοτεινό αποθηκάκι να αναλογιζόµαστε την ορφάνια µας. Τι µένει; Ολο και πιο αυθαίρετες και κακοποιητικές για τα έργα σκηνοθεσίες και τραγουδιστές που όλο και πιο δύσκολα φτάνουν τις νότες και που σταδιοδροµούν φαλτσάροντας µπροστά σε ένα κοινό που (όπως και εκείνοι) έχει στην πραγµατικότητα απολέσει την επαφή του µε τη µουσική. Το παρελθόν µοιάζει αξεπέραστο, και όσοι θυµούνται (επειδή πρόφτασαν τις σηµαντικές παραστάσεις µε τους σηµαντικούς τραγουδιστές) ή όσοι γνωρίζουν, το νοσταλγούν. Με τρυφερότητα, θαυµασµό και µια αίσθηση νοσταλγίας αποχαιρέτησεο διεθνής Τύπος τη Ζεάνι, κάνοντας λόγο µέσα από εκτενή αφιερώµατα για «µία από τις µεγαλύτερες τραγουδίστριες στην ιστορία της όπερας» («Opera News»), για «µια λαµπρή, δυνατή φωνή και ένα εντυπωσιακό βλέµµα» («The New York Times»), για µια γυναίκα που «ακούγοντάς τη να τραγουδάει ήταν σαν να εκτοξεύεσαι πίσω στον χρόνο, στην εποχή που σταδιοδροµούσαν δεκάδες εξαιρετικά ταλαντούχες σοπράνο τις οποίες οι οπαδοί τους υποστήριζαν µε τη ζέση που δείχνουν σήµερα οι οπαδοί του µπέιζµπολ» («The Washington Post»). Στον ελληνικό Τύπο δεν γράφτηκε τίποτε. Υπάρχει όµως το ηλεκτρονικό αρχείο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για να µας θυµίζει πως στην αρχή της διεθνούς καριέρας της η Ζεάνι είχε περάσει και από την Αθήνα, για να ερµηνεύσει την «Τραβιάτα», την Τζίλντα από τον «Ριγκολέτο» και τη Μιµή από την «Μποέµ». Αυτό ελάχιστοι πλέον το γνωρίζουν. Είναι όµως ένα παράσηµο στην ιστορία της ΕΛΣ, που µε έναν τρόπο την τοποθετεί στον διεθνή χάρτη ήδη από το 1950, γιατί εκείνη τη χρονιά η διεθνής Ζεάνι είχε κάνει το ελληνικό ντεµπούτο της. Αυτά τα λίγα, για να πούµε και εµείς αντίο σε µία από τις τελευταίες µέγιστες.