Λογοτεχνικό φαινόμενο και αφοσιωμένη ακτιβίστρια, η Ροξάν Γκέι συγκαταλέγεται στις πιο ενδιαφέρουσες διανοούμενες της εποχής μας. Διορατική και αδιαπραγμάτευτα ειλικρινής, χαρτογραφεί με τις δημόσιες παρεμβάσεις της τη δυναμική του φύλου, του σώματος και της κοινωνικής δικαιοσύνης, αποδομώντας τις προκαταλήψεις και ανοίγοντας δρόμους για έναν πιο δίκαιο κόσμο. Μέσα από έργα όπως το «Bad Feminist», που καθόρισε τον σύγχρονο φεμινισμό, και το «Hunger: A Memoir of (My) Body», μια σπαρακτική κατάθεση ψυχής για το σώμα και την αυτοεικόνα, η 50χρονη Αμερικανίδα καταφέρνει να μιλήσει για το προσωπικό βίωμα με τρόπο που γίνεται συλλογική εμπειρία. Ωστόσο, το ωραίο στην περίπτωσή της είναι ότι αρνείται να χωρέσει σε περιοριστικές κατηγοριοποιήσεις. Από τη δραστηριότητά της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα best-selling βιβλία της μέχρι τη συνεργασία της με τη Marvel για το «Black Panther: World of Wakanda», η Γκέι καταρρίπτει κάθε στερεότυπο. Την Κυριακή 6 Απριλίου, στις 12 το μεσημέρι, θα δώσει μια ομιλία στο ΚΠΙΣΝ στην Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος», στο πλαίσιο του Φεστιβάλ WOW – Women of the World Athens 2025 (απαραίτητη η αγορά festival pass, περισσότερες πληροφορίες snfcc.org). Το ΒΗΜΑgazino μίλησε μαζί της, λίγες ημέρες πριν από την άφιξη της στην Αθήνα, για τον σύγχρονο φεμινισμό, τις ΗΠΑ επί Τραμπ και το «Pretty Woman».

Εχετε ασχοληθεί με πολλά και διαφορετικά λογοτεχνικά είδη – δοκίμια, απομνημονεύματα, μυθοπλασία, κόμικς. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά αλλάζει και η δημιουργική διαδικασία;

Η δημιουργική μου διαδικασία είναι σε μεγάλο βαθμό ίδια σε όλα τα είδη. Οι προκλήσεις είναι διαφορετικές, και οι κανόνες του εκάστοτε είδους επίσης, αλλά ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζω το γράψιμο δεν αλλάζει. Σήμερα, τα περισσότερα από τα έργα μου είναι καθοδηγούμενα από συγκεκριμένα πρότζεκτ, οπότε εκ των προτέρων γνωρίζω σε ποιο είδος θα κινηθώ και τι έχω να πω. Αυτό που λατρεύω στο να δουλεύω σε πολλά και διαφορετικά είδη είναι το ότι με διατηρεί σε εγρήγορση και με κάνει να μαθαίνω διαρκώς. Μου αρέσει να δοκιμάζω καινούργια πράγματα. Υπάρχει συχνά μια απότομη καμπύλη εκμάθησης που λειτουργεί ενίοτε ταπεινωτικά, αλλά είμαι πάντα πρόθυμη να μάθω μέσα από τυχόν αποτυχίες.

«Η ειλικρίνεια είναι σημαντική, αλλά είναι παράλληλα δύσκολο να αντιμετωπίσεις τον ίδιο σου τον εαυτό και μετά να δείξεις στους άλλους αυτά που είδες όταν κοίταξες κατάματα εσένα την ίδια».

Πολλοί εστιάζουν στην ανεπιτήδευτη ειλικρίνειά σας. Εχετε νιώσει ποτέ ότι αυτό το χαρακτηριστικό γίνεται εμπόδιο ή πρόβλημα – είτε σε προσωπικό είτε σε επαγγελματικό επίπεδο;

Το να γίνομαι ευάλωτη στα κείμενά μου μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολο, αλλά πάντα το κάνω εντός των ορίων μου. Δηλαδή, οτιδήποτε έχω βγάλει στη φόρα είναι κάτι με το οποίο μπορώ να αντέξω το ενδεχόμενο να αντιμετωπιστεί άγαρμπα από τους αναγνώστες – μολονότι φυσικά ελπίζω ότι θα επιλέξουν να το χειριστούν με φροντίδα. Δεν θεωρώ ότι η ειλικρίνεια έχει υπάρξει πραγματικά εμπόδιο. Είναι απλώς μια άβολη συνθήκη. Η ειλικρίνεια είναι σημαντική, αλλά είναι παράλληλα δύσκολο να αντιμετωπίσεις τον ίδιο σου τον εαυτό και μετά να δείξεις στους άλλους αυτά που είδες όταν κοίταξες κατάματα εσένα την ίδια.

Εχετε αποκτήσει πλέον ένα παγκόσμιο κοινό. Σας δημιουργεί αυτή η ευρεία προσοχή την αίσθηση πίεσης ή ευθύνης να εκπροσωπήσετε κοινότητες ή ταυτότητες με έναν συγκεκριμένο τρόπο;

Υπάρχει προφανώς κάποια πίεση λόγω του ότι έχω ένα μεγάλο κοινό, αλλά κυρίως σχετίζεται με το ότι δεν θέλω να απογοητεύσω τους αναγνώστες. Εχω προσπαθήσει όλα αυτά τα χρόνια να μην επιτρέπω στην πίεση περί εκπροσώπησης να με επηρεάζει, γιατί ο καθένας μας – όπως και οι διάφορες κοινότητες – περικλείει πολλές και ενίοτε αντιφατικές πλευρές. Αν κάποιοι έχουν συγκεκριμένες προσδοκίες για το πώς θα εκπροσωπήσω ορισμένες ταυτότητες, αυτό λέει περισσότερα για εκείνους παρά για εμένα.

Εχετε εκφραστεί ανοιχτά για τη σημασία της διαθεματικότητας (intersectionality) στον φεμινισμό. Ποια θεωρείτε ότι είναι τα πιο πιεστικά διατομεακά ζητήματα για τις γυναίκες παγκοσμίως αυτή τη στιγμή και πώς θεωρείτε ότι οι ακτιβιστές μπορούν να τα αντιμετωπίσουν καλύτερα;

Υπάρχουν πάρα πολλά ζητήματα, αλλά τα πιο επείγοντα είναι η έμφυλη βία, η οικονομική ισότητα, η επιδότηση/υποστήριξη της παιδικής φροντίδας και η αναπαραγωγική ελευθερία. Και σε πολλές χώρες, πριν ακόμη πάμε σε αυτά τα θέματα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι όλες οι γυναίκες σε θέση να κυκλοφορούν ελεύθερα και με ασφάλεια έξω από το σπίτι τους. Δεν έχουν όλα τα κορίτσια την ευκαιρία να ζήσουν ως κορίτσια. Γι’ αυτό ακριβώς είναι σημαντική η διαθεματικότητα. Σε κάποια χώρα οι γυναίκες παλεύουν για ίση αμοιβή, ενώ σε μια άλλη αγωνίζονται απλώς για να επιβιώσουν.

Tο βιβλίο «Bad Feminist», το οποίο σας έκανε ευρέως γνωστή, εκδόθηκε το 2014. Πώς έχει εξελιχθεί η οπτική σας για τον φεμινισμό από τότε και τι ελπίζετε να αποκομίσουν οι νέοι αναγνώστες σήμερα από αυτό;

Η οπτική μου για τον φεμινισμό έχει εξελιχθεί, παρόλο που εξακολουθώ να υποστηρίζω σχεδόν όλα όσα έγραψα στο «Bad Feminist». Στη δεκαετία που ακολούθησε, σκέφτομαι πολύ περισσότερο την έννοια της ανάληψης ευθύνης/λογοδοσίας. Ναι, είμαστε ατελείς, αλλά αυτό δεν πρέπει να είναι μόνιμη κατάσταση. Πώς μπορούμε να αποδεχθούμε τις ατέλειές μας και ταυτόχρονα να προσπαθούμε να γινόμαστε καλύτεροι;

Στο αυτοβιογραφικό σας έργο «Hunger», εξετάζετε τη σχέση με το σώμα σας και τις προκλήσεις της δημόσιας έκθεσης. Πώς άλλαξαν αυτές οι προσωπικές αποκαλύψεις τον τρόπο που αλληλεπιδράτε με το κοινό ή προσεγγίζετε εκδηλώσεις όπως το WOW;

Δεν μπορώ να πω ότι έχει αλλάξει ιδιαίτερα. Αλλά είχα την ευκαιρία να γνωρίσω χιλιάδες ανθρώπους, με σώματα κάθε είδους, και διαπίστωσα ότι σχεδόν όλοι παλεύουν με κάποιο ζήτημα γύρω από το σώμα τους. Το να γράψω το «Hunger» με βοήθησε να διευρύνω τη δική μου ικανότητα ενσυναίσθησης προς τους άλλους, όσο μπορεί να ενθάρρυνε τους αναγνώστες να νιώσουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση ο ένας για τον άλλον.

Τι συμβουλή θα δίνατε σε επίδοξους συγγραφείς – ιδίως σε γυναίκες και άτομα που ανήκουν σε περιθωριοποιημένες ομάδες – οι οποίοι δυσκολεύονται να βρουν τη φωνή τους ή αποθαρρύνονται από φαινόμενα gatekeeping;

Πάντα λέω στους νέους συγγραφείς ότι δεν χρειάζεται να βρουν τη φωνή τους, γιατί την έχουν ήδη. Αντίθετα, πρέπει να δώσουν στον εαυτό τους την άδεια να τη χρησιμοποιήσει και να μάθουν πώς να τη χρησιμοποιούν όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται. Θα ήθελα να τους πω το εξής: Εχετε κάθε δικαίωμα να γράφετε, να μιλάτε και να εκφράζεστε στον κόσμο με όποιον τρόπο επιλέγετε. Είναι πολύ σημαντικό να το θυμάστε και να το πιστεύετε.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν γίνει ολοένα και πιο πολωμένες τα τελευταία χρόνια. Πώς πιστεύετε ότι αυτή η πόλωση έχει επηρεάσει τη φεμινιστική δράση ή τις προσπάθειες κοινωνικής δικαιοσύνης; Τι στρατηγικές θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο να γεφυρωθούν αυτές οι διαφορές;

Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε χαοτική κατάσταση αυτή την περίοδο. Και το τρέχον πολιτικό κλίμα έχει κάνει το έργο του φεμινιστικού ακτιβισμού πιο δύσκολο και ταυτόχρονα πιο αναγκαίο από ποτέ. Δεν ξέρω πώς μπορούμε να γεφυρώσουμε αυτές τις διαφορές. Αφενός, δεν τις δημιουργήσαμε εμείς. Το καλύτερο ερώτημα που χρίζει απάντησης είναι τι θα χρειαστεί για να σταματήσουν οι ισχυροί να καταχρώνται την εξουσία τους.

«Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε χαοτική κατάσταση αυτή την περίοδο».

Ποια είναι η ψυχική και συναισθηματική σας κατάσταση από τότε που ο Ντόναλντ Τραμπ ορκίστηκε πρόεδρος των ΗΠΑ για δεύτερη φορά στην ιστορία της χώρας;

Είμαι χάλια. Αυτό που συμβαίνει στις ΗΠΑ είναι ένας εφιάλτης και δεν υπάρχει σχεδόν καμία αντιπολίτευση. Το Δημοκρατικό Κόμμα εν πολλοίς δεν κάνει τίποτα, την ώρα που το καθεστώς Τραμπ καταστρέφει τη χώρα. Δεν ξέρω καν τι να πω παραπάνω γι’ αυτό.

Η κάλυψη από τα ΜΜΕ και ο διάλογος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να ενισχύσουν ή να διαστρεβλώσουν τον πολιτικό λόγο. Πώς προτείνετε να ασχολούμαστε με αυτές τις πλατφόρμες, ώστε να διευκολύνονται πιο εποικοδομητικές συζητήσεις γύρω από την πολιτική και τα ζητήματα δικαιωμάτων;

Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, αυτή την εποχή, έχουν ως επί το πλείστον αποδειχθεί άχρηστες. Προτείνω ο κόσμος να αποφεύγει το Χ, το πρώην Twitter τέλος πάντων, που έχει γίνει βούρκος μοχθηρίας και ανοησίας. Αν επιλέγετε να είστε ενεργοί στα social media, πρέπει να έχετε αναπτύξει έντονη κριτική ικανότητα για να κατανοείτε τα μηνύματα που καταναλώνετε. Οσο για τα μέσα ενημέρωσης, κανείς δεν χρειάζεται να παρακολουθεί ειδήσεις 24 ώρες το 24ωρο. Προσωπικά, αποφεύγω τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων όσο μπορώ και προτιμώ να διαβάζω τις ειδήσεις. Φροντίζω επίσης να ενημερώνομαι από διαφορετικές πηγές, που προσφέρουν διαφορετικές οπτικές.

Πείτε μας λίγα πράγματα για το «The Portable Feminist Reader», το οποίο επιμεληθήκατε και εκδόθηκε πολύ πρόσφατα.

Το «The Portable Feminist Reader» είναι ένα πρότζεκτ στο οποίο εργάζομαι εδώ και αρκετά χρόνια και είμαι ενθουσιασμένη που επιτέλους κυκλοφόρησε. Πρόκειται για μια συλλογή κειμένων φεμινιστικής σκέψης που έχουν γραφτεί μέσα στο πέρασμα των αιώνων, στην οποία έδωσα ιδιαίτερη προσοχή ώστε να υπάρχουν στην αναθεωρημένη εκδοχή της έργα σύγχρονων φεμινιστριών συγγραφέων και ακαδημαϊκών. Προσπάθησα επίσης να συμπεριλάβω ορισμένες απρόσμενες επιλογές που πιστεύω ότι εμπλουτίζουν τον φεμινιστικό διάλογο με ενδιαφέροντες τρόπους.

Διάβασα ότι η αγαπημένη σας ταινία είναι το «Pretty Woman», κάτι που με εξέπληξε…

Δεν έχω κάτι βαθύ να σας απαντήσω, δυστυχώς. Η ταινία είναι διασκεδαστική και ρομαντική, με εξαιρετικούς ηθοποιούς. Ναι, αν το σκεφτεί κανείς, παρουσιάζει μια πολύ εξιδανικευμένη εκδοχή της σεξουαλικής εργασίας, που δεν ανταποκρίνεται καθόλου στην πραγματικότητα. Επίσης, είναι προβληματικό το ότι η Βίβιαν μοιάζει να είναι εκείνη που χρειάζεται σωτηρία, ενώ στην ουσία ο Εντουαρντ είναι εκείνος που ζει μια μίζερη, κενή ζωή, παρά τα δισεκατομμύριά του. Αλλά, όπως είπα, κάποιες φορές απλώς απολαμβάνω ό,τι απολαμβάνω, και αυτή η ταινία είναι ένα τέτοιο παράδειγμα.