Ο «Οδυσσέας» έγινε 100 χρόνων!

«Μιλώ, ή μιλούσα, συμπαθητικά νέα ελληνικά» έγραφε ο Τζέιμς Τζόις στη φιλότεχνη ευεργέτιδά του Χάριερ Σο Γουίβερ: «Κάνω χρόνια παρέα με Ελληνες, από αριστοκράτες ως και πωλητές κρεμμυδιών – κυρίως με αυτούς. Είμαι προληπτικός, έχω κι εγώ τις δεισιδαιμονίες μου. Εχω πειστεί πως οι Ελληνες μού φέρνουν γούρι. Πάντα με βοήθησαν στη ζωή μου. Μην τους βλέπετε έτσι φασαριόζους και φωνακλάδες, έχουν όλοι τους την ψυχή και την ευρηματικότητα του Οδυσσέα». Ο ιρλανδός συγγραφέας εκτός από το σπουδαίο έργο του άφησε πίσω του και τετράδια μελέτης στα οποία έχει αποτυπωθεί η προσπάθειά του να μάθει τη γλώσσα μας, αντιγράφοντας μεταξύ άλλων αποσπάσματα από ελληνικές εφημερίδες, ένα νανούρισμα και τις πρώτες στροφές του Εθνικού Υμνου μας. Συμπαραστάτες του στην προσπάθεια ήταν οι έλληνες φίλοι του, μεταξύ τους ο κερκυραίος πωλητής πορτοκαλιών Νικόλας Σάντας, ο Κεφαλλονίτης Παύλος Φωκάς, τον οποίο γνώρισε όταν ζούσε στην Τεργέστη, ο Θεσσαλονικιός Παύλος-Πολ Ρουτζιέρο και ο γεννημένος στην Κέρκυρα κόντες Φραγκίσκος Σορδίνας. Στην αγάπη του Τζόις για την Ελλάδα και στον θαυμασμό του για τα ομηρικά έπη οφείλουμε εξάλλου το σπουδαιότερο έργο του και ένα από τα κορυφαία λογοτεχνήματα όλων των εποχών, τον «Οδυσσέα». Το δυσνόητο, πολυεπίπεδο και συμβολικό μυθιστόρημα που έχει προκαλέσει τη διοργάνωση πάμπολλων συνεδρίων και συζητήσεων, τη δημοσίευση εκατοντάδων μελετών και άρθρων και που κατά διαστήματα με αφορμή νέες εκδόσεις και νέες μεταφράσεις του δίνει αφορμή για νέες συζητήσεις στην επιστημονική κοινότητα και στους κύκλους των βιβλιοφίλων, συμπληρώνει αυτές τις ημέρες έναν αιώνα ζωής, καθώς πρωτοδημοσιεύθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 1922. Η ανάγνωσή του εξακολουθεί να θεωρείται άθλος λόγω της πολυπλοκότητάς του: Πολλοί το θαυμάζουν και το επαινούν, λίγοι, σχετικά λίγοι, είναι ως φαίνεται εκείνοι που κατάφεραν να το διαβάσουν, να φθάσουν ως το τέλος του και (κυρίως) να καταλάβουν τι θέλει να πει ο… ποιητής με αυτό το γεμάτο παγίδες (λογοπαίγνια, μεταφορές, σκέψεις που μοιάζουν δυσεπίλυτα προβλήματα και δαιδαλώδεις υπαινιγμούς) κείμενο. Ο ίδιος ο Τζέιμς Τζόις είχε δηλώσει: «Εχω βάλει στον «Οδυσσέα» τόσο πολλά αινίγματα και γρίφους που θα κρατήσουν τους μελετητές απασχολημένους για αιώνες να επιχειρηματολογούν για το τι εννοούσα». Με αυτά και μ’ εκείνα, το μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται χιουμοριστικά «το διασημότερο βιβλίο που δεν έχει διαβάσει κανένας» – δηλαδή που περιλαμβάνεται στις λίστες με τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα, τα οποία όμως έχουν ολοκληρώσει ελάχιστοι.