Ο αφανής Μονέ

Ο ένας δόξαζε τα χρώματα, ο άλλος διερευνούσε τη χημική σύστασή τους. Εφεραν το ίδιο επώνυμο, Μονέ, αλλά μόνο ο ένας το κατέστησε αθάνατο, αλλάζοντας για πάντα την εικόνα που έχουμε για τη ζωγραφική, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Ο ένας ήταν ο Κλοντ (1840-1926) – άραγε πόσοι θυμούνται το μικρό όνομα του ιμπρεσιονιστή ζωγράφου; Ο άλλος ήταν ο Λεόν (1836-1917) – δίχως αποτύπωμα στην Ιστορία της Τέχνης, υπήρξε ταλαντούχος και δημιουργικός, αν και σε έναν επαγγελματικό τομέα που δεν περιβάλλεται από την ίδια αίγλη. Υπήρξε χημικός χρωμάτων και βιομήχανος και πέρα από τη συνδρομή του στην εδραίωση και διαμόρφωση της Société industrielle de Rouen, δεδομένου ότι υπήρξε ένας εκ των ιδρυτών της το 1872, στάθηκε έμπρακτα στο πλευρό του μικρότερου αδελφού του όταν εκείνος προσπαθούσε να βγάλει τα προς το ζην ως ζωγράφος. Μάλιστα υπήρξε συλλέκτης και πάτρωνας και με τη «βούλα» ζωγράφων του ιμπρεσιονισμού όπως ο Πιερ-Ογκίστ Ρενουάρ, ο Αλφρέντ Σισλέ ή ο Καμίλ Πισαρό. Στην περίπτωση του αδελφού του, για παράδειγμα, ήταν εκείνος που αγόραζε τους πίνακές του, όπως οι «Spring Flowers» (1864) ή «Adolphe Monet Reading in the Garden» (1866), και τον σύστησε στον κύκλο των πλούσιων βιομηχάνων που θα αγόραζαν τη δουλειά του και θα του εξασφάλιζαν έναν βίο πιο άνετο, πολύ προτού δηλαδή καταφέρει να γίνει και ο ίδιος πλούσιος από τη δουλειά του.

Για όλα αυτά και για ακόμα περισσότερα ο Λεόν Μονέ γίνεται το αντικείμενο μιας έκθεσης στο Παρίσι. Η τιτλοφορούμενη «Léon Monet, Brother of the Αrtist and Collector» θα φιλοξενηθεί στο Musée de Luxembourg στο έκτο διαμέρισμα της Πόλης του Φωτός, και σε αυτή θα σκιαγραφηθεί το προφίλ του ιδίου αλλά και της συλλογής του. «Πρόκειται για μια ασυνήθιστη έκθεση. Η συλλογή του Λεόν Μονέ δεν ήταν πολύ μεγάλη, καθώς υπάρχουν μόνο 60 πίνακες, διότι πολλά έργα βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές και δεν έχουν παρουσιαστεί δημοσίως. Ωστόσο η ποιότητά της είναι εκπληκτική» δήλωνε η επιμελήτρια της έκθεσης, Ζεραλντίν Λεφέβρ, στην εφημερίδα «The Guardian».

Εν προκειμένω θα παρουσιαστούν 20 έργα του Μονέ αλλά και πίνακες των Ρενουάρ, Σισλέ, Πισαρό και της Μπερτ Μοριζό, μιας από τις μεγάλες κυρίες του ιμπρεσιονισμού – μαζί με τη Μαίρη Κάσατ και τη Μαρί Μπρακεμόν -, αλλά και έργα λιγότερο γνωστών ζωγράφων της σχολής της Ρουέν, των μετα-ιμπρεσιονιστών καλλιτεχνών της περιοχής όπως οι Σαρλ Φρεσόν, Μαρσέλ Κουσό, Ρομπέρ Αντουάν Πινσόν κ.ά. που διαδέχθηκαν και εξέλιξαν, τρόπον τινά, τα διδάγματα του αδελφού του και των ομοτέχνων του. Ανάμεσα στα έργα της έκθεσης είναι και ένα πορτρέτο του Λεόν που ζωγράφισε ο Κλοντ Μονέ το 1874 και το οποίο παρουσιάζεται για πρώτη φορά.

Τοπόσημα μιας ζωής

Μέσα από τις επιλογές του συλλέκτη Μονέ αναδεικνύεται η αγάπη του για τις τοπιογραφίες, συχνά επικεντρωμένες στη Χάβρη, την πόλη στις ακτές της Μάγχης στη Νορμανδία όπου μεγάλωσε μαζί με τον αδελφό του Κλοντ, ή στα κομβικά τοπόσημα της ζωής του όπως η πόλη της Ρουέν, όπου δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά, αλλά και το χωριουδάκι Les Petites Dalles στις ακτές της Νορμανδίας. Εκεί είχε χτίσει μια βίλα την οποία επισκεπτόταν και ο Κλοντ, μάλιστα στη διάρκεια των επισκέψεών του σε ένα διάστημα επτά χρόνων από το 1879 και μετά είναι που ζωγράφισε ορισμένους θαυμάσιους πίνακες με τοπία και τους βράχους που κρέμονται πάνω από τη θάλασσα.

Στην έκθεση παρουσιάζονται και δύο από τα πρώτα μπλοκ σχεδίων του Κλοντ, μάλιστα το ένα χρονολογείται στο 1856 και είχε αρχίσει να το χρησιμοποιεί όταν ήταν έφηβος – σημειωτέον, ο Λεόν το αγόρασε σε δημοπρασία και του το υπέγραψε αργότερα ο αδελφός του. Παράλληλα θα εκτεθούν και τεκμήρια της δημιουργικότητας του Λεόν, όπως δείγματα υφασμάτων από την επαγγελματική του δραστηριότητα, καθώς και συνταγές για χρωστικές, ακόμα και τα λογιστικά βιβλία του, με στόχο να σκιαγραφηθεί ένα μέρος του πορτρέτου της βιομηχανικής Ρουέν στα τέλη του 19ου αιώνα.

Ο πάτρωνας Λεόν ήταν μάλιστα εκείνος που ενθάρρυνε τον αδελφό του αλλά και ζωγράφους όπως ο Πισαρό και ο Σισλέ να συμμετάσχουν στις εκθέσεις της πόλης το 1864 και το 1872. Επρόκειτο για μια διορατική κίνηση, καθώς όταν ο Κλοντ παρουσίασε έργα του στο Παρίσι το 1874 μαζί με άλλους ζωγράφους, η δουλειά των οποίων είχε απορριφθεί από το Salon της χρονιάς εκείνης και άρα από την Ακαδημία Καλών Τεχνών που ενέκρινε τους συμμετέχοντες υπαγορεύοντας τη θεματολογία και τις τεχνικές, ο Λεόν ήταν ήδη κάτοχος πολλών έργων. Για την ιστορία, σε εκείνη την έκθεση έγιναν από απλοί ζωγράφοι «ιμπρεσιονιστές», και μάλιστα μάλλον εξαιτίας του Κλοντ Μονέ. Εκείνος συμμετείχε με τον πίνακα «Impression, soleil levant» (Εντύπωση, ανατέλλων ήλιος), γεγονός που ενέπνευσε τον δημοσιογράφο και κριτικό τέχνης Λουί Λερουά να χρησιμοποιήσει τον όρο «ιμπρεσιονισμός» για πρώτη φορά, κρίνοντας ότι το συγκεκριμένο έργο ήταν χειρότερο από ταπετσαρία.

Αδελφικοί δεσμοί

Ενας από τους λόγους που ο Λεόν Μονέ καθυστέρησε να εισπράξει μια κάποια αναγνώριση είναι επειδή δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες γύρω από το πρόσωπό του, γεγονός που δυσκόλεψε την έρευνα για την έκθεση. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι ο Λεόν και ο Κλοντ είχαν γεννηθεί από τους Κλοντ-Αντόλφ και Λουίζ-Ζιστίν Μονέ, ο μεν το 1836, ο δε τέσσερα χρόνια αργότερα. Με πρακτικό πατέρα, έναν άνδρα που ασχολήθηκε με το εμπόριο και με τα ναυτιλιακά, και μητέρα καλλιτέχνιδα (ήταν τραγουδίστρια), στην οικογένεια μοιράστηκαν μάλλον από νωρίς οι κλίσεις και οι ρόλοι.

Από το Παρίσι στη Χάβρη της Νορμανδίας όπου μετοίκησε η οικογένεια γύρω στο 1845, ο Λεόν σπούδασε χημικός και εξειδικεύθηκε στην ανερχόμενη τεχνολογία των συνθετικών βαφών και χρωστικών που χρησιμοποιούνταν στα υφάσματα. Η αλληλογραφία μεταξύ των δύο αδελφών δεν έχει διασωθεί, αλλά η σχέση τους ήταν καλή, σε γενικές γραμμές, αν και είναι επιβεβαιωμένο ότι τουλάχιστον ο Κλοντ είχε πολύ δύσκολο χαρακτήρα. Αυτό που λέγεται επίσης είναι ότι οι πρόσκαιρες αψιμαχίες και η επακόλουθη ψυχρότητα οφείλονταν π.χ. στην αδυναμία αποπληρωμής ενός χρέους από τον Κλοντ προς τον Λεόν ή στην επιλογή του τελευταίου να παντρευτεί την κατά 30 χρόνια νεότερη υπηρέτριά του αφότου χήρεψε το 1895. Ο Λεόν ήταν μάρτυρας στην επίσημη ένωση του Κλοντ με την αγαπημένη, δεύτερη σύζυγο Αλίς το 1892, ενώ βοήθησε τον γιο του Κλοντ από την πρώτη του γυναίκα, Καμίλ, να σπουδάσει. Μάλιστα ο Ζαν, όπως ήταν το όνομά του (ο δεύτερος γιος ονομαζόταν Μισέλ), εργάστηκε στο εργοστάσιο του θείου του στη Ρουέν συμπληρώνοντας το γαϊτανάκι των οικογενειακών συναλλαγών μεταξύ των δύο αδελφών, οι οποίοι είχαν τελικά περισσότερα να μοιραστούν παρά να χωρίσουν.

INFO

«Léon Monet, Brother of the Αrtist and Collector»: Musée du Luxembourg, Παρίσι, από τις 15 Mαρτίου έως τις 16 Ιουλίου.