«Το ζήτημα της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα δεν είναι μόνο ένα δίκαιο αίτημα της Ελλάδας, αλλά μία δίκαιη απαίτηση της παγκόσμιας κοινότητας» δήλωνε ανέκαθεν ο διαπρεπής καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, ο οποίος από τον Σεπτέμβριο του 2021 βρέθηκε στο τιμόνι του Μουσείου Ακρόπολης, ως πρώτος εκλεγμένος Γενικός Διευθυντής του. Πιστός πάντα στη γραμμή του να μιλά μέσα από πράξεις και όχι με λόγια.
Kύριε Σταµπολίδη, τα τελευταία χρόνια βλέπουµε µεγάλα µουσεία να επανεξετάζουν τις συλλογές τους και σε αρκετές περιπτώσεις αρχαιότητες να επαναπατρίζονται στις χώρες προέλευσής τους. Θεωρείτε ότι µία νέα εποχή ανατέλλει;
«Εάν η εικόνα αυτή δεν είναι προσωρινή και απατηλή, ναι, θεωρώ ότι πράγματι κάτι αλλάζει. Την ίδια στιγμή, όμως, πιστεύω ότι πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Γιατί θα πρέπει να δούμε αν το φαινόμενο αυτό που περιγράφετε θα έχει διάρκεια ώστε να αποτελέσει τελικά τα επόμενα χρόνια παγκόσμια πραγματικότητα. Θα πρέπει βέβαια να προσθέσω εδώ, πράγμα που πάντα η ελληνική πλευρά έχει τονίσει, ότι το ζήτημα της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα είναι μια εντελώς ειδική περίπτωση».
Είναι πάντως γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια βλέπουµε περισσότερους τέτοιου είδους επαναπατρισµούς αρχαιοτήτων σε σχέση µε παλαιότερα. Ποιες είναι οι αιτίες που τα µεγάλα µουσεία επανεξετάζουν την προέλευση των συλλογών τους;
«Βλέπουμε περισσότερους επαναπατρισμούς γιατί έχουν ωριμάσει οι συνθήκες. Γιατί οι κοινωνίες εξελίσσονται και οι πολίτες των κρατών, οι πολίτες του κόσμου, θα έλεγα, προϊόντος του χρόνου, ενδιαφέρονται περισσότερο για την πολιτιστική τους κληρονομιά, για την ταυτότητά τους, αλλά και για ζητήματα ηθικής. Δείτε αυτή τη στιγμή τι συμβαίνει στη Βρετανία. Η πλειονότητα των βρετανών πολιτών τάσσεται υπέρ της επιστροφής και επανένωσης των Παρθενώνειων Γλυπτών, με τα ποσοστά αυτά να βαίνουν διαρκώς αυξανόμενα. Οι Βρετανοί, όπως και η παγκόσμια κοινότητα, αντιλαμβάνονται ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν αποτελούν δύο, τρία, τέσσερα μεμονωμένα έργα τέχνης, αλλά τα μέλη ενός οικουμενικού μνημείου. Γιατί ο Παρθενώνας είναι ένα παγκόσμιο σύμβολο. Είναι το υλικό αποτύπωμα του κλασικού κόσμου από όπου πήγασε ο δυτικός πολιτισμός, αν θέλετε, το σπίτι όλων των κρατών της Ευρώπης, του δυτικού τουλάχιστον κόσμου, θα έλεγα ολάκερης της ανθρωπότητας. Δεν πρόκειται για ένα έργο τέχνης που ξεθάψαμε από τη γη. Εδώ το μνημείο υπάρχει ιστάμενο και «φωνάζει» για την ένωση με τα μέλη του που αποκόπηκαν βιαίως. Δεν είναι λοιπόν μόνο η Ελλάδα, δεν είναι μόνο το Μουσείο Ακρόπολης, το οποίο διεκδικεί την επιστροφή, είναι το ίδιο το μνημείο, ο Παρθενώνας, το σώμα-σύμβολο που ζητά τα μέλη του πίσω. Πρόκειται για επανένωση και όχι για απλή επιστροφή».
Κύριε Σταµπολίδη, ο υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης επιβεβαίωσε ότι βρισκόµαστε σε επαφές µε το Βρετανικό Μουσείο «σε µία δηµιουργική συζήτηση» για την επανένωση των Γλυπτών. Σήµερα πόσο κοντά βρισκόµαστε στην τελική συµφωνία;
«Δεν μπορώ να σας απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Οπως έχω πει άλλωστε πολλές φορές, στρατηγική που ανακοινώνεται δεν είναι στρατηγική. Oμως, όπως έχω δηλώσει προσφάτως, τα δημοσιεύματα που αναφέρονται σε συνεννοήσεις για το θέμα ανάμεσα στο Βρετανικό Μουσείο και στο Μουσείο Ακρόπολης δεν ισχύουν».
Σε αυτή πάντως τη διαπραγµάτευση που διεξάγεται, ως χώρα έχουµε θέσει τις κόκκινες γραµµές µας;
«Αλίμονο αν δεν τις είχαμε θέσει, διαφορετικά πώς θα μιλούσαμε για δια-πραγμάτευση; Σε αυτό το σημείο θέλω να σας υπενθυμίσω ότι όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις εδώ και δεκαετίες δεν αναγνωρίζουν στο Βρετανικό Μουσείο νομή, κατοχή και κυριότητα των Παρθενώνειων Γλυπτών. Υπάρχουν όροι λοιπόν που είναι αδιαπραγμάτευτοι, όπως οι όροι «δανεισμός» ή «δωρεά», οι οποίοι δεν μπορούν να αναφέρονται σε μία ενδεχόμενη συμφωνία για έναν πολύ απλό λόγο: γίνεται να δανείσει ή να δωρίσει κανείς κάτι που δεν του ανήκει; Είδατε πόσο προσεκτικοί και συγκεκριμένοι ήμασταν με τους όρους που χρησιμοποιήθηκαν για την επιστροφή του θραύσματος Fagan από το Παλέρμο στο Μουσείο Ακρόπολης τον περασμένο Ιανουάριο. Από την πρώτη στιγμή κάναμε λόγο για μακροχρόνια κατάθεση (deposito) και όχι για «δάνειο». Και επέμενα στον όρο «κατάθεση» καθώς ήδη πριν από τον Ιανουάριο του 2022 είχε ξεκινήσει η γραπτή διαδικασία και συνεννόηση με τους Σικελούς φίλους μας ώστε να παραμείνει το κομμάτι σε μόνιμη βάση στο Μουσείο Ακρόπολης, όπως και έγινε πραγματικότητα στις 4 Ιούνιου του 2022. Οτι δηλαδή αυτό ήρθε στο Μουσείο Ακρόπολης για πάντα (per sempre) αφού διαγράφηκε από τα αρχεία του ιταλικού κράτους».
Αναζητούµε λοιπόν αυτή τη στιγµή για την επιστροφή των Γλυπτών ένα ακόµη νοµικό ένδυµα; Με άλλα λόγια, ψάχνουµε τις λέξεις για να περιγράψουµε τη συµφωνία;
«Θα σας απαντήσω ότι όταν φτάσουμε σε μία συμφωνία με τη Βρετανία, οι λέξεις θα βρεθούν πέρα από νομικίστικους όρους, αρκεί να υπάρχει καλή θέληση».
Αυτή τη στιγµή υπάρχει από τη βρετανική πλευρά καλή θέληση; Γιατί πολλοί συνδέουν αυτή την κινητικότητα εκ µέρους τους µε το σχέδιο ανακαίνισης αιθουσών του Βρετανικού Μουσείου, καθώς αυτή η ανακαίνιση προσφέρει µια ευκαιρία στους Βρετανούς να κάνουν µια κίνηση καλής θέλησης προς την Ελλάδα και όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες είτε να πάρουν τα Γλυπτά πίσω είτε να εγκαινιάσουν τους ανακαινισµένους χώρους του µουσείου µε αρχαία ελληνικά αριστουργήµατα που θα δοθούν σε περίπτωση συµφωνίας για περιοδικές εκθέσεις, όπως περιγράφουν αρκετά δηµοσιεύµατα.
«Ακούστε, όταν προσέρχεσαι σε μια διαπραγμάτευση οφείλεις να πιστεύεις ότι και οι δυνάμεις της άλλης πλευράς έχουν καλή θέληση. Αν τελικά όμως αυτή η καλή θέληση υπάρχει ή όχι θα φανεί από το αποτέλεσμα. Να προσθέσω βέβαια εδώ ότι εκτός από το θέμα των Παρθενώνειων Γλυπτών το Μουσείο Ακρόπολης και η χώρα μας έχουμε πολύ καλές σχέσεις με το Βρετανικό Μουσείο. Αλλωστε αυτό και σημαίνει και Πολιτισμός».
Κύριε Σταµπολίδη, πιστεύετε ότι τα Γλυπτά θα επιστρέψουν µία ηµέρα στην Ελλάδα;
«Οπως έχω απαντήσει και άλλη φορά, αν δεν το πίστευα δεν θα βρισκόμουν εδώ. Οταν επιτευχθεί μία συμφωνία με το Βρετανικό Μουσείο οι λέξεις που θα την περιγράφουν θα βρεθούν. «Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις» έλεγε ο Αντισθένης τον 5ο αιώνα π.Χ., ενώ, όπως έλεγε και ο Παλαμάς, «οι λέξεις πάντα θυμούνται, ακόμα κι αν οι άνθρωποι ξεχνούν»».
