Νίκολας Χρηστάκης: «Είμαι αισιόδοξος για το ανθρώπινο μέλλον»

«Θα πρέπει να θυμηθώ την ορολογία στα ελληνικά» μου λέει χαριτολογώντας ο Νίκολας Χρηστάκης την ώρα που συναποφασίζουμε σε ποια γλώσσα θα μιλήσουμε. Ο καθηγητής Κοινωνικής και Φυσικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Γέιλ, ο οποίος το 2009 είχε συμπεριληφθεί στη λίστα των «100 ανθρώπων με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη» του περιοδικού «Time», ετοιμάζεται για την επίσκεψή του στην Αθήνα, όπου θα παρουσιαστεί το πρόσφατο βιβλίο του «Προσχέδιο. Οι εξελικτικές ρίζες μιας καλής κοινωνίας» (εκδ. Κάτοπτρο). Η έκδοσή του στις Ηνωμένες Πολιτείες συνοδεύτηκε από διθυραμβικές κριτικές και άμεση ανάρρηση στον κατάλογο των μπεστ σέλερ των «New York Times» – δικαίως, μια και πρόκειται για ένα έργο που παραθέτει τεκμήρια για μια συναρπαστική επιστημονική υπόθεση εργασίας: ότι οι σύνθετες ανθρώπινες κοινωνίες βασίζονται σε μια «κοινωνική ακολουθία», σε ιδιότητες όπως η φιλία, η συνεργασία, η αμοιβαιότητα, που έχουν γενετικές βάσεις.

Μιλάτε στο βιβλίο σας για ένα «προσχέδιο της κοινωνική ζωής το οποίο είναι προϊόν της εξέλιξής μας και υπάρχει αποτυπωμένο στο DNA μας».
«Ξεκινώ από την ιδέα ότι ίσως δίνουμε συχνά περισσότερη σημασία στα πιο σκοτεινά σημεία του ανθρώπινου βίου, σε όσα μας χωρίζουν παρά σε όσα μας ενώνουν. Σε κάθε κοινωνία οι άνθρωποι δημιουργούν ένα παρόμοιο είδος κοινωνικής ευταξίας με οικεία γνωρίσματα που θεωρούνται καλά παγκοσμίως. Οι ανθρώπινες κοινωνίες παρουσιάζουν μια αξιοσημείωτη διαπολιτισμική ομοιότητα που δεν είναι τυχαία. Οφείλεται σε ένα εξελικτικό προσχέδιο. Οι καλές ιδιότητες αναγκαστικά θα πρέπει να υπερτερούν έναντι των κακών, διαφορετικά δεν θα είχαμε εξελιχθεί ως κοινωνικό είδος. Αν, για παράδειγμα, σε μια τέτοια περίπτωση, συναντούσαμε ο ένας τον άλλον, θα φερόμασταν άσχημα ή η επικοινωνία μας θα βασιζόταν σε ψευδείς πληροφορίες ή ακόμη και θα αλληλοσκοτωνόμασταν. Επομένως, θα είχαμε παραμείνει μοναχικά ζώα, δεν θα υπήρχε κέρδος στην κοινωνική ζωή. Αρα, το κέρδος από τη διασύνδεση μεταξύ ανθρώπων πρέπει να υπερβαίνει το τίμημα. Μεταξύ των εξελικτικών βιολόγων και των εξελικτικών κοινωνιολόγων είναι κοινός τόπος η σκέψη για τον τρόπο με τον οποίο η φυσική επιλογή έχει διαμορφώσει τη δομή και τη λειτουργία του σώματός μας. Το ίδιο συμβαίνει με τη δομή και τη λειτουργία του μυαλού μας. Το αν είμαστε περίεργοι ή όχι, αν αποφεύγουμε τα ρίσκα ή όχι, αν τείνουμε προς τη θρησκεία ή όχι, αποτελούν νοητικές ιδιότητες που διαμορφώθηκαν από τη φυσική επιλογή. Πέρα όμως από αυτά, ακόμη και η δομή και η λειτουργία των κοινωνιών μας έχουν διαμορφωθεί από τη φυσική επιλογή. Η κοινωνική ακολουθία είναι ένα σύνολο ιδιοτήτων διαμορφωμένων από τη φυσική επιλογή, τις οποίες οι άνθρωποι εκφράζουμε μεταξύ μας με φυσικό τρόπο – για παράδειγμα την αγάπη, τη φιλία, τη συνεργασία. Συμπερασματικά, πρόκειται για μια σειρά ανθρώπινων δυνατοτήτων που έχουν εξελιχθεί φυσικά και μας δίνουν τα εχέγγυα για μια καλή ζωή».