Αν και βρίσκεται στο κέντρο της Βιέννης, η Musikverein, μία από τις διασημότερες (αν όχι η διασημότερη) αίθουσες συναυλιών στον κόσμο, «συνδέεται» με διάφορους τρόπους με τη χώρα μας. Επειδή είναι χτισμένη με την αισθητική της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, κινήματος που εμπνέεται από την κλασική Ελλάδα.
Επειδή φέρει την υπογραφή του σπουδαίου Θεόφιλου Χάνσεν, του δανού αρχιτέκτονα που μαζί με τον επίσης αρχιτέκτονα αδελφό του Χανς Κρίστιαν Χάνσεν χάρισαν στην Αθήνα μερικά από τα πιο εμβληματικά κτίριά της – βλέπε Εθνική Βιβλιοθήκη, Ακαδημία Αθηνών, Πανεπιστήμιο, Ζάππειο Μέγαρο, Οφθαλμιατρείο, Εθνικό Αστεροσκοπείο κ.λπ.
Αλλά και επειδή η ανέγερσή της έγινε χάρη (και) στην εξαιρετικά γενναιόδωρη χορηγία του εκ Γράμμου καταγόμενου Νικόλαου Δούμπα, ενός πλούσιου επιχειρηματία που γεννήθηκε και έζησε τη Βιέννη. Προς τιμήν του μάλιστα ο δήμος της αυστριακής πρωτεύουσας έχει ονομάσει έναν μικρό δρόμο δίπλα στο κτίριο με το επώνυμό του: Dumbastrasse.
Το πολυπόθητο εισιτήριο
Εδώ βεβαίως τελειώνει η σχέση της αυτοκρατορικής αίθουσας συναυλιών με τη μικρή πατρίδα μας και αρχίζει η μουσική, που υπερβαίνει πατρίδες, σύνορα και καταγωγές. Η μουσική που ξεκίνησε να αντηχεί στις λαμπρές σάλες της Musikverein στις 6 Ιανουαρίου 1870, οπότε το μέγαρο εγκαινιάστηκε, και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Για να ακουστεί σε όλον τον κόσμο για άλλη μία χρονιά, χάρη στον θεσμό της Πρωτοχρονιάτικης Συναυλίας που δίνεται εκεί από το 1939 και που μεταδίδεται live (ή και μαγνητοσκοπημένη) σε περισσότερες από ενενήντα χώρες. Eτσι και εφέτος, στις 30 Δεκεμβρίου 2023 (Preview Performance of the New Year’s Concert), στις 31 Δεκεμβρίου 2023 (New Year’s Eve Concert) και την 1η Ιανουαρίου 2024 (New Year’s Concert) ο διάσημος μαέστρος Κρίστιαν Τίλεμαν θα διευθύνει για δεύτερη φορά στην καριέρα του (η πρώτη ήταν το 2019) την περίφημη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης σε πρόγραμμα με έργα Γιόχαν Στράους υιού, Γιόζεφ Στράους, Κάρελ Κόμζακ, Αντον Μπρούκνερ, Χανς Κρίστιαν Λούμπι και άλλων.
Οι τιμές των εισιτηρίων φτάνουν ακόμα και τα 1.200 ευρώ – πάντα όμως υπάρχουν και (μερικές) φθηνές θέσεις των 20, 25 και 35 ευρώ. Η ζήτηση είναι τόσο μεγάλη που για να εξασφαλίσεις το δικό σου εισιτήριο πρέπει να κάνεις αίτηση πολλούς μήνες πριν από τη συναυλία που θέλεις να παρακολουθήσεις. Ακολουθεί κλήρωση, από την οποία προκύπτουν οι τυχεροί που θα μπορέσουν τελικά να γιορτάσουν το νέο έτος μετά βιεννέζικης μουσικής στην περίφημη Χρυσή Αίθουσα.
Υπάρχουν βεβαίως και οι προνομιούχοι, δηλαδή τα μέλη παλαιών οικογενειών της Βιέννης που διατηρούν πάντα το δικαίωμα να εξασφαλίζουν τα δελτία για την είσοδό τους χωρίς να μπαίνουν σε λίστες αναμονής.
Τα εγκαίνια
Η ανέγερση του κτιρίου ξεκίνησε το 1863 σε ένα οικόπεδο που παραχώρησε ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ Α’ της Αυστρίας. Σκοπός ήταν η δημιουργία μιας νέας αίθουσας συναυλιών για τις ανάγκες της Εταιρείας Φίλων της Μουσικής.
Τα εγκαίνιά της έγιναν, όπως ήδη γράψαμε, έπειτα από επτά χρόνια, το 1870. Η ακουστική της Χρυσής (ή Μεγάλης) Αίθουσας θεωρείται ακόμα και σήμερα υποδειγματική, από τις καλύτερες στον κόσμο. Το εκκλησιαστικό όργανο που τοποθετήθηκε εκεί το εγκαινίασε παίζοντας το 1872 ο Αντον Μπρούκνερ – σήμερα έχει αντικατασταθεί από άλλο, πιο σύγχρονο όργανο. Το κτίριο διαθέτει και επιμέρους αίθουσες μικρότερης χωρητικότητας.
Η συνεργασία με τον Γιόχαν Στράους
To 1873 στον Χορό της Οπερας της Βιέννης που φιλοξενήθηκε στη Χρυσή Αίθουσα της Μουζίκφεραϊν ο Γιόχαν Στράους υιός παρουσίασε ένα νέο έργο του, το δημοφιλέστατο και σήμερα βαλς «Βιεννέζικο αίμα».
Μάλιστα διηύθυνε, όπως συνήθιζε, ο ίδιος τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης κρατώντας το βιολί του στο χέρι. Η συνεργασία του με την ορχήστρα συνεχίστηκε μέσα στην ίδια χρονιά, με την παρουσίαση έργων του πατέρα του και του Γιόζεφ Λάνερ, καθώς και τον δικό του λαοφιλή «Γαλάζιο Δούναβη» και έγινε σχεδόν μόνιμη έως τον θάνατό του από πλευροπνευμονία στις 3 Ιουνίου 1899.
Στα χρόνια που ήρθαν η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Βιέννης άρχισε να ερμηνεύει στη Μουζίκφεραϊν (τη μόνιμη κατοικία της) αλλά και στις περιοδείες της όλο και πιο συχνά έργα της οικογένειας Στράους, με τον σπουδαίο μαέστρο Κλέμενς Κράους να είναι εκείνος που ουσιαστικά επέβαλε και αυτό το ανάλαφρο είδος μουσικής στο ρεπερτόριο της ορχήστρας.
Τα χρόνια του ναζισμού
Ο Κράους ήταν εκείνος που διηύθυνε και τη θεωρούμενη ως πρώτη στην ιστορία Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία, με έργα της οικογένειας Στράους, η οποία δόθηκε (ως έκτακτη συναυλία) στις 31 Δεκεμβρίου 1939, μέσα σε μια σκοτεινή για την Αυστρία και ολόκληρη την Ευρώπη περίοδο – βλέπε άνοδος του ναζισμού.
Εκείνος μάλιστα που υποστήριξε θερμά την πραγματοποίησή της ήταν ο Γκαουλάιτερ της Βιέννης Μπάλντουρ Μπένεντικτ φον Σίραχ – ένας από τους γερμανούς αξιωματούχους που δικάστηκαν στη Νυρεμβέργη. Η ορχήστρα έπαιξε τότε παρουσία πολλών μελών του Γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, ενώ τα έσοδα της βραδιάς διατέθηκαν για τις ανάγκες του προγράμματος Kriegswinterhilfswerk για τη θέρμανση των απόρων.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που η φιλανθρωπία χρησιμοποιούνταν ως εργαλείο της ναζιστικής προπαγάνδας. Οπως και αν έχει, στα χρόνια που ήρθαν ο θεσμός κατάφερε να απελευθερωθεί από τα βαρίδια της ναζιστικής καταγωγής του (με τη Φιλαρμονική της Βιέννης να αναθέτει σε επιτροπή ιστορικών να διερευνήσει το παρελθόν της κατά τη ναζιστική περίοδο και να δημοσιοποιεί τα πορίσματά της) αποκτώντας διεθνή δημοφιλία ως μια γιορτή της κομψής, ανάλαφρης «σαν τον αφρό της σαμπάνιας» και αισιόδοξης βιεννέζικης μουσικής.
Οι μαέστροι-σταρ
Μετά τον Κλέμενς Κράους και άλλοι διάσημοι μαέστροι (τους οποίους επιλέγουν κάθε χρόνο οι μουσικοί της ορχήστρας) χάρισαν στην Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία με την παρουσία τους ακόμα μεγαλύτερη αίγλη. Αναφέρουμε ενδεικτικά τον Λόριν Μάαζελ, τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, τον Κλάουντιο Αμπάντο, τον Ζούμπιν Μέτα, τον Ρικάρντο Μούτι, τον Ζορζ Πρετρ και τον Ντάνιελ Μπάρενμπόϊμ.
Η συναυλία μεταδίδεται τηλεοπτικά (live ή μαγνητοσκοπημένη) από το 1989 – αποσπασματικά μεταδιδόταν σε ορισμένες χώρες ήδη από το 1985. Την Πρωτοχρονιά του 2021 πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά χωρίς κοινό, λόγω των περιορισμών που είχε επιβάλει η πανδημία.
Από το 1975 δισκογραφείται. Στην Ελλάδα την Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της Βιέννης μεταδίδει από τηλεοράσεως η ΕΡΤ1 και στο ραδιόφωνο το Τρίτο Πρόγραμμα.
