Mουσείο Τσάρλεστον: Μια κιβωτός γνώσης στον αμερικανικό Νότο

O τίτλος του παλαιότερου μουσείου των ΗΠΑ αναμφίβολα αποτελεί παράσημο. Ο λόγος για το Charleston Museum της ομώνυμης πόλης της Νότιας Καρολίνας. Γνωστό ως «το πρώτο μουσείο της Αμερικής», ιδρύθηκε το 1773, παραμονές της Αμερικανικής Επανάστασης (1775-1783) από την Εταιρεία Βιβλιοθήκης του Τσάρλεστον, εμπνευσμένο εν μέρει από τη δημιουργία του Βρετανικού Μουσείου.

Το μουσείο στην πορεία των ετών ανέπτυξε εξέχουσες συλλογές εθνολογικής και ζωολογικής θεματολογίας. Μάλιστα, ο διακεκριμένος γεωλόγος και βιολόγος του Χάρβαρντ Λούι Αγκασι, τις «τοποθέτησε» το 1852 ανάμεσα στις καλύτερες των ΗΠΑ. Οι λειτουργίες του μουσείου ανεστάλησαν προσωρινά λόγω του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου (1861-1865), αλλά ξεκίνησαν ξανά λίγο αργότερα. Oυσιαστικά οι συλλογές του αποκτήθηκαν σταδιακά από τα τέλη του 18ου αιώνα και αντιπροσωπεύουν σήμερα την πιο ολοκληρωμένη κιβωτό στοιχείων για τη Νότια Καρολίνα, εστιάζοντας κυρίως στα πεδία της φυσικής ιστορίας και του ιστορικού υλικού πολιτισμού, στο ντοκιμαντέρ και στη φωτογραφία.

Οι συλλογές

Εάν κάτι εντυπωσιάζει λοιπόν στο Μουσείο Τσάρλεστον είναι οι ετερόκλητες συλλογές του. Εκτείνονται από τη φυσική ιστορία και μπορεί να φτάνουν μέχρι τις πορσελάνες του εργαστηρίου John Bartlam, το οποίο λειτούργησε από το 1765 έως το 1774 – ο χώρος στο Cain Hoy ανακαλύφθηκε το 1979 και ανασκάφηκε το 1992, με τα ευρήματα να δωρίζονται στο Μουσείο Τσάρλεστον το 2014.

Πολύ σημαντική θεωρείται και η συλλογή ενδυμάτων του ιδρύματος, η οποία περιλαμβάνει από βαπτιστικά κοστούμια μέχρι στρατιωτικές στολές και σύνολα υψηλής ραπτικής, τα οποία ανάγονται στον 18ο αιώνα. Επίσης περιλαμβάνει και μια πλούσια συλλογή κοσμημάτων (δαχτυλίδια, καρφίτσες, αγκράφες παπουτσιών, ρολόγια, μανικετόκουμπα, σκουλαρίκια, περιδέραια και βραχιόλια από μυριάδες υλικά), η οποία εκτείνεται από τις αρχές του 18ου και φτάνει έως τα μέσα του 20ού αιώνα.

Ακόμη φιλοξενεί μια αξιοσημείωτη συλλογή έργων τέχνης, κυρίως πίνακες ζωγραφικής και γλυπτά, τα οποία αντιπροσωπεύουν διάφορες σχολές, θέματα και καλλιτέχνες και εκτείνεται από τον 18ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Ανάμεσά τους βρίσκεται και ένα πορτρέτο του Τζορτζ Ουάσιγκτον, βασισμένο σε αυθεντικό που φιλοτέχνησε ο Γκίλμπερτ Στιούαρτ.  Ειδική μνεία πρέπει να γίνει και στη συλλογή έργων σε χαρτί – αποτελείται από πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, χαλκογραφίες, σκίτσα, λιθογραφίες και εκτυπώσεις από τον 18ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα – αλλά και στο τμήμα κεραμικής.

Μια βουτιά στην Ιστορία προσφέρει και η συλλογή φωτογραφικών λευκωμάτων του μουσείου, η οποία συνίσταται από άλμπουμ ερασιτεχνών φωτογράφων, οι οποίοι ενδιαφέρονταν να διατηρήσουν αναμνήσεις αποτυπώνοντας οικογενειακές στιγμές, ταξίδια, κτίρια, ανθρώπους αλλά και ειδικά γεγονότα: από μια ασπρόμαυρη φωτογραφία δέκα γυναικών διευθυντριών μουσείων που τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια της 18ης ετήσιας συνάντησης της Αμερικανικής Ενωσης Μουσείων που πραγματοποιήθηκε στο Τσάρλεστον το 1923 μέχρι ένα ταξίδι στην Αφρική τη δεκαετία του 1930.

Στο ίδιο ακριβώς πλαίσιο βρίσκεται και η φωτογραφική συλλογή του μουσείου, η οποία αποτελείται από περισσότερα από 35.000 ασπρόμαυρα και έγχρωμα στιγμιότυπα που τραβήχτηκαν από μερικούς από τους κορυφαίους φωτογράφους του Τσάρλεστον, περιλαμβάνοντας σκηνές από δρόμους, κτίρια και παραλίες, καρέ που αποτυπώνουν τα επακόλουθα του αμερικανικού εμφυλίου, αλλά και των φυσικών καταστροφών που έπληξαν την Πολιτεία, φτάνοντας μέχρι τον τυφώνα «Hugo» το 1989.

Aδιάψευστος ακόμη μάρτυρας της ιστορίας των ΗΠΑ και η συλλογή χάλκινων σημάτων που έφεραν οι σκλάβοι του Τσάρλεστον – ήταν υποχρεωμένοι να τα προμηθεύονται οι δουλοκτήτες ετησίως από το Γραφείο Οικονομικών της πόλης. Υπενθυμίζεται ότι η επονείδιστη δουλεία καταργήθηκε το 1865 στις ΗΠΑ. Ακόμη πλούσια είναι και η συλλογή όπλων, η οποία μάλιστα ξεκινά από τις αρχές του 17ου αιώνα, περιλαμβάνοντας επίσης εκρηκτικά και βλήματα.

Στο πεδίο τώρα της φυσικής ιστορίας υπάρχουν επίσης πολύτιμες συλλογές. Ξεχωρίζει η συλλογή εντομολογίας, η οποία απαρτίζεται από πάνω από 3.000 δείγματα, τα οποία συλλέχθηκαν σε όλη τη γεωγραφική έκταση των ΗΠΑ, καθώς και σε υποτροπικές και τροπικές περιοχές. Ουσιαστικά αποτελεί μια ποικιλόμορφη και πολύχρωμη αναπαράσταση του κόσμου των εντόμων, των αραχνοειδών και άλλων αρθρόποδων.

Η ορνιθολογική συλλογή τώρα περιλαμβάνει πάνω από 15.000 σκελετούς, ταριχευμένα πτηνά, αβγά και φωλιές που αντιπροσωπεύουν τοπικά και παγκόσμια δείγματα. Περιλαμβάνονται ακόμη δείγματα του εξαφανισμένου παπαγάλου Carolina, του επιβατικού περιστεριού – πρόκειται για ένα εξαφανισμένο είδος που ενδημούσε στη Βόρεια Αμερική –, μαζί με τον κρίσιμα απειλούμενο με εξαφάνιση είδος δρυοκολάπτη με ιβουάρ ράμφος Campephilus principalis.

Στον τομέα της φυτολογίας, η συλλογή φιλοξενεί πάνω από 5.000 διατηρημένα δείγματα φυτών που συλλέχθηκαν από όλον τον κόσμο και σπόρους που χρονολογούνται από το 1700. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στο ερμπάριο του αμερικανού νομοθέτη, τραπεζίτη και βοτανολόγου Στίβεν Ελιοτ, το οποίο περιέχει μια συλλογή που θεωρείται μία από τις τρεις σημαντικότερες στην Αμερική.

Η συλλογή γεωλογίας με τη σειρά της περιλαμβάνει χιλιάδες πετρώματα και ορυκτά που έχουν συλλεχθεί από κάθε γωνιά του πλανήτη. Συγκεκριμένα, εμπεριέχει πάνω από 4.000 δείγματα πολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων, κεχριμπάρι με άθικτα έντομα διατηρημένα στο εσωτερικό του, δείγματα μετεωριτών που συλλέχθηκαν από τις μεσοδυτικές Πολιτείες και το Μεξικό.

Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η συλλογή παλαιοντολογίας σπονδυλωτών, η οποία αποτελείται από πάνω από 10.000 δείγματα κυρίως από τον καινοζωικό αιώνα και περιλαμβάνει τη μεγαλύτερη συλλογή φαλαινών στον κόσμο από τη γεωλογική εποχή του ολιγοκαίνου, φώκιες, θαλάσσιες χελώνες, μεγαπανίδα της εποχής των παγετώνων.

Η συλλογή παλαιοντολογίας ασπόνδυλων τώρα περιλαμβάνει περισσότερα από 12.500 δείγματα με έμφαση στη θαλάσσια πανίδα της περιοχής. Τα περισσότερα προέρχονται από οργανισμούς με κέλυφος, όπως μύδια και στρείδια, ωστόσο υπάρχουν και ορισμένα ιχνοαπολιθώματα.

Μόνιμες εκθέσεις

Ο επισκέπτης ουσιαστικά μυείται στην πορεία της Νότιας Καρολίνας (και εν γένει των ΗΠΑ) σε βάθος χρόνου μέσα από τις πλούσιες μόνιμες εκθέσεις του μουσείου.

Στην αίθουσα η οποία είναι αφιερωμένη στην ιστορία της περιοχής (Lowcountry History Hall) η εξιστόρηση ξεκινά από τους ιθαγενείς πληθυσμούς φτάνοντας μέχρι τους αποίκους. Οι μαύρες σελίδες της Ιστορίας δεν κρύβονται, καθώς υπάρχουν αναφορές στη δουλεία μέσα από την έκθεση των χάλκινων σημάτων που έπρεπε να φέρουν οι σκλάβοι για να προσλαμβάνονται ως εργάτες, τα κεραμικά που δημιουργούσαν, αλλά και τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν στην καλλιέργεια του ρυζιού στις φυτείες.

Και το ταξίδι στην Ιστορία δεν σταματά εδώ, καθώς μια από τις μόνιμες εκθέσεις είναι αποκλειστικά αφιερωμένη στην Αμερικανική Επανάσταση (1775-1783). Φέροντας τον τίτλο «Becoming Americans» εξερευνά τον σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε το Τσάρλεστον στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας κατά των Βρετανών. Σε αυτό το τμήμα του μουσείου, για παράδειγμα, παρουσιάζονται αντικείμενα που σχετίζονται με Βρετανούς και Αμερικανούς που πολέμησαν, συμπεριλαμβανομένου ενός σπάνιου κιβωτίου φυσιγγίων, και προσωπικά αντικείμενα του στρατηγού Φράνσις Μάριον, ο οποίος θεωρείται από τους πατέρες του ανταρτοπόλεμου και του πολέμου ελιγμών εναντίον των βρετανικών δυνάμεων. Στα highlights περιλαμβάνεται και ένα σπάνιο επετειακό «κουμπί» που φέρει πατριωτικό σχέδιο, το οποίο δημιουργήθηκε για τον εορτασμό της ορκωμοσίας του πρώτου προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Ουάσιγκτον στις 30 Απριλίου 1789.

Και το ταξίδι στην Ιστορία μέσα από τη μόνιμη έκθεση συνεχίζεται στα χρόνια μετά την Αμερικανική Επανάσταση. Ο επισκέπτης μαθαίνει για τη δίκη του Ντένμαρκ Βίζεϊ, ενός ελεύθερου μαύρου ηγέτη της κοινότητας του Τσάρλεστον, ο οποίος κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε σε απαγχονισμό για τον σχεδιασμό μιας μεγάλης εξέγερσης σκλάβων το 1822, αλλά και για το πώς οι τεχνολογικές εφευρέσεις βοήθησαν να γίνει το Τσάρλεστον βασικό λιμάνι για την εξαγωγή βαμβακιού.

Φυσικά μεγάλο μέρος της μόνιμης έκθεσης δεν θα μπορούσε παρά να είναι αφιερωμένο στον ρόλο του Τσάρλεστον στον αμερικανικό εμφύλιο. Υπενθυμίζεται ότι η Νότια Καρολίνα ήταν η πρώτη Πολιτεία που αποσχίστηκε από την Ενωση. Για τον Νότο σκοπός ήταν οι νότιες Πολιτείες να αποτελέσουν ξεχωριστό κράτος, του οποίου την τύχη δεν θα καθόριζε η Ουάσιγκτον. Στο Μουσείο Τσάρλεστον μάλιστα συναντάμε το τραπέζι και τις καρέκλες που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη σύνταξη του διατάγματος της απόσχισης, βλήματα πυροβολικού που εκτοξεύθηκαν μέσα και γύρω από το Τσάρλεστον, σπαθιά, πιστόλια και τυφέκια της περιόδου εκείνης, καθώς και προσωπικά αντικείμενα στρατιωτών και πολιτών.

Η εντυπωσιακή δεξιοτεχνία των καλύτερων αργυροχρυσοχόων του Νότου αποτυπώνεται στη μονιμη συλλογή του μουσείου.

Στις μόνιμες εκθέσεις παρουσιάζεται και η μεγάλη συλλογή όπλων του μουσείου, η οποία εκτείνεται από το 1750 και φτάνει έως τον 20ό αιώνα, περιλαμβάνοντας μεταξύ άλλων σπαθιά της εποχής της Αμερικανικής Επανάστασης αλλά και του αμερικανικού εμφυλίου, μέχρι όπλα και εξοπλισμό που χρησιμοποιήθηκαν στον Α’ και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και κυνηγετικά όπλα και οπλισμό για μονομαχίες.

Ακόμη στις μόνιμες συλλογές ανήκει και η λεγόμενη «Πινακοθήκη Ιστορικών Κλωστοϋφαντουργικών Προϊόντων» με εναλλασσόμενες ειδικές εκθέσεις που παρουσιάζουν αντικείμενα από την πλούσια συλλογή ιστορικών ενδυμάτων και υφασμάτων του μουσείου, η οποία θεωρείται μια από τις καλύτερες στις νοτιοανατολικές Πολιτείες. Ανάλογα με το θέμα της έκθεσης, τα αντικείμενα που παρουσιάζονται μπορεί να περιλαμβάνουν μόδα υψηλής ραπτικής, ρούχα εργασίας, στρατιωτικές στολές, παπλώματα, εργόχειρα και πολλά άλλα.

Στο πλαίσιο των μόνιμων εκθέσεων παρουσιάζεται και η εντυπωσιακή δεξιοτεχνία των καλύτερων αργυροχρυσοχόων του Νότου, από την εποχή της αποικιοκρατίας έως τη βικτωριανή περίοδο: ιστορικές ταμπακιέρες, κοσμήματα, προσωπικά αντικείμενα κ.λπ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η μόνιμη έκθεση που είναι αφιερωμένη στις λεγόμενες «εξωτικές συλλογές» του μουσείου, οι οποίες είναι αντιπροσωπευτικές της κοσμοπολίτικης συλλεκτικής κατεύθυνσης που έλαβε το ίδρυμα τον 19ο αιώνα. Στο τμήμα αυτό ξεχωρίζουν ελληνικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες, ένα εκμαγείο από γύψο του μνημειώδους αγάλματος του Φαραώ Ραμσή Β’, αλλά και δείγματα σκελετών ζώων από όλον τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων ενός δικέφαλου φιδιού, ενός ινδικού πύθωνα και ενός μυρμηγκοφάγου.

Η πλούσια συλλογή ενδυμάτων του μουσείου περιλαμβάνει εκθέματα που ανάγονται στον 18ο αιώνα.

Το ειδικό τμήμα «Kidstory» του μουσείου είναι αφιερωμένο στους μικρούς του φίλους: διαδραστικές οθόνες σχεδιασμένες ειδικά για παιδιά θα πυροδοτήσουν την αγάπη τους για την Ιστορία. Ακόμη θα μυηθούν στον κόσμο της επιστήμης με τη βοήθεια ενός μικροσκοπίου, θα υψώσουν πειρατική σημαία και θα παίξουν εντός ενός ιστορικού αρχοντικού σε παιδικό βέβαια μέγεθος.

Την ίδια στιγμή, πολλές αίθουσες της μόνιμης συλλογής είναι αφιερωμένες στη φυσική ιστορία. Εκει ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει μια εξαιρετική παρουσίαση απολιθωμάτων, γεωλογικών δειγμάτων αλλά και ένα συναρπαστικό ταξίδι στο ζωικό βασίλειο. Σημαντικότερα σημεία της έκθεσης οι σκελετοί του Pelagornis, του μεγαλύτερου γνωστού ιπτάμενου πουλιού στον κόσμο και άλλων προϊστορικών ζώων, όπως ενός κροκοδείλου μήκους σχεδόν 5,5 μ. και ενός γιγάντιου βραδύποδα ύψους σχεδόν 4 μ. Ακόμη παρουσιάζονται απολιθωμένα ασπόνδυλα και είδη φυτών ηλικίας σχεδόν 300 εκατομμυρίων ετών, καθώς και εκτεταμένα απολιθωμένα δείγματα από την εποχή των παγετώνων. Ιδιαίτερα ξεχωρίζει ένα εκμαγείο σαγονιών από έναν γιγάντιο μεγαλόδοντα, έναν εξαφανισμένο καρχαρία μήκους 12 μ. που πριν από εκατομμύρια χρόνια περιπλανιόταν στα παράκτια ύδατα της Νότιας Καρολίνας.

Ιστορικές οικίες και καταφύγια

Το μουσείο πέρα από τις πολύτιμες συλλογές του έχει να επιδείξει και δύο ιστορικές οικίες του Τσάρλεστον. Η πρώτη είναι το επονομαζόμενο «Joseph Manigault House». Αποτελεί ένα από τα πιο έξοχα προγενέστερα κτίρια της πόλης. Χτισμένο το 1803, αντανακλά τον αστικό τρόπο ζωής της πλούσιας οικογένειας Μάνιγκολτ, καλλιεργητών ρυζιού, οι οποίοι κατοικούσαν στο σπίτι μαζί με τους αφροαμερικανούς σκλάβους που είχαν υπό την υπηρεσία τους.

Στο εσωτερικό της οικίας εντυπωσιάζει η σπειροειδής σκάλα που δεσπόζει στην κεντρική αίθουσα, ενώ πολλά από τα δωμάτια έχουν αποκατασταθεί στα αρχικά τους χρώματα. Ολα παρουσιάζουν ιστορικά κομμάτια από τις συλλογές του μουσείου, συμπεριλαμβανομένης μιας επιλογής αμερικανικών, αγγλικών και γαλλικών επίπλων που χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα. Στον εξωτερικό χώρο, οι θέσεις των παρακείμενων ιστορικών κτισμάτων (π.χ. κουζίνα, καταλύματα σκλάβων, στάβλος και αποχωρητήριο) επισημαίνονται με ερμηνευτικές πινακίδες.

Καταγόμενοι από γάλλους Ουγενότους που διέφυγαν από τις θρησκευτικές διώξεις στην Ευρώπη στα τέλη του 1600, οι Μάνιγκολτ ευημερούσαν ως καλλιεργητές ρυζιού και έμποροι κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα και έγιναν μια από τις ισχυρότερες οικογένειες της Νότιας Καρολίνας. Ο Τζόζεφ Μάνιγκολτ κληρονόμησε αρκετές φυτείες ρυζιού και περισσότερους από διακόσιους σκλάβους από τον παππού του το 1788. Παντρεύτηκε τη Μαρία Ενριέτα Μίντλετον, κόρη του Αρθουρ Μίντλετον (1742-1787), ενός από τους υπογράφοντες της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας (ήταν η ιδρυτική διακήρυξη ανεξαρτητοποίησης δεκατριών Πολιτειών της Αμερικής από την αποικιοκρατία των Βρετανών). Μετά τον θάνατό της ο Μάνιγκολτ ήρθε εις γάμου κοινωνίαν με τη Σάρλοτ Ντρέιτον, με την οποία απέκτησε οκτώ παιδιά. Το Μουσείο Τσάρλεστον απέκτησε το σπίτι το 1933.

H δεύτερη ιστορική οικία που βρίσκεται στην ιδιοκτησία του μουσείου είναι το λεγόμενο «Heyward-Washington House». Χτισμένο το 1772 σε γεωργιανό ρυθμό, ήταν το σπίτι του Τόμας Χέιγουορντ του νεότερου (1746-1809), ενός από τους τέσσερις υπογράφοντες (από τα εδάφη της Νότιας Καρολίνας) της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας. Πατριώτης, ηγέτης και αξιωματικός πυροβολικού της πολιτοφυλακής της Νότιας Καρολίνας κατά τη διάρκεια της Αμερικανικής Επανάστασης, ο Χέιγουορντ αιχμαλωτίστηκε όταν οι Βρετανοί κατέλαβαν το Τσάρλεστον το 1780. Εξορίστηκε στη Φλόριδα, αλλά ανταλλάχθηκε το 1781.

Η μεγάλη συλλογή όπλων του μουσείου εκτείνεται από 1750 έως τον 20ο αιώνα.

Ο δήμος νοίκιασε την οικία του για χρήση από τον Τζορτζ Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια της εβδομαδιαίας παραμονής του προέδρου στο Τσάρλεστον, τον Μάιο του 1791, για αυτό και παραδοσιακά αποκαλείται «Heyward-Washington House». Ηρθε στην κατοχή του μουσείου το 1929 και άνοιξε τις πύλες του τον επόμενο χρόνο ως η πρώτη ιστορική οικία-μουσείο. Αναγνωρίστηκε ως Εθνικό Ιστορικό Ορόσημο (NHL) το 1978.

Εντός του ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει μια συλλογή ιστορικών επίπλων που κατασκευάστηκαν στο Τσάρλεστον, συμπεριλαμβανομένης της ανεκτίμητης βιβλιοθήκης Holmes, που θεωρείται ένα από τα καλύτερα δείγματα αμερικανικής κατασκευής αποικιακών επίπλων.

Πέρα από τις ιστορικές κατοικίες, στο μουσείο ανήκει και το καταφύγιο άγριας ζωής Dill Sanctuary. Με έκταση 2,3 τ.χλμ., βρίσκεται στο νησί Τζέιμς. Αν και δεν είναι ανοιχτό για καθημερινές επισκέψεις από το κοινό, το μουσείο παρέχει ειδικά προγράμματα στην περιοχή καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.

Ως καταφύγιο άγριας ζωής φιλοξενεί μια τεράστια ποικιλία πτηνών. Συγκεκριμένα, η λίμνη του προσελκύει πολυάριθμα παρυδάτια πουλιά, συμπεριλαμβανομένου ενός είδους απειλούμενων πελαργών, ενώ τα εδάφη του παρέχουν ενδιαίτημα για ωδικά πτηνά, άγριες γαλοπούλες και αρπακτικά.

Εντός της περιοχής του βρίσκονται και δύο αφροαμερικανικά νεκροταφεία, που ήταν ο τελευταίος τόπος ανάπαυσης για ανθρώπους που γνώρισαν την άθλια συνθήκη της δουλείας και των απογόνων τους. Τα σημάδια της Ιστορίας είναι και εδώ φανερά: τέσσερις χωμάτινες οχυρώσεις αποτέλεσαν μέρος της άμυνας του Τσάρλεστον στον αμερικανικό εμφύλιο.

Το Μουσείο Τσάρλεστον τελικά αποτελεί μια κιβωτό της ιστορίας της σύστασης του αμερικανικού έθνους.