Μια πόλη από ξύλο- Το φιλόδοξο project της Στοκχόλμης

Ηταν μόλις τριάμισι χρόνια πριν, το καλοκαίρι του 2021, όταν στη Σουηδία το ενδιαφέρον και τον θαυμασμό κοινού και επαγγελματιών του χώρου της αρχιτεκτονικής και του real estate είχε κινήσει ένα εντυπωσιακό project στην καρδιά της Στοκχόλμης. Ο λόγος για το Hagastaden, το οποίο κατασκευαζόταν τότε και αποτελούσε ουσιαστικά μια ολοκαίνουργια πόλη, ένα οικιστικό σύμπλεγμα με κατοικίες, γραφεία, καταστήματα, δημόσιους χώρους, εστιατόρια, cafés κ.ά.

Οσοι το εκθείαζαν υποστήριζαν ότι επρόκειτο για ένα πραγματικό θαύμα της μηχανικής, καθώς ένα τμήμα της κατασκευής του θα στερεωνόταν σε τσιμεντένια θεμέλια, επάνω από μια σειρά από τούνελ που χρησιμοποιούνται για την οδική και σιδηροδρομική διασύνδεση της πόλης.

Πέρα όμως από αυτό, ιδιαίτερη εντύπωση είχε επίσης προκαλέσει το γεγoνός ότι μέσα στα σχέδια προβλεπόταν και η ανέγερση του μεγαλύτερου ξύλινου συγκροτήματος κατοικιών στον κόσμο, του επoνομαζόμενου Cederhusen.

Θα αποτελούνταν από τέσσερα ξεχωριστά κτίρια, με 13 ορόφους το καθένα, χτισμένα με CLT (σταυρωτή επικολλητή ξυλεία), ένα υλικό που επιτρέπει τις μεγάλης κλίμακας κατασκευές, καθώς είναι εξαιρετικά ανθεκτικό και ελαφρύ, συγκρατεί τη θερμότητα και δεν χρειάζεται συνθετικά στρώματα για τη διαχείριση της υγρασίας, σε αντίθεση με το σκυρόδεμα, η χρήση του οποίου συνδέεται επιπλέον με την έκλυση αερίων του θερμοκηπίου.

Προτού καν ολοκληρωθεί το χτίσιμό του, όμως, δύο σκανδιναβικές κατασκευαστικές, η εκ Δανίας Henning Larsen και η σουηδική White Arkitekter, παρουσίασαν ένα ακόμη πιο φιλόδοξο και εντυπωσιακό concept, μία πόλη εξ ολοκλήρου φτιαγμένη από ξύλο, τη Stockholm Wood City, η οποία θα ξεκινήσει να κατασκευάζεται το 2025, με τα πρώτα κτίρια να αναμένονται να ολοκληρωθούν το 2027.

Και οι δύο εταιρείες έχουν δώσει τα διαπιστευτήριά τoυς όσον αφορά τις ξύλινες κατασκευές. Από τη μία η Henning Larsen, στο portfolio της οποίας, εκτός από τις περίφημες Οπερες της Κοπεγχάγης (όπου βρίσκεται και η έδρα της) και του Ρέικιαβικ, περιλαμβάνονται βιώσιμα projects όπως ένα κτίριο γραφείων και μια εκκλησία στη δανέζικη πρωτεύουσα, καθώς και ένα σχολείο στο Ρόντε και, από την άλλη, η White Arkitekter από το Γκέτεμποργκ, με ένα 20ώροφο ξύλινο κτίριο, και άλλα, πιο χαμηλά, καθώς και το εμπορικό έργο Nodi στο ενεργητικό της.

Η τοποθεσία που έχει επιλεγεί για να φιλοξενηθεί το νέο έργο είναι η Σίκλα, μια πρώην βιομηχανική περιοχή στη νότια Στοκχόλμη, η οποία τα τελευταία χρόνια μετατρέπεται σε μεικτής χρήσης, με καινούργιες κατοικίες και γραφεία να έχουν κάνει την εμφάνισή τους. Το νέο οικιστικό project θα καλύπτει μια έκταση 250.000 τετραγωνικών μέτρων και θα προσφέρει επιπλέον 2.000 σπίτια και 7.000 επαγγελματικούς χώρους σε μια πόλη που το έχει πραγματικά ανάγκη, καθώς ο πληθυσμός της συνεχώς αυξάνεται – μέχρι το 2040 θα μετρά 1,3 εκατομμύρια κατοίκους.

Η «πόλη των πέντε λεπτών»

Σχεδιασμένη έτσι ώστε να θυμίζει δάσος, η πόλη θα διαθέτει πολύ πράσινο και ανοιχτούς, κοινόχρηστους χώρους για να απολαμβάνει κανείς τη φύση. Επιπλέον, οι αρχιτέκτονες ενσωμάτωσαν φυσικά στοιχεία στις ίδιες τις κατασκευές, όπως «πράσινες» στέγες για καλύτερη μόνωση και μεγάλα παράθυρα για να εισέρχεται το φυσικό φως, μεταξύ άλλων. Σε πολλές από τις οροφές των κτιρίων θα εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά πάνελ, ενώ υπογείως θα υπάρχουν συστήματα αποθήκευσης ηλιακής ενέργειας για χρήση κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Τα κτίρια θα κατασκευαστούν από πυρίμαχη μαζική ξυλεία, ενώ ολόκληρη η πόλη θα έχει αυτονομία στην παραγωγή, την αποθήκευση και την κοινή χρήση της ενέργειας, χωρίς να είναι ακόμη γνωστές οι λεπτομέρειες για το πώς θα μπορέσει να επιτευχθεί αυτό.

Πάντως, το σίγουρο είναι ότι ακόμη και οι ίδιοι οι κατασκευαστές συνεχώς μαθαίνουν καθώς εξελίσσεται το έργο, γι’ αυτό και το χτίζουν σε φάσεις, έτσι ώστε μετά την ολοκλήρωση της καθεμίας να εφαρμόζουν τη νεοαποκτηθείσα γνώση τους στην επόμενη. Στόχος τους επιπλέον είναι να αναπτύξουν μεγάλες διασυνδεδεμένες περιοχές με πολλές διαθέσιμες υπηρεσίες και επιλογές για δραστηριότητες, παρόλο που ένα από τα ατού της Stockholm Wood City είναι ότι κάθε προσφερόμενη υπηρεσία και δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων των χώρων εργασίας, θα βρίσκεται σε απόσταση μόλις πέντε λεπτών από τις οικιστικές ζώνες, κερδίζοντας έτσι το παρατσούκλι «η πόλη των πέντε λεπτών». Αυτό φιλοδοξούν οι αρχιτέκτονες να το επιτύχουν τοποθετώντας περισσότερες κατοικίες δίπλα σε κτίρια γραφείων.

Η Σουηδία πρωτοπόρος στη βιωσιμότητα

Με το 70% της χώρας να καλύπτεται από δάση, δεν είναι καθόλου περίεργο που η Σουηδία έχει εξελίξει σε τέτοιον βαθμό την αρχιτεκτονική από ξύλο. Το ίδιο ισχύει και για άλλες χώρες με παρόμοιο ανάγλυφο, όπως είναι η Νορβηγία και η Ελβετία, όπου τα ξύλινα κτίρια, ακόμη και ουρανοξύστες, όχι μόνο πολλαπλασιάζονται σε αριθμό, αλλά και σε μέγεθος. Αλλες χώρες με πλούσια δραστηριότητα στον συγκεκριμένο κατασκευαστικό τομέα είναι η Αυστραλία και η Σιγκαπούρη, στην οποία συναντάμε το μεγαλύτερο ξύλινο κτίριο της Ασίας, με συνολική έκταση οικοπέδου σχεδόν 43.500 τετραγωνικά μέτρα.

Το ξύλο, ως υλικό, αποτελεί μια βιώσιμη εναλλακτική στο σκυρόδεμα και τον χάλυβα, καθώς διαθέτει αισθητά μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα στη διάρκεια της κατασκευής των κτισμάτων σε σύγκριση με τα συμβατικά υλικά.

Μάλιστα, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2022 στο περιοδικό «Nature», υπολόγισε ότι αν το 90% των νέων κατοίκων των πόλεων, έως το 2100, στεγάζονταν σε νεότευκτα ξύλινα κτίρια μεσαίου μεγέθους, τότε οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα μειώνονταν κατά 106 γιγατόνους (ο πλανήτης εκπέμπει περί τους 40 γιγατόνους κάθε χρόνο).

Για να επιστρέψουμε όμως στη Στοκχόλμη, όπως ήδη είπαμε η πόλη γνωρίζει σημαντική πληθυσμιακή αύξηση τα τελευταία χρόνια, γεγονός που έχει καταστήσει απαραίτητες τις νέες κατασκευές, αφού υπάρχει τεράστια ανάγκη για στέγαση και για νέους χώρους εργασίας. Μεγάλες περιοχές μέσα στην πόλη, οι οποίες ήταν στο παρελθόν βιομηχανικές ζώνες, όπως οι Slakthusområdet και Norra Djurgårdsstaden, πλέον έχουν μετατραπεί σε μεικτής χρήσης, με πολλά νέα συγκροτήματα κατοικιών να κάνουν την εμφάνισή τους το ένα μετά το άλλο.

Ολα αυτά όμως πραγματοποιούνται βάσει κάποιου σχεδίου και συγκεκριμένα του νέου σχεδίου πόλης που ονομάζεται «Οραμα 2040 – Μια Στοκχόλμη για όλους». Η βασική του ιδέα είναι ότι σε οποιοδήποτε σημείο της Στοκχόλμης και αν ζει, ο κάθε πολίτης θα πρέπει να μπορεί να φτάσει στο σχολείο ή στη δουλειά του χρησιμοποιώντας επαρκή μέσα μαζικής μεταφοράς, να απολαμβάνει πρόσβαση σε πλατείες, πάρκα και ελεύθερους χώρους πρασίνου υψηλής ποιότητας, καθώς και να απολαμβάνει δημόσιες και εμπορικές υπηρεσίες σε τοπικό επίπεδο. Παράλληλα, στόχος του οράματος είναι η δημιουργία μιας πόλης βιώσιμης και φιλικής προς τους κατοίκους της. Εν πολλοίς το έχει καταφέρει.

Ειδικά στον τομέα της βιωσιμότητας, η πρόοδος που έχει σημειωθεί είναι πραγματικά πέρα από κάθε προσδοκία. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι το 2012 οι ιθύνοντες είχαν θέσει ως στόχο τους η πόλη να έχει απαλλαγεί από τα ορυκτά καύσιμα έως το 2050, αλλά χάρη στις συντονισμένες ενέργειες όλων, το ορόσημο επίτευξης του στόχου πλησίασε κατά δέκα ολόκληρα χρόνια. Ετσι αναμένεται ότι η σουηδική πρωτεύουσα θα λειτουργεί αποκλειστικά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2040.

Το σχέδιο βασίζεται στη συνολική μείωση της χρήσης και την αντικατάστασή της με «πράσινες» εναλλακτικές. Μέσα σε περίπου μία 15ετία, λοιπόν, το φυσικό αέριο θα καταργηθεί πλήρως και θα αντικατασταθεί κυρίως από βιοαέριο.

Με την ολοκλήρωσή της, η Stockholm Wood City αναμένεται να αποτελέσει μία από τις πιο καινοτόμες και βιώσιμες περιοχές του κόσμου, ένα πρότυπο για τις πόλεις του μέλλοντος, το οποίο θα συνδυάζει την ανάπτυξη και την πρόοδο με την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική ευημερία.

Με την ολοκλήρωσή του, το έργο θα αποτελεί απτή απόδειξη ότι ακόμη και στα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα οι άνθρωποι μπορούν να ζουν σε αρμονία με το περιβάλλον, μέσα σε κτίρια και υποδομές που προστατεύουν και αναδεικνύουν τον φυσικό κόσμο γύρω τους.